Kuşağının Bilgi Davranışı Nazan Özenç Uçak Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

Kullanıcı davranışları nelerden etkilenir? Kültür, politik, ekonomik sistem Bilgi ve iletişim teknolojileri, bilgi sistemleri Bireysel özellikler: yaş, cinsiyet, öğrenme tarzı vb. Meslek, akademik disiplin, görev

Yaşın etkisi Yaş ilerledikçe: Kişisel deneyime baş vurma artıyor Bilinen yayınları kullanma artıyor Bilgi merkezi kullanma azalıyor Alışılan bilgi arama davranışlarının değişimi zorlaşıyor

Bilgi teknolojilerinin etkisi Bilgi üretim şeklinde Bilgi erişim şeklinde Erişim araçlarında Kullanım amaçlarında İhtiyaç duyulan bilginin özelliğinde değişim

Yaş ve BT kullanımı Yaş faktörü bilgisayar kulanma ve internet deneyimi üzerinde etkili Yaşlılar dijital ortamı daha az tanıyor ancak tarama stratesjisi oluşturmakta ve etkili sonuçlar almada daha başarılar. Gençler dijital bilgi kullanmada daha becerikli ancak uygun içerik bulmada yaşlılardan daha az başarılı. 13 yaş altı ve 46 yaş üstü yetişkinler tarama oluşturma ve sonuçları değerlendirmede benzer başarısızlıklar gösteriyorlar (Hargittai 2003; Nielsen, 2005; ASIST, 2009).

Kullanıcınız Kim? «Baby Boomers» ? (1946-65) «Generation X» ? (1966-76) «Generation Y» ? (1977-94) «Millenials» ? (1979-2000) «Google Generation» (1993- ) «Net generation» «Digital natives» Neden «Google kuşağı» ?

Google kuşağı kim?? Internet’in ve Web’in olmadığı bir dünyayı tanımıyorlar Klavyeyi kalemden daha iyi kullanıyorlar Ekrandan okumayı tercih ediyorlar, basılı ortama yabancılar Her an her yerden temas içindeler Daha az okuyor, daha az kütüphane kullanıyorlar

Google Kuşağının Özellikleri Zaman ve hız algısı farklı İletişim şeklinde değişim (konuşma yerine mesajlaşma) Deneyerek öğrenme Görsellik Çoklu görev yapabilme Sonuca yönelik olma Özgüvenleri ve beklentileri yüksek

Bilgi aramada ilk tercih: Google Üniversite öğrencilerinin %89’u arama motoru, %2’si kütüphane web sayfasını kullanıyor %93’ü arama motorlarının verdiği sonuçlardan memnun (OCLC) Orta öğrenimde Internet %95, kütüphane %4 oranında kullanılıyor Google’ı tercih edenler %97 (Ekinci ve Uçak 2012) Bilim adamları arasında kullanımı yaygın, ürün ve problem odaklı sorularda öncelikle Google’a bakıyorlar Bilimsel makalelere Google aracılığıyla erişim, Google Scholar ve Google Books kullanımı «Google effect» :bilginin kendisinden çok nerede bulunacağı «Google= external memory» (Varsney 2012; Jamali ve Asadi 2010; Connaway ve diğerleri 2008)

Yeni Bilgi Davranışları Yatay bilgi arama Gezinme Göz atma İndirme, indirdiğini okumama

Yüzeysel bilgi arama (Horizontal information seeking) Kaymağını alma (skimming activity) İlk bir- iki sayfaya bakıp başka sitelere atlama e-dergilerin %60’ının ilk 3 sayfasından fazlası okunmuyor İlk bakılan yere geri dönmeme e-dergilerin %65’ine ilk bakıştan sonra geri dönüş yapılmıyor (ASIST, 2009)

Gezinme (Navigation) Zamanının büyük bir kısmı yol bulmak için harcanıyor Aradıklarını bulmak için geçirilen zaman buldukları bilgiyi incelemek için harcadıkları zamana eşit

Gözden geçirme(Browsing) Okuma alışkanlığı faklı e-kitap, e-dergi sitelerinde geçirilen süre ortalama 4-8 dakika Başlık, içindekiler ve özet okuma yaygın Bütünü okumak yerine yarar amaçlı gözden geçirme alışkanlığı yaygın

