ÖĞRENCİ YÖNLENDİRME MERKEZİ ALAN VE MESLEK SEÇİMİ

  LİSE’ DE ALAN SEÇİMİ Lise 1. sınıfın sonunda seçilecek alan, öğrencilerin ÖSS’de yapacakları tercihlerde etkili olacaktır. Lisede elde ettikleri başarı puanları Ağırlıklı Ortaöğretim Başarı Puanı olarak ÖSS puanlarına eklenecek ve sınav başarılarına etki edecektir.

ALAN SEÇMENİN ÖNEMİ ÖSS’de Alan ve alan dışı tercihlerde AOBP’nin (Ağırlıklı Ortaöğretim Başarı puanı) çarpılacağı katsayı farklı olacağı için seçeceğiniz alanın istediğiniz tüm meslekleri kapsamasına özen göstermek gerekecektir. Bu konuda 2002 ÖSS kılavuzundaki alanların devamı olan meslekler tablosunu incelemeniz gerekmektedir. Bu tablolarda size dağıtılmıştır.

YARINA YATIRIM YAPMADAN YARINI KAZANAMAZSINIZ, YARINA YATIRIM YAPMADAN YARINI HAK EDEMEZSİNİZ. Lisede gördüğünüz Alan Seçimi sistemini tanıyarak nasıl çalışmanız ve nerede, hangi alanda başarılı olmanız gerektiği konusundaki kararınızı doğru vermeniz gerekiyor. Okulunuzdaki not ortalamanızı yüksek tutarak seçim yapacağınız alan alternatifini genişletebilir, Ortaöğretim başarı puanınızı yüksek tutabilir ve ÖSS konularını kapsayan çoğunlukla lise 1 konularını iyi öğrenmiş olursunuz. Mesleki yönelim aşamasında kendi ilgi, yetenek ve gereksinimlerinizi iyi tanımanız ve ne olabileceğinize, ne olmak istediğinize karar vermek durumundasınız.

Meslek Seçiminde Dikkat Kendi özelliklerimizi tanımalıyız. Yetenekler,İlgiler,Beklentiler,Kişilik Özellikleri Mesleklerin özelliklerini tanımalıyız. “10 Yıl Sonra Nasıl Bir Yaşam İstiyorum?” - Nasıl bir iş? - Nasıl bir iş yeri? - Nasıl bir ev? - Nasıl bir aile? - Nasıl arkadaşlar? - Nasıl bir sosyal yaşam? Kendi özelliklerimizle, mesleklerin özellikleri arasındaki ortak noktaları bulmalıyız.

Mesleklerin Özelliklerini Tanıma • Mesleğin tanımı nedir? • Nasıl ve kaç yıllık bir öğrenim gerektirmektedir? • Öğrenim süresinde hangi dersler okutulmaktadır? • Bu iş kolunda eleman talebi var mıdır? • Bu işte ne gibi faaliyetlerde bulunulmaktadır? • Kullanılan malzeme ve makineler nelerdir? • Yürüme, ayakta durma vb. koşulları var mıdır? • Nasıl bir çalışma ortamı vardır? (Büro, açık alan vs.) • İş tehlikeleri var mıdır? (Radyasyon, zehirlenme, patlama, yanma, elektriğe kapılma, mikrop kapma vs.) • Bireysel olarak mı grupla mı çalışmayı gerektirmektedir? • Mesleğe giriş ve emekli olma yaşları kaçtır? • Tercih edilen bedensel ve kişisel özellikler bulunmakta mıdır? (Boy, ağırlıklı cinsiyet, özel yetenekleri) • Kesinlikle iş deneyimi aranmakta mıdır? • Yabancı dil bilme tercih nedeni midir? • İşte ilerleme şartları nelerdir? • Kazanç durumu (en az, en çok) nedir? • İşin çalışanlarına göre avantajlı ve dezavantajlı tarafları nelerdir? (izin imkanı, prim, prestij vs.)

Kendi Özelliklerinizle Mesleğin Özellikleri Arasındaki Ortak Noktaları Bulma Kendi özellikleriniz ile mesleklerin özellikleri ne derece uyuşuyor. Mesleklerle uyuşmayan özellikleriniz, o mesleği yapmanızı engelleyecek durumda mı? Örneğin; kişilik yapısı ve sosyal yaşantısından dolayı insanlardan fazla hoşlanmayan ve sinirli yapıya sahip birinin polislik, öğretmenlik gibi mesleklerde başarısız olma ihtimali yüksektir. Ayrıca birey, istekleri doğrultusunda bir meslek tercihi yapmadığında, ne içinde bulunduğu meslekte yeteneklerini kullanıp başarılı olabilir ne de mutlu bir birey olarak mesleğini sürdürebilir.

