HAZIRLAYAN: CEM GÜRSES IŞIK VE SES HAZIRLAYAN: CEM GÜRSES

A- Karanlıkta görebilir miyiz? Çevremizdeki varlıkları duyu organlarımızla algılarız.gözlerimiz en önemli duyu organlarından biridir. Çevremizdeki olayları ve varlıkları gözlerimizle fark ederiz. Çevremizdeki cisimleri görebilmek için ışığa ihtiyaç duyarız.Ortamdaki ışık yeterli ise cisimleri net görürüz.Işık miktarı azaldıkça cisimlerin görmede zorlanırız.Karanlık bir ortamda varlıkları göremeyiz.Görme olayın net gerçekleşebilmesi için ışık miktarının normal seviyede olması gerekir .Işık miktarı az olan ortamlarda olduğu gibi gereğinden fazla ışık olan ortamlarda da görme zorlaşır.

A-KARANLIKTA GÖREBİLİR MİYİZ? Güneş ışığın ulaşamadığı karanlık mekanları ve geceleri insanlar etraflarını görebilmek için bazı araçlar kullanır. Yerin yüzlerce metre altındaki madenleri güneş ışığı ulaşamaz.burada çalışan madenciler önlerini görebilmek için baretlerindeki lambaları kullanırlar. Araç kullanan insanlar geceleri yolu görebilmek için araçların farlarını kullanılır. deniz kenarında bulunan deniz fenerleri karanlıkta gemilere yol verir. Uçaklar gece piste inebilmek için pistin kenarlarındaki ışıklandırmadan yararlanır. Işık sadece etrafımızda aydınlanması için gerekli değildir. Bitkilerin besin ve oksijen üretebilmesi için ışık gereklidir.bitkiler güneş ışığını enerji kaynağı olarak kullanır. Bitkinin yapraklarında üretilen besin ve oksijen diğer canlıların hayatını devam ettirebilmesi için gereklidir. Işık,yeryüzündeki canlıların yaşam kaynağıdır.

B-ÇEVREMİZDEKİ IŞIK KAYNAKLARI Işık görmeyi sağlayan bir enerji çeşididir. Her ışık bir kaynaktan yayılır. Işık yayarak çevresini aydınlatan cisimlere ışık kaynağı adı verilir. dünya `nın güneş gören kısımlarında gündüz yaşanır.gündüz güneş ışığı sayesinde çevremizi görebiliriz. Dünyan`nın en büyük ışık kaynağı güneştir. Yıldızlar, ampül , gaz lambası ,mum ,yanan meşale ,ateş böceği de birer ışık kaynağıdır .ışık kaynakları kendiliğinden görülebilir.

B-çevremizdeki ışık kaynakları Doğada var edilen ve kendiliğinden ışık üreten varlıklara doğal ışık kaynağı adı verilir. Ateş böceği,güneş,yıldızlar,şimşek ve yıldırım doğal ışık kaynaklarıdır. insanlar tarafından üretilen ışık kaynaklarına yapay ışık kaynağı adı verilir. Mum, ampül, otomabil farı, gaz lambası,el feneri ve meşale yapay ışık kaynaklarıdır.

B-ÇEVREMİZDEKİ IŞIK KAYNAKLARI Güneş ,mum alevi ve yanan ampül sıcaktır.bu ışık kaynakları ile birlikte ısı da yayar. Havanın bulutsuz ve açık olduğu gecelerin bazılarında ay sayesinde etrafımızı kısmen görürüz.ay bir ışık kaynağı değildir. Ay,güneş´ten aldığı ışığı yansıtır. Işık üretmedikleri halde etrafımızdaki varlıkları görebiliriz.ışık kaynağı olmayan cisimler, bir ışık kaynağından ışık alarak görünürler. Bir cismin görülebilmesi için cisimden gözümüze ışık gelmesi gerekir. Trafik levhaları ışık yaymadığı halde geceleri ışık yayıyormuş gibi görünür. Trafik levhaları özel maddelerle kaplanır.bu sebeple trafik levhaları üzerlerine ışık geldiği zaman diğer cisimlerden daha parlak görünür.bu tür cisimleri aydınlatılmış cisimler adı verilir. Ampüller farlı güçlerde üretilir. Ampüllerin gücü arttıkça yaydıkları ışık, güçlü ve parlak olur.

