Toplum-temelli ve önleyici ruh sağlığı hizmetlerinde okulun rolü Fatma Zengin Uzman Psikolojik Danışman Aralık 2014

«Zor çocuk yoktur, sistemde zorluk vardır.» Bert Hellinger

Çocuktaki sağlıklı yapılar Yaşam gücü ve enerjisi Yaşamaya dönük güçlü iradesi Sağlıklı temel ihtiyaçlar Hareket etme ve bedeni çalıştırmaktan keyif alma Oyun oynamaktan keyif alma Öğrenme ve problem çözmekten keyif alma

Bir yetişkinin kişiliğindeki sağlıklı bölümlerin özellikleri Kendinden sorumlu olma Hakikat sevgisi İyimserlik ve temel güven Travmatik yaşantılarla yüzleşebilecek kadar güçlü olma Hakiki bir özerklik Hakiki bir gerçekçilik Duygularını düzenleyebilme yetisi Kendisiyle temasta olma Güvenli bağlar kurabilme ve gerektiğinde bunları çözebilme yeteneği Kendiyle ilgili düşünebilme yeteneği

Ruhsal rahatsızlığı olanlara iyileşme yönelimli yaklaşımın 7 ögesi Umut Güvenli bir ortam Kişilerarası kabul ve sosyal aidiyet Destekleyici ilişkiler Güçlendirme ve içerme Baş etme stratejilerini geliştirme Anlamlı ve amaçlı bir yaşam

Temel paradigma değişimi Tıbbi model (Normal-anormal ayrımı, özrü-engeli kişiyle tanımlama, kişiyi tedavi etme) Sosyal Model (sosyal adalet, demokrasi, haklar, toplumsal engellere ve düzenlemelere önem verme) Temel paradigma değişimi

Özel Eğitim Kısa Tarihçe 1780-1880 nadir girişimler. Engele özel okullar (görme, işitme ve zihinsel engelliler için) 1880-1950 normal okullar içinde özel eğitim sınıfları 1950-1970 velilerin mücadelesi, ayrımcılığa karşı çıkma 1970-1980 ABD ve çoğu Avrupa ülkesinde yasal değişiklikler (kaynaştırma/mainstreaming, integration) (EHA, IDEA/ABD) Özel Eğitim Kısa Tarihçe

(Caplan, 1964) Birincil önleyici hizmetler --> sorunun ortaya çıkışını önlemek İkincil önleyici hizmetler sıkıntının süresini azaltmak Üçüncül önleyici hizmetler rahatsızlığın yol açtığı hasarları azaltmak (rehabilitasyon) Önleyici hizmetler

Toplum temelli hizmetler: Tüm insanların-HERKESİN- yaşadıkları, çalıştıkları, okudukları yerlerde kolayca erişebilecekleri hizmetler sunulmasıdır Kurumsallaşmamış ve teknoloji bağımlı olmayan hizmetlerdir Yerel toplulukların önceliklerine göre ve diğer yerel örgüt veya gruplarla oluşturulan hizmetlerdir Sağlık ve ilgili diğer sektörleri de (sosyal hizmetler, hastalık önleme, akut ve acil servisler, uzun süreli bakım gibi) kapsayan bütünleştirilmiş hizmetlerdir Toplum temelli hizmetler:

Toplum temelli hizmetler: Hizmeti alanların katılımını ve demokratik süreçleri en üst düzeyde kullanmaya çalışan bir yönetim yapısı benimser. Danışanların bağımsızlığını, risk alma hakkını ve kişisel kontrolünü artırıp onları aktif olarak güçlendirmeyi amaçlar Bireysel hizmet esas olsa da, hizmet sunumu hedef gruba (yaşlı, engelli, yüksek risk altında) göre değerlendirilir YANİ toplum temelli hizmetler, yerel yaşama alanları (communities) için geliştirilmiş, orada yönetilen ve sunulan geniş kapsamlı ve entegre sağlık ve ilgili diğer hizmetlerdir. Toplum temelli hizmetler:

Toplum temelli hizmetler: Yaşadığınız ve çalıştığınız yere yakın, yani kolayca ulaşılabilen merkezler Sorun yaşadığınızda kolayca danışabileceğiniz uzmanlar Sadece sağlıkla ilgili sorunlarınızda değil, sosyal ve ekonomik sorunlarınızla ilgili de danışabileceğiniz kişiler Becerilerinizi geliştirmek için eğitimler alabilmeniz ve iş sahibi olabilmeniz için hizmetler Tedavi ve bakımda detaylı bilgi verilmesi, fikrinizin sorulması, doktorunuzla birlikte karar verme şansınızın olması Gerekirse uzmanların sizi evinizde, işinizde veya okulunuzda ziyaret etmesi Toplum temelli hizmetler:

Toplum temelli hizmet modelinin yarattığı terminoloji Kaynaştırma, bütünleştirme, içerme, BEP, güçlendirme, makul düzenleme, hak temelli, danışan, kullanıcı, öz-temsil, savunucu, yasal temsilci, destekli karar verme, destekli istihdam, kişi merkezli planlama ruhsağlığı promosyonu, iyileşme yönelimli hizmetler,, ruh sağlığı okuryazarlığı Toplum temelli hizmet modelinin yarattığı terminoloji

Yeni hizmet yöntemleri Kişi merkezli planlama Destekli karar verme Hizmet planı ve ekibi («hasta/engelli/çocuk/aile» ekibin üyesi) Kriz kartı/psikiyatrik önrıza formu Korumalı evler Korumalı/destekli işyerleri Ailelere mola desteği (Respite care) Kişi merkezli planlama /avrupa: Yaşamını planlama sürecinde engelli bireyin yeteneklerini, tercihlerini ve ihtiyaçlarını merkez alan bir toplum temelli hizmet modeli. Yoğunlaştırılmış vaka yönetimi (intensive case management)/Kanada: kişinin kendi iyileşme hedeflerine ulaşması için ihtiyaç duyduğu alanlarda sürekli destek sağlamak için çeşitli hizmetlerin koordine edilmesi Korumalı evler (engelli ya da yaşlı kişilerin bağımsız yaşamasını hedefleyen kendi bakımlarında aktif oldukları onlar adına kiralanan evler) Yeni hizmet yöntemleri

Yeni meslek dalları Vaka yöneticisi/kolaylaştırıcı Toplum (community) hemşiresi Toplumsal (ilişki) geliştirme çalışanı (community development worker) Ev işleri yöneticisi (Housing manager) Eşit fırsat uzmanı (Equal opportunities officer) Öneri uzmanı (Advice worker) Okul-topluluk işbirliği (School-community liaison work) Okul sosyal çalışmacısı Yardımcı öğretmen (tutor, teacher assistant) Yeni meslek dalları

Eğitimde en yeni sosyal politika adımı: İçermeci eğitim öğrenciler okula uydurulmaya çalışılmak yerine, okullar öğrencilerin fiziksel, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarına uyum sağlamalıdır. Bireysel farklılıklarımız bir zenginlik ve çeşitlilik kaynağıdır. en önemli nokta eğitime karmaşık bir sistem bakış açısıyla yaklaşabilmektir, bu sayede ebeveynler, öğretmenler, yerel grubun üyeleri, personel arasındaki çeşitlilik de sisteme dahil olabilir. (Michael Patton, 2011)

İçermeci eğitimin yararları Her çocuğun yetenek ve güçleri geliştirilir Ebeveynler de çocuklarının eğitimine ve okul etkinliklerine katılır. Okul içinde saygı ve aidiyete dayalı kültür geliştirir. Bireysel farklılıkları kabul etmeyi ve öğrenmeyi sağlar. İhtiyaç ve yetenekleri farklı çocuklar arasında arkadaşlıklar artar Hem okulda hem içinde yaşanan bölgede çeşitliliği ve içermeyi teşvik eder. .