Toplumumuza özgü olarak etkili olabilecek diğer faktörler Anne–babalarınızın arzularına uymak, Beğenilen–sevilen kişilerin mesleklerine özenmek, Günümüzde popüler olan mesleği edinmek, Daha çok fazla para kazanılan mesleği seçmek, Toplum içinde sadece saygınlığı olan meslekleri seçmek, Öğretmenlerin uygun gördüğü meslekleri seçmek, İş bulması kolay olan meslekleri seçmek, Üniversiteye girmeyi kolaylaştıran, düşük puanla yerleşilen meslekleri seçmek Sevildiği sanılan meslekleri seçmek, (Sadece olumlu özellikleri tanınarak yanılgıyla seçmek) Hayallerle geliştirilen idealdeki meslekleri seçmek,

ALANLARA YÖNELME NASIL OLMAKTADIR? 1) Alana kaynaklık eden derslere ait yıl sonu notlarının ağırlıklı ortalamasının 3.00 ve daha yukarı, 2) Yıl sonunda, alana kaynaklık eden derslerin her birinden başarılı olduğu alan veya alanlardan birine yönelir. b) Alanlara yönelme şartını taşımayan öğrenci, alanlara kaynaklık eden derslerin yıl sonu notlarının ağırlıklı ortalaması, hangi alan için daha yüksek ise o alana yönlendirilir. c) Yöneldiği veya yönlendirildiği alan yerine başka bir alana devam etmek isteyen öğrenci, alana kaynaklık eden derslerin yıl sonu notlarının ağırlıklı ortalaması; tercih ettiği alana devam etmeye hak kazanmış ve ağırlıklı ortalaması en düşük olan öğrencinin ortalamasından daha aşağı olmamak kaydıyla bu alana yönelir. Yıl sonu notlarına göre başarılı olan ve bu alana yönelen öğrencilerin alanlara kaynaklık eden derslerden aldıklara notların ağırlıklı ortalaması, en düşük ağırlıklı ortalama tespit edilirken dikkate alınmaz.

ALANLARA YÖNELME NASIL OLMAKTADIR? d) Üç yıllık liselerde 10 uncu sınıfa, dört yıllık genel lise türü okullarda 11 inci sınıfa geçip birden fazla alana yönelme şartını taşıyan ve bir alana yönelmiş bulunan öğrenci, istemesi durumunda ders yılının başlamasını izleyen bir ay içinde şartlarını taşıdığı diğer bir alana geçebilir. e) Üç yıllık liselerde 10 uncu sınıftan, dört yıllık genel lise türü okullarda 11 inci sınıftan sonraki sınıflarda not şartına bakılmaksızın isteyen öğrenci, ders yılının başlamasını izleyen 1 ay içinde alanını değiştirebilir. Ancak alanını değiştiren öğrenci, yeni alana ait alt sınıfın görmediği alan dersleri ile gördüğü halde bir ders saatinden fazla fark olan alan derslerinden sorumlu tutulur ve bu derslerden sınavlarına girmek koşuluyla sorumluluk hükümlerine tabi olur. Önceki alanında varsa sorumlu olduğu alan derslerinden muaf tutulur. Alan seçmeli dersleri ile seçmeli derslerdeki sorumluluk durumunda değişiklik yapılmaz. f) Okulda alan açılamaması veya bir alanı tercih eden öğrenci sayısının 8’den az olması durumunda Eğitim Bölgesi Müdürler Kurulunca önlem alınarak kayıtları okullarında kalmak kaydıyla öğrencilerin alan açılan okullarda öğrenim görmeleri sağlanır. Bu uygulamanın mümkün olmaması, durumunda ise sayıya bakılmaksızın istenilen alan açılır veya öğrenciler istedikleri alanlardan birine yönlendirilir.

