KİMLİK SORMA YETKİSİ MESUT GÜZTOKLUSU Kimlik sorma yetkisi özel güvenlik görevlilerine verilen ‘kimlik sorma yetkisi’,5188 sayılı yasanın 7.maddesinin (b)ve (F) bentlerinde düzenlenmiştir.Bu 2 durum şunlardır:1)Toplantı,konser,spor müsabakası,sahne gösterileri ve benzer etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma2)Hava meydanı,liman,gar,istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma.Görüldüğü üzere,her iki halde de genel güvenliğe ve kamu düzenine ilişkin bir yaklaşım veya gaye güdülerek önleme amaçlı kimlik sorma yetkisi düzenlenmiştir.Kimlik sorma yetkisi kişilerin ‘durdurulmasını da’ beraberinde getirmektedir. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

DURDURMA Ancak hukukumuzda ‘durdurma’ ayrı bir koruma tedbiri ve kolluk yetkisi olarak kabul edilmemiş ,kimlik sorma yada aramanın tamamlayıcı bir parçası olarak değerlendirilmiştir.Çünkü durdurma,genel veya özel bir kolluk görevlisi tarafından,hareket halinde olan veya duran bir kişinin ,kamuya açık bir alanda ,hal ve hareketleri,belirli bir yerde bulunma sebebi,ve üzerinde ve yanında bulundurduğu eşya hakkında bir açıklama istemek üzere ,hareket etme kabiliyetinin sınırlanarak geçici olarak özgürlüğünün kısıtlanmasıdır.Kimi hukukçulara göre ,durdurmanın da adli bir güvenlik tedbiri olarak kabul edilip diğer güvenlik tedbirleri arasındaki yerini alması gerekir. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

Ö.G.GÖREVLİSİNİN KİMLİK SORMA YETKİSİ Özel güvenlik görevlilerinin korudukları alanlara girecek kişilerin kimliklerini öğrenmeleri ve hatta onlara giriş kartı vb. bir belge karşılığında, kimlik bilgilerini kayda geçmeleri tamamen ilgililerin rızaları dahilinde mümkün olacak bir yetki kullanımıdır.Yukarı dada açıklandığı üzere o alanlara giriş malik yada zilyedin izni ile mümkün olduğundan,bu tür bu işlemi kabullenmeyen kişilerin o alanlara girmekten vazgeçmeleri halinde kimliklerini göstermeleri de ortadan kalkmış olacaktır.Kimlik sorma yetkisinin kullanımını ve amacını daha iyi değerlendirmek için Polisin kimlik sorma yetkisine ilişkin düzenlemeye de bakmak gerekir.”Polis suç işlemesini önlemek veya işlenmiş suçların faillerini ele geçirmek için kişilerden –kendinin polis olduğunu belirleyen belgeyi gösterdikten sonra-kimliğini sorabilir. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

KİMLİK SORMANIN AMACI Bu istem karşısında herkes nüfus hüviyet cüzdanı,pasaport veya resmi bir belgeyi göstererek kimliğini belgelemek zorundadır.Polise kimlik yetki sorma yetkisini düzenleyen bu kuralda önleyici ve adli olmak üzere 2 amaçtan söz edilmiştir.PVSK’NİN 17,maddesinde kimlik sorma yetkisi hükme bağlanırken,kimliği saptanamayan kişilerin “aranan kişilerden olup olmadıkları anlaşılıncaya kadar…göz altına alınabileceği de ifade olunmuştur.O halde kimlik sorma yetkisi gözaltına alma sonucunu doğuran bir ön aşamayı oluşturmaktadır.Anayasa mahkemesi kanunun bu maddesini anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan bir dava sonucu verdiği kararında “bu maddeye göre kimlik sorulmasının nedeni ilgilinin kimlik taşıyıp taşımadığını saptamak değil davranışlarının şüphe uyandırması nedeniyle, aranan kişilerden olup olmadığı’nın tespitidir.Davranışlarının şüphe uyandırması nedeniyle yorumda bulunarak anayasaya aykırılık oluşturmadığını belirtmiştir.Diğer yandan kimlik sorma önleminin daha ağır özgürlüğü kısıtlayıcı önlem olan yakalama ve arama yetkisini kullanımı sırasında işin zorunlu bir sonucu olduğu esasen özgürlüğü kısıtlanan birinin kimliğinin sorulması haklarının ihlali bakımından neminin olmadığı şeklinde değerlendirmek gerekir. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

SAHTE KİMLİK KULLANMA 1.1SAHTE KİMLİK BELGESİ KULLANMA SUÇU-KİMLİK BİLGİLERİNİ SÖYLEMEME SUÇU: Kimlik sorma yetkisine değinildiğinde bu iki suça ilişkin açıklamada da bulunma zorunluluğu doğmaktadır.765 sayılı(eski) TCK’nin 528.maddesinde kimlik beyanından çekilme veya gerçeğe ait beyanda bulunma suçu düzenlenmiştir.Bir memura vazifesini yaptığı sırada isim,şöhret,veya sıfat ve sanatını ve mesken ve ikametgahını veya doğduğu yeri yahut sair şahsi evsafını beyandan imtina edenlerle hakikat hilafında beyanda bulunanlar için hapis cezası öngören ceza kuralı yasanın kabahatler kitabında kamu düzenine ilişkin bölümün salahiyetler mercilerin emirlerine itaatsizlik ana başlığı altında yer almaktadır.Ancak 5237 sayılı (yeni) TCK da bunun tam karşılığı bir hüküm yoktur.Sadece 206. maddesini bir resmi belgeyi düzenlemek yetkisine sahip olan kamu görevlisine yalan beyanda bulunmak suçu düzenlenmiştir. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

