TÜRKÇE Mehmet KOCA Ayşe BAYAM Melike DUATEPE Sunuindir.blogspot.com

TÜRKÇENİN KELİME YAPISI KÖK-EK-KELİME YAPISI KELİME: Manası veya vazifesi bulunan ses veya ses topluluğudur. Kitap,ben,elbise,eyvah……. TÜRKÇENİN KELİME YAPISI Kelime:KÖK+YAPIM EKLERİ+ÇEKİM EKLERİ Kelimelerin kendi anlamlarıyla ilgili en küçük parçalarıdır.Kök daha küçük parçaya bölünmez. KÖK: Köklerde yapım eki bulunmaz,ancak çekim eki bulunur. Çünkü yapım eki köklerden yeni kelime (gövde) oluşturur. Burada rengarenk kelebekler vardı. Dilimizde kökler isim ve fiil olmak üzere ikiye ayrılır. İSİM KÖK: Nesneleri,kavramları karşılayan köklerdir. Gün,ders,araba…….

Nesnelerin hareketini karşılayan köklerdir Nesnelerin hareketini karşılayan köklerdir.Bir kelimenin fiil kök olup olmadığını mastar eki (-mek,-mak) getirerek anlarız. FİİL KÖK: Gel(-mek),sus(-mak),çalış(-mak),say(-mak)……gibi. Görünüş olarak hem isim hem fiil kök olabilen kelimeler vardır.Bazı yerlerde bunlara ortak kök denir.Aslında ortak kök yoktur.Çünkü her kelimenin cümle içindeki anlamı önemlidir. Her yaz bana mektup yaz. (1. yaz,isim kökü mevsim.2. yaz,fiil kökü yazma işidir.) EKLER Tek başına olmayan ve kullanılmayan,ancak köklerle birleşmek suretiyle kullanılan ve anlam kazanan ses yada ses birliklerine denir.

Kelimelerin kök yada gövdelerine eklenerek durum, kişi, soru, zaman,çoğul gibi anlamlar katan;arasında anlam ilişkisi kuran,yeni kelimeler türetmeyen eklere çekim eki denir. 1.ÇEKİM EKLERİ: Çekim ekleri,kelimelerde en sona gelen,eklerden sonra kullanılan unsurlardır.

A)İsim Çekim Ekleri: Tuz-luk-lar, Bil-gi-siz-miş-ler…… kök Yapım eki Çekim eki kök Yapım eki Yapım eki Çekim eki Bazı istisnalar dışında çekim ekleri,yapım eklerinden önce kullanılmaz. Gün-de-lik, Anne-m-siz…… kök Çekim eki Yapım eki kök Çekim eki Yapım eki A)İsim Çekim Ekleri: İsimlere gelen,isimler ile isim soylu sözcükler arasında yada isimler ile fiiller arasında ilgi kuran eklere denir. 1.Hal Ekleri: İsimleri isimlere,fiillere yada edatlara bağlı eklerdir. İsmin hiçbir hal eki olmamış durumudur. a)Yalın hali: İnsan,dost,insan-ca…….. b)-e hali(yönelme): Cümleye yönelme anlamı katar. Bunları sana aldım.

e)-den hali(ayrılma): Derslerine gereken özeni gösterir. c)-i hali(belirtme): Cümleye belirtme anlamını katar. Bu onu son görüşümüzdür. Kitabı masaya bırakabilir misin? d)-de hali(bulunma): Cümleye bulunma anlamı katar. Onun yazılarını gazetede görmüştüm. Aradığın her şeyi burada bulabilirsin. Sokakta oynayanların gürültüsü içeri geliyordu. e)-den hali(ayrılma): Cümleye ayrılık,uzaklaşma anlamı katar. Pazardan kaldım bir tane,eve geldim bin tane.

2.ÇOĞUL EKLERİ: Yanlış hesap Bağdat’ta döner. Hal eklerinin bu kullanımların da vardır.Yalnız bunlar da kelimelerin anlamını değiştirdiklerinden çekim eki değil,yapım eki görevi görürler. Topraktan eşya(den) (yapım eki) Candan arkadaş. İsimlere eklenerek,onları çoğul duruma getiren eklerdir.(-ler,-lar) ekleriyle yapılır. 2.ÇOĞUL EKLERİ: Kitap Kitap-lar Çiçek Çiçek-ler -ler,-lar ekleri isimlere çoğulluk dışında anlamlar da katabilir. Gökteki yıldızlar kadar evimiz var.(Abartma) Müdür Beyler sizi görmek istiyor.(Saygı) Daha nice Fatih’ler yetiştireceğiz.(Benzerlik)

3.EŞİTLİK EKİ: ÖZELLİKLERİ 1. 3. 4. 2. 6. 5. İsimlerin sonuna gelerek benzerlik,görelik,gibilik ve fikir bildirme anlamı katar.Ünlü ve ünsüz uyumuna göre (-ce,-ca,-ça,-çe) şeklinde sözcüklere eklenirler. 3.EŞİTLİK EKİ: Günlerce ateşten gözünü açamadı.(Çokluk) Sence bu işi nasıl almalıydı? ÖZELLİKLERİ 1. Benzerlik bildirir. 3. Süre,çokluk anlamı katar. Görelik anlamı katar. 4. Birliktelik,beraberlik anlamı katar. 2. 6. Zarf tümleci yapar. 5. Küçültme,sınırlandırma bildirir. (-ce,-ca) eşitlik ekleri küçültme ekleri ile karıştırılmamalı. Yaşlıca bir adam yanımıza geldi.(küçültme) Saatlerce orada bekledim.(Eşitlik)