Çocuğunuz meslek seçerken anne- baba olarak yanıtlanması gereken birkaç soru var: Çocuğumun meslek seçiminde benim sorumluluğum nedir ? Çocuğumun mesleğini kim belirleyecek ? Çocuğumun mesleği nasıl sağlıklı olarak belirlenir ? Çocuğumu nasıl gözlemlemeliyim - nasıl davranmalıyım ? Çocuğumun geleceği ile ilgili beklentilerim neler ve bunlar gerçekleşebilir mi? Nasıl? Biz yetişkinlerin, gencin meslek seçiminde en önemli görevimiz çocuğumuzun “bir mesleki tercihi billurlaştırmasına “yardımcı olmaktır. Çocuğumuzun mesleki olgunluk düzeyinin gelişmesine katkıda bulunabileceğimiz nokta onun yeteneklerini ve ilgilerini ortaya koymasına fırsat vermek veya fırsat yaratmak olduğu söylenebilir.

ANNE BABALARIN GÖREVLERİ Yaz tatilinde çalışmak isteyen çocuğumuzu yüreklendirmek; çalışması için olanak yaratmak , Toplumca “kariyeri“ yüksek olduğu belirtilen bir meslekten çok; kendini gerçekleştirebileceği, mutlu ve başarılı olabileceği bir mesleği seçebilmesi fırsat vermek, Mesleğin seçilmesi sorumluluğunu çocuğumuza bırakıp üzerimize almamak, biz yetişkinlerin çocuk için neyin iyi olduğuna karar verip bir mesleğe yönlendirmemek, Meslek seçimi sorumluluğunu çocuğa bırakarak onun kendi geleceği için çaba harcamasını ve uygun alanı keşfetmesine fırsat tanımak, Deneyimlerimizi mesleği belirlemede, yönlendirmede kullanmak yerine, çocuklarımızın önlerindeki engelleri, seçenekleri, ayrıntıları, bilgiye ulaşma yollarını göstermede kullanmamız, gençlere daha çok yardımcı olacaktır. Çocuğumuzun zayıf olduğu yönleri yerine güçlü olduğu yönlerini vurgulamaya çalışmalıyız.

Örnek teşvik sözleri şunlardır: Bu işi yapabileceğini biliyorum. Çaba gösterdikçe başarılı olduğunu görüyorum. Bu yaptıklarını takdir ediyorum. Kararına güveniyorum. Bu konuyu ayrıntılı düşündüğün belli oluyor. Eminim ki bu biçimde çalışmayı sürdürürsen başarılı olacaksın. Teşvik sözlerinde ne akıl verme ne de ödül var. Sadece çabanın fark edilmesi, çocuğun yaptığı işe güven duyması ve takdir edilme var. Teşvik sözleri ile ulaşacağımız nokta, çocuğumuzun kendi geleceğine sahip çıkması, çaba ve gelişmelerinin fark edilmesi ve olumlu yönlerinin vurgulanmasıdır.

Meslek seçiminde bazı olumsuz anne ve baba tutumları “Ben olamadım sen olacaksın”: Eğer böyle bir anlayışınız varsa belki kendi hayal kırıklığınızı çocuğunuza da yaşatıyor olabilirsiniz.  “Komşunun çocuğu oldu ama...”: Komşularımızın , akrabalarımızın, arkadaşlarımızın çocukları ile bizim çocuğumuzun farklı olduğunu kabul etmeliyiz. Çocuğumuz akranları ile rekabet edebilir, bu onun yaşantısı ancak biz yetişkinler çevremizle rekabetimizde çocuklarımızı kullanmamalıyız. Bu rekabet çocuğumuzun kendilik saygısının düşmesine neden olabileceği gibi gerçek yeteneklerini ve kapasitesini ortaya koymasına da engel olabilir.   “Bak kardeşin”: Dikkatli bir anne - babaysanız çocuklarınızın birbirlerinden ne kadar çok olumlu veya olumsuz etkilendiklerini fark etmişsinizdir.“Bakkardeşin ...” diye başlayan her cümle onların kıskançlığını kışkırtacak, biri bir süre hep başarılı olurken diğeri sürekli başarısızlığa doğru sürüklenecek, başarısız olan kendisini toplamaya başladığında, başarılı olanın birden başarısının düştüğünü göreceksiniz. “Ancak senin gibi bir tembel bu alanı seçer...”: Çocuğunuzu küçümsemek, değersiz görmek , alay etmenin onun yaşamla mücadelesini zayıflatmanın dışında bir etkisi olmaz.

BAŞARILMASI GEREKENLER 1. Bilinçli ve etkili bir ders çalışma becerisi ile sınava bilgi bakımından hazırlanmak. 2. Geleceği ile ilgili bir karar olarak doğru bir mesleki hedef oluşturmak, kendisini tanımak, meslekleri tanımak. 3. Sınava düşünsel–davranışsal açıdan da hazırlanarak (dikkat–konsantrasyon ve bilgilerini sınava taşıyabilecek bir psikolojik hazırlık yapmak) potansiyelini tam kullanmak. 4. Sınav aracını iyi değerlendirerek mutlu ve güvenli bir geleceğin kapısını açabilmek. Bu sıralanan ödev ve beceriler konusunda çocuğunuzun başarılı olması için sizlerin de çeşitli beklentilerinizin olduğunu düşünüyoruz.

