CEZADA TAKDİR HAKKI

TAKDİR YETKİSİ KAVRAMI Takdir Yetkisinin Tanımı Takdir yetkisi terimi, bir kamu görevlisinin, hukuka uygun olmak şartıyla, belirli durumlarda,hakimin veya başkalarının kontrolü olmaksızın, bir kişinin kendi düşüncesi ve vicdani kanaatine göre hareket etme yetkisini veya hakkını ifade etmek üzere kullanılmaktadır.

Takdir Yetkisinin Gerekliliği Ortak ve medeni ihtiyaçların günden güne artması ve devletin görevleriyle ilgili anlayışların değişmesi sonucu idarenin yerine getirmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerinin alanı sürekli genişlemekte ve pek çok bakımlardan teknik ve uzmanlığı gerektirir bir hal almaktadır.

Karmaşıklaşmış, uzmanlaşmış ve çok geniş alanlara yayılmış olan modern devlet hayatı içerisinde, toplum hayatının zorunlulukları idareye takdir yetkisini tanımasını kaçınılmaz hatta, zorunlu kılmaktadır. Diğer taraftan kanunlar ve bunlara dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlerin en önemli özelliği, bunların sonradan ortaya çıkacak kişilere ve olaylara uygulanacak şekilde genel ve soyut nitelikte olmalarıdır.

Bu nedenle, kural koyucunun sonradan ortaya çıkacak her ihtimali önceden öngörmesi mümkün olmadığından, uygulamada birtakım boşluklar ortaya çıkar. Bu boşluklar yargısal alanda hakim tarafından boşluk doldurma usulleri ile doldurulmaktadır. İdarenin boşluk doldurma yetkisi ise bulunmadığından bu boşluklar, yurutme ve idare alanında takdir yetkisi ile giderilebilmektedir.

TAKDİR YETKİSİNİN ALANI Takdir yetkisi, yalnız Medenî Kanun ile onun bir devamı olduğu belirtilen Borçlar Kanunu bakımından geçerli olmayıp, medenî hukukun tümünde olduğu kadar, medenî hukuku ilgilendiren yan düzenlemelerin uygulanması bakımından da bu yetkinin kullanılması zorunludur.

Bundan başka, Ticaret Hukuku, Devletler Özel hukuku, Fikrî haklar ve İş Hukuku gibi alanlarda da uygulanma gücüne sahiptir.

TAKDİR YETKİSİ - HUKUK YARATMA Yargıca hukuk kuralı yaratarak hukuk boşluklarını doldurma ödevi verilmiştir. Bu ödevin yerine getirilmesi için belli bir olaya uygulanabilecek bir hukuk kuralının bulunamamış olması gerekir. Uygulanabilecek bir hukuk kuralı yok ise, yargıç, kanun koyucu gibi kendisi hukuk kuralını yaratır.

Yargıç, takdir yetkisini kullanırken, yine o hukuk kuralının içerisinde kalarak ferdîleştirme yoluna gider. Yargıç, takdir yetkisi tanıyan kuralın güttüğü amaç ile çelişmeyen; aksine onunla bütünleşen bir çözüm bulmak zorundadır.

Kısaca, hukuk yaratmada yargıcın yarattığı hukuk kuralının hukuk sistemi ile bütünleşmesi; takdir yetkisinin kullanılmasında ise bulunan çözümün belli bir hukuk kuralının sınırları içinde kalmasa ve onunla bütünleşmesi aranır.

TAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASI I — TAKDİR YETKİSİNİ KULLANAN YARGICIN DURUMU 1 — Genel açıklama Yargıcın kişisel sevgi, duygu, tutku veya düşünceleriyle kişisel eğilimlerin etkisi altında keyfî, indî kararlar vermesi yasaklanmıştır.

2 — Uyulması gereken bazı ilkeler a) Önyargılardan kurtulmak Yargıç, takdir yetkisini kişisel heveslerinin ve kendine özgü eğilimlerin etkisinden kurtularak, doğrudan doğruya olayın özelliklerinden çıkan gereklere uygun bir biçimde kullanmalıdır.

b) Menfaat uyuşmazlığında âdil bir denge kurmak Takdir yetkisini kullanırken yargıcın yapacağı ilk iş, taraflar arasındaki menfaat uyuşmazlığının ne olduğunu;uyuşmazlıkta menfaatlerden hangisinin daha çok korunması gerektiğini veya korunmaya değer olduğunu araştırmaktır.

c) Benzer durumlarda da uygulanabilir bir çözüm bulmak Bir konuda kanun koyucu bir kural öngörmek istediği zaman, takdir yetkisini kullanan yargıcın bulduğu çözümü kendi çözümü olarak da benimseyebilmelidir.

TAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASININ SINIRLARI Yargıcın takdir hakkını kullanırken göz önünde bulundurması gereken sınırlar 3’e ayrılır: 1 — Kanunun takdir yetkisi tanımış bulunması. 2 — Kanunun çizdiği sınırlar içinde kalınması. 3 — Hak ve nısfet (adaletin gereği ne ise ona göre hareket etme) ölçüsüne uygunluk

1 — Kanunun takdir yetkisi tanımış bulunması a) Takdir yetkisine kanunen işaret zorunluluğu Takdir yetkisi, yargıca sırf kanun koyucunun bilerek ve isteyerek bıraktığı «kural-içi boşluk» ların doldurulması için tanınmıştır. Şu halde, kanunda bilerek ve isteyerek bırakılan boşlukların dışında, yargıç, hukuk kuralını öngörüldüğü biçimde uygulamakla yükümlüdür.

b) Takdir yetkisi veren kuralların biçimi aa) Yargıca açıkça takdir yetkisi tanıyan kurallar bb) Durumun gereği veya benzeri kavramlarla takdir yetkisine yollama yapılan kurallar cc) Kuralın yazılışından takdir yetkisi tanıdığı anlaşılan kurallar

2 — Kanunun çizdiği sınırlar içinde kalınması Yargıç, takdir yetkisine kanunun bu yetkiyi verdiği yerlerde ve yalnız onun çizdiği sınırlar içinde sahiptir. Değişik bir deyişle, takdir yetkisinin alanı ,kanun koyucu tarafından ölçülmüş, işaretlenmiş ve belli sınırlarla çevrilmiştir.

3 — Hak ve nısfet (adaletin gereği ne ise ona göre hareket etme) ölçüsüne uygunluk

Sonuç olarak; İdarenin belli şart ve durumların meydana gelmesi halinde belli bir kararı alıp almamak veya kanunda öngörülen değişik çözümler arasında bir secim yapmak konusunda tanınan bir serbestiye ya da belirli bir konuda karar alabilmek için hangi şart ve durumların ortaya çıkması gerektiğini tespit etmek imkanına sahip olması anlamına gelen takdir yetkisinin, idareye tanınması, toplum hayatının zorlukları nedeniyle zorunludur.

KAYNAKÇA KALABALIK,H. 1997,"İdare Hukukunda Takdir Yetkisi Kavramı ve Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması,Prof. Dr. Naci Kınacıoğlu’na Armağan" ,Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi ,Cilt. 1 ,sayfa: 205 - 232 ,ISSN: ,DOI: ,12,Ankara. EDİS,S., 1973, ’’Hukukun Uygulanmasında Yargıca Tanınmış Takdir Yetkisi’’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:XXX,sayfa: 197-229, Ankara.

ZEYNEP İNCE 20327785442