ÖZEL EĞİTİM NEDİR?

Özel eğitimi özel yapan nedir? Bu sorunun yanıtı kime, neyi, nerede, ve nasıl sorularının yanıtı ile yakından ilişkili görünmektedir. Kime? Farklı eğitim gereksinimleri bireysel olarak planlanmış eğitim programlarını gerekli kılan çocuklara. Neyi? Özel eğitim, genel eğitimden içerik yönünden farklılaşabilmektedir. Özel gereksinimli bazı çocuklar olağan gelişim gösteren akranlarının kendiliğinden edindiği bilgi ve beceriyi öğrenmek için yoğun ve sistematik bir öğretime gereksinim gösterirler.

Nerede? Özel gereksinimli çocukların birçoğu eğitimlerinin büyük bir bölümünü normal sınıflarda sürdürmekle birlikte, eğitimlerini özel sınıf, gündüzlü ya da yatılı okullarda sürdürenler de vardır. Eğitimlerini normal sınıflarda sürdüren çocuklara sınıf içinden ya da dışından destek özel eğitim hizmetleri sağlanmaktadır.

Nasıl? Özel öğrenciler ve olağan öğrenciler için farklı öğretim yöntemleri yoktur. En azından benzerlikler farklılıklardan daha fazladır. Tüm eğitimciler öğretimi sistematik bir şekilde planlama, uygulama ve değerlendirme becerilerine sahip olmalıdır.

Bu açıklamalardan sonra özel eğitimi şöyle tanımlayabiliriz Özel gereksinimi olan bireylerin bağımsız yaşama olasılığını en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen, bireysel olarak planlanan, sistematik olarak uygulanan ve dikkatli bir biçimde değerlendirilen öğretim hizmetlerinin bütünüdür.

Özel eğitimin bir müdahale olarak işlevleri nelerdir? Müdahale, yetersizliği olan bireylere yönelik olarak yerine getirilen tüm çabalara verilen genel bir addır. Üç çeşit müdahaleden söz edilebilir. *Önleyici:Olası problemlerin ciddi yetersizliğe dönüşmesinin kontrol altına alınması. Önleme çabaları erken başladığında,hatta bazen doğum öncesinde başladığında oldukça başarılı sonuçlar elde edilmektedir.

*İyileştirici:Yetersizliğin öğretim ya da eğitim yoluyla üstesinden gelinmesi. Genellikle eğitim kurumları ve sosyal hizmet kuruluşları tarafından sağlanmaktadır. İyileştirme öncelikle bir eğitim terimidir. Rehabilitasyon terimi, daha çok konunun sosyal hizmet boyutunda kullanılmaktadır. Her ikisinin de amacı aynıdır:Yetersizliği olan bireye yaşamını bağımsız olarak sürdürebilmesi için gerekli olan temel becerileri öğretmek.

Ödünleyici: Bireye yetersizliği ile baş etmede yeni yolların sunulması *Ödünleyici: Bireye yetersizliği ile baş etmede yeni yolların sunulması.Bu çabalar içerisinde bireye yeni beceriler ya da araçlar kullanması öğretilerek yetersizliğini ödünlemesine yardımcı olunmaktadır. Görme yetersizliği olan bir çocuğa serbest hareket becerileri öğretilebilir.

Özel eğitimin günümüzdeki öncelikli konuları nelerdir? Günümüzde özel eğitim alanında üzerinde durulan dört konu vardır. Bu konular şunlardır: 1-En az kısıtlayıcı ortamlar: Bu ortamlar genellikle, çocuğun yetersizliği olmayan yaşıtlarından, evinden, ailesinden ve yaşadığı sosyal çevreden mümkün olduğunca en az ölçüde ayrı tutulması anlamına gelmektedir. Amerika ‘da özel gereksinimi olan 10 öğrenciden 7 si eğitimlerini normal okulların normal sınıflarında sürdürmektedir.

2-Erken müdahale: Yetersizliği olan ya da gelişim geriliği riski taşıyan bebekler ve yeni yürümeye başlayan çocuklar için özel eğitim ve ilgili hizmetler çok önemli olmaktadır. Çünkü bu yıllar olumsuz etkilere olduğu kadar olumlu etkilere de son derece açıktır. Bu yıllarda yetersizliğin engele dönüşmesi önlenebilir, dolayısıyla risk etmeni kontrol altına alınabilir.