Hedef seçimi nasıl olmalıdır? Sınava hazırlanan öğrencilerin % 80’inin programı var. Ama öğrencilere sorduğumuzda “programım var ama uygulayamıyorum.” cevabını alıyoruz. Neden uygulanmıyor? Bir şey çıkıyor, bozuluyor. Mesela arkadaş, telefon konuşmaları çıkıyor ve program aksıyor. Bir de zamanı doğru kullanma kültürümüz yok. Toplantı geç başlar diyoruz, geç gidiyoruz. Biz gelmediğimiz için toplantı geç başlıyor ve bir kısırdöngü oluşuyor. Bizler mezareti çok olan bir kültürde yaşıyoruz. Her zaman için bir mezaretimiz oluyor. Trafik vardı geç kaldım, hava kötü geç kaldım, saatim yoktu. Ne güzel, ne kötü karar veremedim geç kaldım... Mazeretler başarının düşmanıdır. Mazeret varsa başarıya ulaşamazsınız.

Anne Beklentileri Kendi devamını görme Hayatta bir dayanağı olmalı Onun hayat pratiğinde başarılı görme Kişi ve aile ölçeğinde gurur duyma Özel beklentiler/kaygı yatışması

Baba Beklentileri Aile gücünün devamını getirme Hayalleri gerçekleştirme Çabalarının boşa gitmediğini görme Onun için yaptıklarını görme Onu görmek istediği gibi görme Kendi gücüyle kıyaslama

Genç Beklentileri Kendi bağımsızlığını yaratma Bireysel kimliğini bulma Toplumsal kimliğini bulma Anne-babadan farklı olma Hayatını düzenleme gücü kazanma Kendini toplum içinde sınama Yarışma ve kazanma

ORTA ÖĞRETİM BAŞARI PUANI Öğrencinin ortalaması = Okul ortalaması ise OBP = 50 olmaktadır. Öğrencinin ortalaması>Okul ortalaması ise OBP 51 ile 80 arasında oluşmaktadır. Öğrencinin ortalaması< Okul ortalaması ise OBP 30 ile 49 arasında oluşmaktadır. En düşük OBP 30 en yüksek OBP ise 80 olabilmektedir.

Sizler gençte hedef oluşturmak için neler yapabilirsiniz? Çocuklarınıza örnek olabilirsiniz. Evinizin hedefleri var mı? Eğer evinizin hedefleri varsa zamanı kullanma da vardır. Kendi beklentilerinizi değil onun beklentilerini konuşabilirsiniz. Hayattan ne istiyor? Beklentileri var mı? Bu şekilde onunla konuşarak ileriyi görmesine yardımcı olabilirsiniz. Genci dinlemek de çok önemli bir konudur. Biz toplum olarak eleştirmeyi çok seviyoruz. Önemli olan eleştirmek değil takdir etmektir. Onların “dürüst çabalarını ödüllendirmek”, takdir etmek gerekir. Başarılarını değil dürüst çabalarını ödüllendirmek bu noktada çok önemlidir. Eğer dürüst çabalarını görmezden gelirsek, dürüst olmayan çabalarını ödüllendirmiş oluruz. Bizim için önemli olan onun kendisi olduğunu söyleyelim.

NELER YAPMALIYIZ ? "GENÇLERİN DÜRÜST ÇABALARINI ÖDÜLLENDİRELİM. BÖYLECE EMEK HARCAMANIN DEĞERİNİ ÖĞRETMİŞ OLURUZ." "HAYAT HERKESİN KENDİ OYUNUDUR.“ "ÇOCUKLARIMIZA VEREBİLECEĞİMİZ EN BÜYÜK ARMAĞAN SAĞLAM BİR KİŞİLİKTİR." "SAĞLIKLI OLMAK VE YAŞANAN ANDA OLMAK DÜNYANIN EN DEĞERLİ ŞEYİDİR." UNUTMAYALIM ERGENİN BİREYSEL BÜTÜNLÜĞÜNE SAYGI DUYMALIYIZ. HER ZAMAN BİZİM AÇIMIZDAN HAYATA BAKMAK ZORUNDA DEĞİLLER. ÇOCUKLARIMIZA BİZİ ELEŞTİREBİLECEKLERİNİ ÖĞRETEBİLMELİYİZ ASLINDA ANNE–BABALIĞI ÇOCUKLARIMIZDAN, ÖĞRETMENLİĞİ DE ÖĞRENCİLERİMİZDEN ÖĞRENİYORUZ. ÇOCUKLARIMIZI ÖN KOŞULSUZ OLARAK SEVDİĞİMİZİ GÖSTERMELİYİZ.