C-GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLATMA Teknolojinin gelişmesiyle bilim insanları değişik teknikler kullanarak çok değişik tiplerde aydınlatma araçları geliştirmişler. Aydınlatma teknolojisi ateşin keşfiyle başlamıştır.bundan yaklaşık 20.000 yıl önce insanlar,reçine ve odun parçalarını kullanarak meşale yapmıştır. Bundan yaklaşık 5000 yıl önce Sümerler yağ lambalarını kullandılar. 1876 yılında gaz lambaları ilgiltere ve almanya ´da evlerin aydınlatılmasında kullanıldı. 1800´lü yılların başında gaz lambaları şehirlerde kullanılmaya başlandı. 1800-1900 yılları arasında yağ lambalarında , balina yağı kullanıldı. lewis howard latimer karbon filaman kullanarak uzun ömürlü ampülü icat etti. Thomas edison 1879 yılında ampülü icat etti. 1911 yılında tungstenden yapılan lamba icat edildi. 1927 yılında floresan lamba icat edildi. 1980 yılında halojen lambalar icat edildi.

C-Geçmişten günümüze aydınlatma Ampüller;ısınan tellerin ışık yayması ilkesine göre çalışır. Ampüllün içerisinde çok ince teller bulunur.telden geçen elektrik ,teli ısıtarak ışık yaymasını sağlar. Normal ampüller elektriği çok az bir kısmını ışığa çevirir.floresan lambalar normal ampüller göre verimlidir. D-yaşamımızı etkileyen aydınlatma Son yıllarda aydınlatma teknolojilerinden büyük gelişmeler olmuştur.bu durumun toplumların yaşam tarzları üzerinde etkileri olmuştur. Şehirler,caddeler,sokaklar,parklar,ve bahçeler ışıklandırma seyesinde aydınlatılmaktadır. Yaşadığımız mekanların hemen hepsinde aydınlatma teknoloji ürünleri görmekteyiz. Ev, hastane, okul,iş yerleri ,hava alanı ve yollar aydınlatma teknolojisiyle aydınlatılmaktadır. Aydınlatma teknolojileri bu kadar gelişmeseydi; 1-insanlar geceleri seyahat edemezdi. 2-geceleri fabrikalarda üretim yapılamazdı. 3-okul ve hastane gibi yerlerde faaliyetler olmazdı.

Işık da çevreyi etkiler mi? Aydınlatma teknolojileri hayatımızı kolaylaştırır.ancak doğru kullanılmadığında aydınlatma zararlı da olabilir. Gereksiz ve aşırı kullanılan aydınlatma ışık kirliliğine sebep olur. Şehirlerin ,sokakların aydınlatılması gök bilimcilerin gök yüzünü incelenmesi zorlaşmaktadır.bu sebeple gözlem evleri şehirlerden uzak ve yüksek yerlerde kurulmaktadır. Işık kaynaklarının yanlış konumlandırılması hem gereğinden fazla ışık kullanılmasına hem de ortamın yeterli şekilde aydınlatılmasına sebep olmaktadır. Ampüller farklı güçlerde üretilir.aydınlatılacak yerin büyüklüğüne uygun güçte ampüller kullanılmalıdır. Işık ihtiyacı az olan yerlerde gücü az olan ampüller kullanılarak hem ışık kirliliği hem de gereğinden fazla enerji tüketimi önlenir.

DEĞERLENDİRME

1-aşağıda verilen soruları kutucuklara göre cevaplayınız 1-aşağıda verilen soruları kutucuklara göre cevaplayınız. Soruları cevaplarken kutucuklardaki harfleri kullanınız.

1-hangileri ışık kaynağıdır?....................... 2-hangileri doğal ışık kaynağıdır?................. 3-hangileri yapay ışık kaynağıdır?............... 4-hangileri aydınlatılmış cisimdir?................ 5-hangileri geçmişte kullanılan ışık kaynaklarıdır?..................... 6-hangileri günümüzde kullanılan ışık kaynaklarıdır?................ 7-hangisi canlı bir ışık kaynağıdır?.............. 8-hangisi ışık kaynağı olmadığı halde ışık yayıyormuş gibi görünen gök cismidir?..................................... 9-hangisini edison icat etmiştir?........................ 10-hangisi dünya ´yı aydınlatan en büyük ışık kaynağdır?................... ŞIKLAR A -kandil E-ayna ı-gaz lambası m-aliminyum folyo n-yıldız r-abajur u- metal kaşık B-florasan F-el feneri i-ateş böceği j-otomobil farı o-şimşek s- sokak lambası C-mum G-cam l-ay k- ampül ö-yanan kibrit t-trafik lambası D-reflötör h-güneş p-yıldırım ü-maşale v- göz

Cevaplar 1-a,b,c,f,h,ı,i,j,k,n,o,ö,p,r,s,t,ü 2-h,i,n,o,p 3-a,b,c,f,ı,j,k,ö,r,s,t,ü 4-d,e,m,u 5-a,c,ı,ü 6-b,f,j,k,t,r,s 7-i 8-l 9-k 10-h