Sincapsı davranış (squirreling behavior) Tüketici güdüsüyle hareket etme Özellikle ücretsiz yayınları indirme eğilimi var İndirilen yazıların çoğu okunmuyor Gençler ve akademisyenler arasında yaygın

Kontrol (Checking) Arkadaşlarının önerilerini önemsiyorlar Bilginin görsel unsurlar içermesi otoritesinden önemli Doğru veya yanlış olarak değerlendirme yaygın, içerik değerlendirme zayıf Bilgi eleştirel olarak değerlendirilmeden kolay ve çabuk erişimi önemsenmekte Otorite ve güvenilirlik bir kaç saniyede Web’den yapılıyor

Kes – yapıştır (Cut &Paste) Yaygın ve giderek artıyor Sentez yapma becerisi zayıflıyor Dijital ortam kullanımı ile bilgi okuryazarlığı aynı doğrultuda gelişmiyor. Son 25 yılın verileri bilgi becerilerinin arttığını göstermiyor (ASIST 2009; UCL 2008; Rowlands, Nicholas, Williams, Huntington ve Fieldhouse, 2008)

Bilgi Sistemleriyle İlişkileri Farklı seçenekleri ve beklentileri var

Kütüphane tek seçenek değil Sezgisel ve etkileşimli bulmuyorlar Erişim ve kaynak anlayışı farklı, Arama motorları, elektronik kaynaklar, sosyal ağlar, wikiler, bloglar alternatif bilgi kanalları

Etkileşimli sistemleri tercih ediyorlar Pasif oldukları sistemlerden uzaklaşma Sorunun yanıtına ulaşma Sezgisel ve etkileşimli ortam Bilgi sistemlerinin ihtiyaçlarını anlamasını ve karşılamasını istiyorlar

Bilgi ortamının eğlenceli olmasını istiyorlar Bilgi ortamı ilginç olmazsa kullanım başarısız Oyun teknolojilerinin eğitim ve kütüphane kullanımına uyarlanmasını istiyorlar

Her şey Web’ de !? Hızlı ve kolay erişilen bilgi tercih ediliyor Kolay anlaşılan ve çabuk erişilen bilgi tercih ediliyor Web dışındaki kaynakları tanımıyorlar Basılı koleksiyonu kullanmada isteksizler

Mülkiyet haklarından haberdarlar mı? Genelde haberdarlar, ancak adil ve gerekli bulmuyorlar Kuşaklar arasında telif hakları anlayışı açısından farklılıklar var Bu durum bilgi merkezleri için giderek tehdit oluşturuyor

Ne istiyorlar? Tıklayıp sonucu görmek Kütüphane kataloglarına, veri tabanlarına arama motorlarından erişmek OPAC ların «Amazon.com» veya «Google» a benzemesi Kişisel arama özelliklerinin sistem tarafından dikkate alınması Eğitime ihtiyaç duydukları an ve ilgili olduğu kadarına erişmek Etkileşimli, sezgisel ve her an erişim ortamları Sosyalleşebilecekleri alanlar Makale kitap gibi belli bir format değil cevaba ulaşmak (Connaway ve diğerleri, 2008; ).

Neler yapılabilir? Koleksiyon E- kitaplar Açık erişim Görsel koleksiyonun ve daha fazla içeriğin dijital ortama taşınması web sayfalarını ve opac kataloglarını arama motorlarına taşıyarak sanal alemde daha görünür ve erişilir kılmak

Neler Yapılabilir? Kullanıcı hizmetleri Sanal ortamda hizmet sunma Sosyal ağlar içinde yer alma Farklı okuma anlayışına ve arama davranışlarına uyum Dijital bilgi okur-yazarlığı eğitimi verilmesi Rehberlik ve danışmanlık hizmetlerine ağırlık verilmesi Sosyalleşme ve grup çalışmalarına uygun alanlar yaratma Düzenli geri bildirim alıp hizmete yansıtma

Kabullenilmesi gerekenler Rekabet ve kendi pazarını oluşturma Geleneksel kullanıcı sayısının azalması Bireysel hizmet oluşturma Bilgi içeriğinin ve sınırlarının bulanıklaşması Basılı koleksiyonun ve veri tabanlarının nadiren kullanılması

Teşekkür ederim Sorular?? Nazan Özenç Uçak http://www.bby.hacettepe.edu.tr/akademik/nazanozencucak/ uçak@Hacettepe.edu.tr