Piyasa Uygulamalarında Gün Öncesi Piyasası IV. OSB ENERJİ ZİRVESİ NEZİR AY ELEKTRİK PİYASASI MALİ UZLAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI VAN, 30 EKİM 2010

Gündem Mevcut Elektrik Piyasasının İşleyişi Hedeflenen Piyasa Yapısı ve Gün Öncesi Piyasası Piyasa İlişkin İstatistiksel Göstergeler

Nihai DUY ile Düzenlenen Yapı (1/2) DUY ile birlikte; bir Dengeleme Sistemi tesis edilmiş, dengeleme talimatlarının mali sonuçlarının uzlaştırılmasına ilişkin kurallar belirlenmiş, dengesizliklerin uzlaştırılmasına yönelik kurallarda önemli değişiklikler tanımlanmıştır. Nihai DUY iki aşamalı bir yapı öngörmektedir. Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Nihai Dönem Dengeleme Mekanizması Aylık 3 Zamanlı Uzlaştırma Geçiş Dönemi Gün Öncesi Planlama Mevcut Durum 1 Aralık 2009 2011 1 Temmuz 2006

Nihai DUY ile Düzenlenen Yapı (2/2) Gün Öncesi ve Gün İçi piyasası ayrıştırılmaktadır. Buna göre, Gün öncesi teklifleri (ilk aşamadan Gün Öncesi Planlama, ikinci aşamada Gün Öncesi Piyasası) ve gün içi teklifleri (Dengeleme Güç Piyasası) ayrı ayrı verilmektedir. Uzlaştırma saatlik bazda yapılmaktadır. Ticari faaliyetin çok büyük bir kısmı Gün Öncesinde gerçekleşmekte, Gün içerisinde ise sistem emniyeti ön plana çıkamaktadır Denge sorumluluğu kavramı getirilmiştir. Denge sorumluluğu içinde, katılımcılara “dengeden sorumlu grup” oluşturma imkanı sunulmuştur.

Dengeleme Güç Piyasası Gün Öncesi Planlama Gün Öncesi Planlama Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Katılımcılar tarafından tekliflerin sunulması (11:30) Sİ tarafından yük tahmini yapılması (11:30) Sİ tarafından kısıtların sisteme girilmesi (11:30) Pİ tarafından sistemin çalıştırılarak marjinal fiyatların ve alış / satış miktarlarının belirlenmesi (13:00) İtiraz süreci (13:30) Gün öncesi programının sonuçlandırılması (14:00) Mekanizma

Dengeleme Güç Piyasası Gün Öncesi Planlama Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Sİ’ne kesinleşmiş gün öncesi üretim / tüketim programlarının sunulması (16:00) Sİ’ne yük alma, yük atma tekliflerinin sunulması (16:00) Sİ tarafından hatalı bildirimlerin kontrol edilmesi ve düzeltilmesinin sağlanması (17:00) Tekliflerin sistem ihtiyaçları doğrultusunda Sİ tarafından değerlendirilerek kullanılması (17:00......) Mekanizma

Gün Öncesi Fiyatı ve Sistem Marjinal Fiyatı Arasındaki İlişki Gün Öncesi Dengelemede Fiyat Belirleme Dengeleme Güç Piyasası Fiyat Belirleme TL/MWh TL/MWh SMF Gün Öncesi Fiyatı SGÖF Miktar MW MW

Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Gün Öncesi Planlama Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Piyasa faaliyetleri sonucunda oluşan alacak / borç hesaplamalarını yapmak ve faturalama için gerekli bilgileri sağlamak, Dengeleme maliyetlerini, maliyetlere neden olan piyasa katılımcılarına yansıtmak suretiyle sıfır bakiye düzeltme kaleminin miktarını azaltmak, Günlük avans ödemeleri ile beraber tahsilat süresini azaltarak piyasa katılımcılarından alınması gereken teminat tutarını azaltmak. Amaç Sayaç değerlerinin PMUM’a ulaştırılması (ayın ilk 4 günü) Ön uzlaştırma bildirimlerinin hazırlanması (ayın 6 ncı günü) Nihai uzlaştırma bildirimlerinin hazırlanması (ayın 11 inci günü) Faturalama süreci (ayın 15 inci günü ....) Mekanizma

