ADI:SEVİM SOYADI:ÇAT SINIFI:9/C NUMARA:58 OKULU:BÜNYAN ANADOLU LİSESİ FİİLİMSİLER ADI:SEVİM SOYADI:ÇAT SINIFI:9/C NUMARA:58 OKULU:BÜNYAN ANADOLU LİSESİ

FİİLİMSİLER Fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemeyen,olumlu,olumsuz şekilleri yapılabilen ve cümlede isim,sıfat,zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir.Üç grupta incelenir: a)İsim –Fiil(ad-eylem) b)Sıfat-Fiil(ortaç) c)Zarf-Fiil(bağ-fiil,ulaç)

İSİM-FİİL Fiillere “-mak,-mek”, “-ma,-me”, “-ış,-iş,-uş,-üş”,eklerinin getirilmesiyle yapılır. ÖRNEK: “Onu burada bulmak mümkün değil.” “Onun yemek hazırlayışını gördün mü hiç?” cümlelerinde altı çizili sözler isim-fiildir.Bu ekleri benzer eklerle karıştırmamak gerekir.Örneğin; “Sana,bir daha buraya gelme,demiştim.”cümlesinde altı çizili sözcükteki ek,isim-fiil eki değil,olumsuzluk ekidir.Bazen isim-fiil ekiyle olumsuzluk eki bir arada bulunabilir.

NOT:Sözcüğün isimleşip isimleşmediğini anlamak için ,onu olumsuz şekle getirebiliriz.Fiil olumsuz yapılabiliyorsa isimleşmemiş demektir. ÖRNEK:”Deneme sınavlarıyla bu öğrencileri denememiz gerekiyor.” Cümlesinde altı çizili birinci sözü “denememe” şeklinde kullanamayız;yani “denememe sınavları “diyemeyiz.Çünkü bu sözcük artık isimleşmiştir. Ancak altı çizili ikinci sözcük “denemememiz” şeklinde kullanılabilir;yani olumsuz yapılabilir.Öyleyse fiil anlamı devam ediyor; yani bu, isim-fiildir.

ÖRNEKLER: “Kışta açan çiçeklerin ömrü az olur.” 2. SIFAT-FİİL Fiillere “-an,-ası,-mez,-ar,-dik,-ecek,-miş” eklerinin getirilmesiyle yapılır.Çoğu zaman sıfat görevinde kullanılır. ÖRNEKLER: “Kışta açan çiçeklerin ömrü az olur.” “Senin ne bitmez çilen varmış böyle.” “Size biraz bilinmedik fıkralar anlatayım.” “Onda ne yakası açılmamış sözcükler vardır.”cümlelerinde altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.

Sıfat-fiil eklerinden “-dik” ve “-ecek” ekleri çoğu zaman kendinden sonra iyelik eki alarak kullanılır. ÖRNEK: “Çözdüğüm soruları niçin yeniden soruyorsun?” Sıfat-fiiller niteledikleri isimler düştüğünde onların yerine geçebilir. ÖRNEK: “Beni arayanların adreslerini almayı unutma.”cümlesinde altı çizili sıfat-fiil ismin yerine gelecek şekilde kullanılmıştır.

Kimi zaman sıfat-fiiller çekimli fiillerle karışabilir. ÖRNEK: “Gideceğim bu şehirden artık.” cümlesi çekimli fiildir. Elbette fiilden türeyip sıfat olan her sözcük fiilimsi değildir. ÖRNEK: “Yıkık duvarların resmini çektik.”şeklinde söylediysek,bunu “yıkılmamış” şeklinde de ifade edebilirdik.Çünkü bu sözcük fiilimsidir.

cümlelerinde altı çizili sözcükler bağ- BAĞ-FİİL Fiillere,bağ-fiil eki dediğimiz eklerin getirilmesiyle yapılır;cümlede daima zarf olarak kullanılır. ÖRNEKLER: “Kapıyı açınca karşımda onu gördüm.” “Bu kağıdı müdüre imzalatıp geri getirin.” “Köyden ayrılalı yaklaşık on yıl oldu.” cümlelerinde altı çizili sözcükler bağ- fiildir.Görüldüğü gibi yüklemin durumunu yada zamanını bildirerek onun zarfı olmuşlardır.

Bağ-fiil eklerinin diğer fiilimsi eklerinden önemli bir farkı vardır Bağ-fiil eklerinin diğer fiilimsi eklerinden önemli bir farkı vardır. Diğer fiilimsilerden sonra isim çekim ekleri kullanılabildiği halde bağ-fiillerden sonra hiçbir çekim eki kullanılamaz.Ancak çok az da olsa bazı kullanımlarda bunun istisnası görülür. Örneğin; “Sen bunu anlayıncaya kadar,sana anlatacağım.”cümlesinde altı çizili sözcükteki “-ınca” bağ-fiil ekinden sonra onu edata bağlayan “-e” hal eki kullanılmıştır.Bu elbette çok özel bir kullanımdır.

Fiillerden türeyerek zarf görevinde kullanılan her sözcüğü bağ-fiil zannetmemek gerekir.Örneğin; “Onu bugün dalgın gördüm.” cümlesinde altı çizili sözcük “dalmak” fiilinden türediği halde ve zarf görevinde kullanılmasına rağmen bağ-fiil değildir.Çünkü bu sözcüğün fiil anlamı yoktur.Üstelik olumsuz şekilde kullanılamaz.

Bazen değişik ekler bir araya gelerek eklendikleri sözcükleri zarf yapabilir.Örneğin; “İçeri girdiğimde herkes uyuyordu.” cümlesinde “girdiğimde” sözü zarf olarak kullanılmıştır.Ancak buradaki “-diğimde” ekine zarf fiil eki diyemeyiz.Çünkü burada ekler kaynaşmamıştır.Bu ek altı şahsa göre çekimlenebilir.Oysa Türkçe’ de ekler şahıslara göre değil ses uyumlarına göre değişmeye uğrar. Fiilimsilerin cümledeki en önemli görevi yan cümlecik kurmasıdır.