Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Materyal Geliştirme Süreci-Aşamalar Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA e-Posta: sadi @ hacettepe.edu.tr Web: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/

Materyal Geliştirme Süreci-Aşamalar Materyal Seçme, Geliştirme ya da Kullanma Sürecinin Önkoşulları Hedef analizi (Hedeflerin incelenmesi) Öğrenme ve Öğrenenin özelliklerinin belirlenmesi İçerik (mesaj) analizi ve tasarımı İçerik ve aracın bütünleştirilmesi (entegrasyonu) Materyalin öğrenme ortamına taşınması

Materyal Geliştirme Süreci: Hedef Analizi Sürecin ilk basamağı bir hedef analizinin yapılmasıdır. Bu aşamada hedefin hangi hedef alanıyla ilgi olduğu sorusunun yanıtı verilir. Hedefin, hedef alanlarından “bilişsel”, ”duyuşsal” veya “psikomotor” alanlarından hangisiyle ilgili olduğuna bağlı olarak farklı seçim ve tasarım ilkelerinin uygulanması gerekebilir.

Materyal Geliştirme Süreci: Hedef Kitlenin Özellikleri Hedef kitlenin (öğrenenin) özelliklerinin belirlenmesi basamağında çeşitli durumlara bakılır. Örneğin, bireylerin öğrenmeleri beklenen konuyla ilgili olarak halihazırda sahip oldukları ön öğrenmeler (bilgi ve beceriler) belirlenir.

Materyal Geliştirme Süreci: Hedef Kitlenin Özellikleri-2 Bu basamakta ayrıca bireylerin bireysel ve sosyal özellikleri (bireylerin yaşı, güdülenme düzeyleri, tutumları, beklentileri vb.), öğrenme stilleri (bilgiyi işleme alışkanlıkları) ve zekâ profilleri de incelenir.

Materyal Geliştirme Süreci: İçerik Analizi Sürecin bir sonraki basamağında bir içerik analizi yapılır. İletilmek istenen mesajın türüne göre mesaj farklı biçimlerde tasarlanır. İçerik ve aracın bütünleştirilmesi basamağında hedefe, içeriğe ve hedef kitlenin özelliklerine uygun olarak çeşitli formatlar seçilir. Materyal, bu ölçütler göz önünde bulundurularak geliştirilir.

Edgar Dale’in Katkıları Dale'in Yaşantı Konisi Dale, yaşantılarla kavramların oluşumu arasındaki ilişkilerden yararlanarak, hedef-hedef davranışlara eriştirecek öğretme durumlarının seçiminde, öğretmen ve eğitimcilere yardımcı olmak üzere "yaşantı konisi" adını verdiği çok esnek bir model geliştirmiştir.

Dale’in Konisinin Orijinal Yapısı

Dale’in Yaşantı Konisi Çok sayıda duyu organıyla edinilenden Az sayıda duyu organıyla edinilene Basitten Karmaşığa Doğrudan doğruya edinilen maksatlı yaşantılar Model ve numunelerle edinilen yaşantılar Dramatizasyonla edinilen yaşantılar Gösteriler yoluyla edinilen yaşantılar Geziler yoluyla edinilen yaşantılar Sergiler yardımıyla edinilen yaşantılar Televizyonla edinilen yaşantılar Hareketli resimlerle edinilen yaşantılar Radyo, plak, şerit, resimlerle edinilen yaşantılar Görsel sembollerle edinilen yaşantılar Sözel sembollerle edinilen yaşantılar Kendi kendine edinilen Başkalarının yardımıyla edinilen Göz veya kulakla Göz ve kulakla Bütün duyu organlarıyla Gözle Soyuta Somuttan Kendi kendine edinilenden Başkalarının yardımıyla edinilene Dale’in Yaşantı Konisi

Yaşantı Konisinin İlkeleri Yaşantı Konisinin dayandığı bilimsel ilkeler şöyle sıralanabilir: Öğrenme işlemine katılan duyu organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenir ve o kadar geç unuturuz. En iyi öğrendiğimiz şeyler kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir. Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlerimizin yardımıyla öğrenebiliriz. En iyi öğretim, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir.

Yaşantı Konisinin Temel Özellikleri Bu ilke ve sonuçlara uygun olarak Dale' in modelinde; Kavramların oluşumuna temel olan yaşantı türleri sırası göz önünde tutularak bütün duyu organlarıyla edinilebilecek somut yaşantılar koninin tabanına, sayısı gittikçe azalan duyu organlarıyla edinilebilecek daha soyut yaşantılar daha yukarılara yerleştirilmiştir. Bireylerce kendi kendine edinilebilecek, yaparak öğrenme ürünü yaşantılar koninin tabanına, başkaları yardımıyla edinilebilecek yaşantılar ise daha yukarılara konulmuştur. İkisinden biri göz olan iki duyu organı söz konusu olduğunda, diğer koşullar eşitse, gözle edinilen yaşantılar koninin tabanına, karmaşık olanlar ise sırayla daha yukarılara konulmuştur.

Başvuru Kaynakları Alkan, C. (1998). Eğitim teknolojisi (Yenilenmiş 6. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Çilenti, K. (1984). Eğitim teknolojisi ve öğretim. Ankara: Gül Yayınevi. Ergin, A. (1998). Öğretim teknolojisi iletişim (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Teşekkürler!!! 