SAHTE KİMLİK SAHTE KİMLİK BELGESİ KULLANMA SUÇU; 767 sayılı TCK’nin 350maddesinde ammenin itimadı(Kamu güveni aleyhinde )cürümlerden sayılmıştır.Yani 528 maddedeki suça göre daha vahim kabul edilmiştir.Bu suçun 5237 sayılı yeni ceza yasamızda düzenlenen kamu güvenine karşı suçlar bölümünde 206 maddede de genel olarak ele alınan “resmi belge ve sahtecilik” suçu içerisinde değerlendirilmesi gerekecektir.Çünkü eski yasada olduğu gibi “özel olarak düzenlenmiş resmi evrakta (kimlik,pasaport,ruhsat v.b)sahtekarlık suçu “düzenlenmemiştir.Kimlik soran görevlinin amacına göre kimlik sorma yetkisinin kullanımı da farklılık gösterir.Şöyle ki MESUT GÜZTOKLUSU

ŞÜPHELİ ŞAHISLAR 1.2ŞÜPHELİ GÖRÜLEN BİRİNE KİMLİK SORMA : Kamu düzeninin sağlanması suç işlenmesinin önlenmesi ve genel güvenliğin korunması amacıyla kimlik sormada somut” makul şüphe” bulunmalıdır.Adli ve önleme arama yönetmeliğinde tanımı bulunan makul şüphe kolluk yetkisini kullananların keyfiliğini önlemeye yönelik olarak sıkı bir çerçeveye alınmıştır.Böyle bir yaklaşımın doğru olduğunu belirtmek gerekir.Zira uygulamada kolluk önleme amaçlı kimlik sorma yetkisini suçu önlemekten çok bir otorite sergileme aracı olarak kullanmakta yada kimi hallerde özel duygu ve düşüncelerinin etkisinde kalarak o esnada muhatap oldukları baskı altına almak amacıyla kullanabilmektedirler.O halde şüphe somut olmalıdır.İhbar ve şikayetleri destekleyen emareler bulunmalıdır.İlgili kişinin veya onunla birlikte olanların tutum ve davranışları kolluk görevlisinin şüphesini gerektirecek nitelikte olmalıdır. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

TOPLU ULAŞIM TESİSLERİNDE 1.3TOPLU ULAŞIM TESİSLERİNDE KİMLİK SORMA:Yetkisi kullanılırken artık “makul şüphe” söz edilmemeli.Çünkü burada amaç suç işlenmesinin engellenmesinden ziyade kişilerin bu seyahate uygun belgelerinin olup olmadığının tespitidir.Pasaport,uçuş izni,bilet,vize,vb belgelerin kontrolü sırasında kimlik belgelerine de ihtiyaç duyulmasındandır.Şüphelilere yönelik kimlik sorma her hal ve şartta mevcut olduğundan bu gibi tesislere girecek şüphelilerden kimlik sorulması halinde “makul şüphe” zorunluluğu aranmadığından kolluğun işi daha da kolaylaşmış olmaktadır. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

ULAŞIM TESİSLERİNDE 1. 4- Havalimanı, tren garı, otogar, park ve bahçelerle,spor müsabakalarının, yapıldığı kapalı ve açık spor karşılaşmalarının yapıldığı yerlere girişlerde yapılan arama ve kontroller’ dede amaç umuma açık yerler kapsamında değerlendirilmelidir. Kişilerin kontrolleri kendi can güvenlikleri için yapıldığı unutulmamalı.Aynı zilyetlik hakkı kişilerde olduğu gibi kamu tüzel kişileri ve devlet kamu sal alanları içinde aynı geçerlilik hükümleri kapsamında değerlendirilmelidir. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

ÇALIŞMA ALANLARINDA 1 5-ÇALIŞMA KOŞULLARINDAN DOĞAN KİMLİK SORMA YETKİSİ; Görevli olunan yerde, çalışan personel in kontrollüde orada görevli Ö G G nin sorumluluğunda olduğundan dolayı bu personelin de görevlinin kontrolünde olduğu kendilerine bildirilmeli,karşılıklı iyi ilişkiler içersinde görev yerine getirilmelidir.bu yetki ile personele baskıcı davranılması hoş ve uygun davranış değildir. Görev esnasında Ö.G.Görevliler işle ve görevle ilgili konuşmaların dışında laubali, gayri ciddi tutum ve davranış içersinde olmamalı, mesleğin vakar ve ciddiyetini yakışır bir görev anlayışı içinde olmalıdır.Daha önceki konularda da anlatıldığı gibi güvenlik görevlileri görevini masum insanlar üzerinde, baskı unsuru ve korku unsuru olarak değil sevgi,yardım, şefkat ve iyimser görev olarak düşünürken suçlu ve suçlular üzerinde ise öncelikle caydırıcı vazgeçirici ve hatta kanunlar çerçevesinde kalmak şartı ile zorlayıcı göreve de başvurabilir ancak kanunun verdiği yetki nin dışına çıkmamak kaydı ile. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU

ÖNEMLİ NOT ÖNEMLİ NOT; Ö.G. Görevlilerinin kimlik tespiti yapma, fotoğraf çekme ve arşivleme, Parmak izi alma ve arşivleme, kişinin kimliğine geçici sürelide olsa el koyma veya kişiyi zorla alıkoyma yetkisi kesinlikle yoktur. Suçlu dahi olsa Hâkim in huzuruna çıkıp suçlu olduğu kesinleşinceye kadar zanlı sıfatı ile muamele görür. Bu kimselere karşı yapılacak kanuni işlemlerde, kötü muamele, hakaret ve sövme gibi gayri kanuni işlemlerden kaçınılmalıdır, Asla Taraf olunmamalıdır. MESUT GÜZTOKLUSU

MESUT GÜZTOKLUSU