İngiltere eğitim reformu «Her çocuk önemlidir» Hükümet Politikası: 2001 Engelli Eylem Planı isteyen her aile engelli çocuğunu örgün eğitime gönderebilecek. özel ihtiyacı olan çocukların topluma dahil olma süreci desteklenecek. özel ve genel okullar arasındaki ayrım kalkacak, özel eğitim okulları bilgi birikimlerini genel okullara aktaracak esnek hizmet: engelli çocuklar ve aileleri ihtiyaç duydukları anda o ihtiyacı karşılayan hizmeti alacak. Erken müdahale uygulamalarına ve Yetişkinliğe Geçiş Dönemi Destek Programına özel önem verilecek. 2025 yılında, İngiltere’deki engelli kişiler, yaşam kalitelerini artıracak tüm seçenek ve fırsatlara sahip olacaklar ve toplumda eşit yurttaşlar olacaklar.

Çocuk ve ergen ruh sağlığı hizmeti merkezlerine yatırım artırılacak Desteğe ihtiyaç duyan çocukların aileleri ve bakım verenler hizmetin merkezidir. Çocuk ve ergen ruh sağlığı hizmeti merkezlerine yatırım artırılacak Okullar tam zamanlı kullanılacak, öğretimin dışındaki saatlerde de sağlık, bakım, sosyal destek vs. amaçlarla kullanılacak. Çocuklara ve ailelere hizmet veren tüm uzmanlar ekip olarak birbirinden haberli olarak çalışacak.

İngiliz içermeci eğitiminde ruh sağlığı uzmanları Çok disiplinli ekipler oluşturacak (psikiyatrist, psikolog, sosyal çalışmacı, danışman, çocuk gelişimci vs) hem okul içinde, hem okul dışında hem de çocuk merkezlerinde görev yapacaklar. Öğretmen, çocuk bakıcıları vs personelin meselelerine hızlıca yanıt verecekler. Her uzman, diğer uzmanların ne yaptığını, çalışma alanını bilecek. İngiliz içermeci eğitiminde ruh sağlığı uzmanları

Kanada Ruh Sağlığının Geliştirilmesi (mental health promotion) Okullardaki ruh sağlığı programları, sadece ruh sağlığı problemleri olanlara değil tüm öğrencilere olumlu ruh sağlığı gelişim olanağı sunar. Topluluk, okul, sınıf hepsinde tüm öğrenciler için iyilik hali ve aidiyet duygusu hedeflenir. (Rowling, 2012). Öğrencilerin sosyal becerilerini ve benlik algılarını geliştirmek için birçok teknik kullanılır. Kanada

Ruhsal zorluk yaşayan çocuk ve genç oranı (tahmini) %10-20 (Green, McGinnity, Meltzer, Ford, & Goodman, 2005). Bunların yetişkinlikte benzer deneyim yaşama oranı %80 (Copeland, Shanahan, Costello, & Angold, 2011).

Türkiye/0-18 yaş (2012-2013) Nüfus: 24 milyon öğrenci : 17 milyon 833bin öğretmen 129bin doktor 2200 psikiyatr 17bin psikolog 4bin klinik psikolog 20bin rehber öğretmen

Türkiye: yapılabilecekler SOSYAL POLİTİKA ALANINDA Koordinasyon Tüm tarafların aktif katılımı Bütüncül yaklaşım Birey ve hak temelli bakış Yerel destek ağları kurmak

Eğitim alanında yapılabilecekler Müfredatın ruhsal sağlığı ve gelişimi dikkate alması Kurum odaklı değil, kişi odaklı hizmet Çocuk ve ebeveynlerin eğitim sisteminde söz hakkının ve katkısının artırılması Öğretmenlerin bilgi ve tecrübe açısından güçlendirilmesi ruh sağlığı kurumları ve okullar arasında işbirliği ve ekip çalışması

Herkes için İHTİYAÇ modeli İnsan odaklı Hak temelli Toplum içinde İhtiyaçları gözeten Yaratıcı, yenilikçi Anında Çok disiplinli

Özetle Her çocuk önemlidir, Okul her çocuğun gittiği kurum olarak ruh sağlığını geliştirebilir. Çevresel desteklerle, içermeyle ciddi ruhsal/zihinsel sorunu olanlar da hayatını yaşayabilir. Hizmeti alanların aktif katılımı önemlidir. Özetle