OKULLARIN ORTALAMALARI Okul ortalamaları Fen liselerinde çok yüksek, Anadolu Liseleri ve Süper Liselerde yüksek, diğer Liselerde ise genellikle daha düşüktür. Özel Liselerde ise okula göre farklılıklar göstermektedir.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN Fen lisesinde ortalamayı geçmek Anadolu ve Süper Liselere oranla daha güçtür. Anadolu ve Süper Liselerde ortalamayı geçmekte diğer liselere oranla daha güçtür.

ÖĞRENCİNİN DİKKAT EDECEĞİ KONU Bulunduğu okulda ortalamayı bayağı geçmeye çalışmalı Bunu başaramıyorsa ortalaması daha düşük bir okula geçiş yaparak ortalamanın yine oldukça üzerinde bir öğrenci olmaya çalışmalıdır.

OKUL DEĞİŞTİRME ZAMANI Lise 2. sınıfın mayıs ayının son haftasından sonra okul değiştirenlerin hemen hemen hiçbir avantajı olmamaktadır.Çünkü lise 1 ve lise 2 notları eski okullarının öğrencileri ile birlikte sadece lise 3. sınıf notları yeni okula göre değerlendirilmektedir. Halbuki Lise 2. sınıfın mayıs ayının son haftasından önce okul değiştirenlerin OBP’ leri hesaplanırken bütün hesaplamalar yeni okullarına göre yapılmaktadır. Bazı okullar mayıs ayında değişikliğe izin vermediği için ara tatilde veya mayıstan önce değişiklik yapmak gerekebilmektedir.

OKUL ÖSS ORTALAMALARI KATKISI VE AOBP OLUŞUMU OBP ler okulun ÖSS ortalamaları dikkate alınarak ÖSYM’ ce Ağırlıklı Ortaöğretim Başarı Puanlarına (AOBP) dönüştürülmektedir. Geçen yıl Denizli liselerinin ÖSS ortalamaları ve öğrencilerin OBP leri AOBP ye dönüşürken oluşan rakamlar sizlere dağıtılmıştır. Öğrenci kendi okulunda kalırsa yaklaşık OBP sinin ne olacağını ve kaç AOBP ye karşılık geldiğini, aynı şekilde gideceği okulun ortalamasına göre yaklaşık OBP sinin ne olacağını ve kaç AOBP ye karşılık geldiğini hesaplamalıdır.

ARADA ÖNEMLİ BİR FARK VAR İSE Okul değiştirmesi öğrencinin yararına olacaktır. Çünkü hesaplanan AOBP’ nin yarısı (alan içi tercihlerde) ÖSYM’ ce öğrencinin ÖSS puanına ilave edilerek yerleştirme yapılmaktadır. Örneğin kendi okulunda 50 gideceği okulda 65 AOBP oluşuyorsa 65-50=15 15/2 =7.5 puan öğrencinin avantajı olmaktadır.

DİĞER OKUL DEĞİŞTİRME SEBEPLERİ Anadolu liselerinin akşama kadar olması buna karşılık liselerin yarım gün olması da öğrencilerin okul değiştirmek istemelerine neden olabilmektedir. Şu anki Üniversite sınavında çıkan soruların Lise 3. sınıfı pek bağlamamasının ve okuldan arta kalan zamanda öğrencilerin ÖSS hazırlığı yapmak istemelerinin de okul değiştirme isteklerinde önemli rol oynamaktadır.

ARADA ÖNEMLİ PUAN FARKI YOKSA Eğer okul değiştirmek öğrenciye fazla bir puan kazandırmıyorsa yeni gidilen okula da uyum sorunu yaşanabileceği öğrenci ve veli tarafından göz ardı edilmemelidir. Bazı kişiler ileri de ÖYS’ ye dönüş olabilir şeklinde görüşler ileri sürmektedirler. Fakat ÖSYM,YÖK ve MEB tarafından böyle bir açıklama şu ana kadar yapılmamıştır.