3-Yetişkinliğe geçiş: İnsanlar geçiş dönemlerinde çeşitli güçlükler yaşarlar. Bu dönemler içinde belki de en kritik dönem okulun bittiği ve çalışma hayatına geçildiği dönemdir. Özel gereksinimli olan çocukların bu geçiş sürecinde başarılı olmalarını sağlayacak bazı önlemlerin alınması gereklidir.

4-Özel eğitim genel eğitim ilişkisi: Okullarda özel gereksinimli olarak adlandırılan çocuklar dışında birçok çocuk genel eğitim hizmetlerinden yararlanmada hafif dereceden orta dereceye kadar çeşitli problemler yaşamaktadır. Bu çocukların genel nüfus içerisindeki oranlarının %10 ile%20 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Özel eğitimcilerin ve genel eğitimcilerin bu çocukların başarısız olma riskini ortadan kaldırmak için birlikte çalışma stratejileri geliştirmeleri, beceri ve olanaklarını paylaşmaları gerekmektedir.

Ülkemizde özel eğitimin dünü ve bugünü Ülkemizde özel eğitim hizmetlerinin gelişiminde kronolojik olarak şu gelişmeler görülmektedir. *Ülkemizde kurumsal düzeyde ilk özel eğitim hizmetleri işitme yetersizliği olan çocuklara sağlanmıştır. -1889-İstanbul Ticaret Mektebi bünyesinde bir okul -1923-İzmir de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’ na bağlı bir okul. -1944-İstanbul’da bir dernek tarafından açılan İstanbul Özel Sağır Dilsiz ve Körler Okulu *1951-İzmir’deki Sağırlar Okulu’nun Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilmesi. *1952-Özel eğitim alanına önlisans düzeyinde öğretmen yetiştirmek amacı ile Gazi Eğitim Enstitüsü bünyesinde Özel Eğitim Şubesinin açılması. *1955-Ankara’da günümüzdeki adı ile rehberlik ve araştırma merkezinin açılması. *1965-Özel eğitim alanına uzman yetiştirmek amacı ile Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde Özel Eğitim Bölümünün kurulması. *1979-Özel eğitim alanına öğretmen gereksiniminin karşılanması için üniversitelerin sertifika programı açması.

*1980-Milli Eğitim Bakanlığı’nda günümüzdeki adıyla Özel Eğitim, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü kuruldu. *1983-2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu çıkarıldı. *1983-Özel eğitim alanına lisans düzeyinde öğretmen yetiştirmek amacıyla Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde Özel Eğitim Öğretmenliği Programı açıldı. *1990-Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesinde Özel Eğitim Bölümü kuruldu. *1991-1.Özel Eğitim Konseyi toplandı. *1997-Başbakanlık özürlüler idaresi başkanlığı kuruldu. *1997-Özel Eğitim Hakkında 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname çıkarıldı.(2916 Sayılı Kanun yürürlükten kaldırıldı) *1999-1.Özürlüler şurası toplandı. *2002-Okul öncesi öğretmenlerinin özel gereksinimli olan çocuklar ve eğitimleri konusunda temel bilgi ve becerilerle donatılabilmesi için Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliği Programı’nda bazı derslere yer verildi.

Ülkemizde özel eğitim hizmetleri, Özel Eğitim Hakkında 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili yönetmeliklerin hükümleri doğrultusunda yürütülmektedir.Kararname ve ilgili yönetmelikler bu görevi Milli Eğitim Bakanlığı’na vermiştir.Bakanlık merkez örgütünde yer alan genel müdürlüklerden birisi de Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü’dür.Ülkemizdeki özel eğitim çalışmaları bu genel müdürlükçe planlanıp yürütülmektedir. İl ve ilçelerde bu çalışmalardan il ve ilçe milli eğitim müdürlüklerine bağlı rehberlik ve araştırma müdürlüklerisorumludur.

2000 yılında yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Özel Hizmetleri Yönetmeliğinin 8. maddesinde “zorunlu eğitim çağına gelen, özel eğitim gerektiren veya tanısı konulmamış ve yerleştirme kararı alınmamış her birey başvurduğu okulöncesi eğitim kurumlarına ve ilköğretim okullarına kaydı yapılır” denilmektedir.