Gündem Mevcut Elektrik Piyasasının İşleyişi Hedeflenen Piyasa Yapısı ve Gün Öncesi Piyasası Piyasa İlişkin İstatistiksel Göstergeler

Hedeflenen Piyasa Yapısı Bir gün öncesine kadar Bir gün öncesi Gerçek zaman Spot Fiyat SMF MW Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Piyasası İkili Anlaşmalar Piyasası Vadeli İşlemler (Türev) Piyasası TL/MWh Arz Talep Spot Fiyat Elektrik Enerjisi Ticareti Sistem İşletimi

Dengeleme Güç Piyasası Gün Öncesi Piyasası Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Piyasa katılımcılarına, ikili anlaşmalarına ek olarak bir sonraki gün için enerji alış ve satışı yapma fırsatı tanıyarak, üretim ve/veya tüketim ihtiyaçları ile sözleşmeye bağlanmış yükümlülüklerini gün öncesinde dengeleme olanağını sağlama, Elektrik enerjisi referans fiyatını belirleme, Sistem İşletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sağlama, Teklif bölgeleri oluşturularak, Sistem İşletmecisine gün öncesinden kısıt yönetimi yapabilme imkanı sağlama. Amaç Sİ tarafından teklif bölgelerinin belirlenmesi Sİ tarafından teklif bölgeleri arasındaki emreamade kapasitelerin duyurulması (09:30) Katılımcılar tarafından tekliflerin sunulması (11:30) Pİ tarafından tekliflerin değerlendirilmesi (12:00) Pİ tarafından gün öncesi fiyatının hesaplanması ve alış/satış miktarlarının katılımcılara duyurulması (13:00) Katılımcıların itirazlarının kabulü (13:30) Fiyat ve alış/satış talimatlarının verilmesi (14:00) Mekanizma

Gün Öncesi Piyasası Teklifleri Saatler Fiyat (TL/MWh) 55 60 60,01 80 90 105 120 150 5000 00.00 – 01.00 100 50 -40 -250 -350 07.00 – 08.00 300 225 -100 -200 Gün öncesi piyasasına saatlik alış, satış teklifi sunmak üzere kullanılacak olan asgari ve azami fiyat limitleri Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen teknik limitlerdir. Fiyatların yükselen sıra ile dizilmesi gerekir. Pozitif miktarlar alışı, negatif miktarlar ise satışı ifade etmektedir. İki fiyat/miktar arasındaki boş alanlar doğrusal enterpolasyon ile Piyasa İşletmecisi tarafından doldurulur. Gün öncesi piyasasında katılımcılar, gün öncesi planlamada olduğu gibi blok alış/satış ve esnek satış teklifi verebilirler. Gün Öncesi Piyasası Teklifleri

Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (1/4) Fiyat, TL/MWh 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 500 Katılımcı A, MW Katılımcı A (Toptan Satış Şirketi) Yük (MW) Ekonomik Elektrik Fiyatı (TL/MWh) Açıklama Baz Yük 40 Fiyattan bağımsız Ayarlanabilir Yük 20 36 TL/MWh Fiyat 36 TL/MWh’yi geçerse fabrikanın bir bölümünde üretim yapılması ekonomik değildir. 56 TL/MWh Isıtma: Fiyat 56 TL/MWh olduğunda alternatif yakıtla ısınabilir. TOPLAM 80 İkili Anlaşmalar 1 yıllık alış anlaşması mevcuttur. Örneğe ilişkin giriş bilgisi; katılımcısı sayısı, tipi Belli bir günün tek bir saatine ilişkin

Katılımcı B (Toptan Satış Şirketi) Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (2/4) Fiyat, TL/MWh 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 500 Katılımcı B, MW Katılımcı B (Toptan Satış Şirketi) Yük (MW) Ekonomik Elektrik Fiyatı (TL/MWh) Açıklama Baz Yük 80 Fiyattan bağımsız Ayarlanabilir Yük --- TOPLAM İkili Anlaşmalar 60 1 yıllık alış anlaşması mevcuttur.

Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (3/4) Fiyat, TL/MWh 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 500 Katılımcı C, MW -40 -60 -120 Katılımcı C (Otoprodüktör Grubu) – Bara Müşterisi Yük (MW) Marjinal Maliyet (TL/MWh) Açıklama Baz Yük 40 Fiyattan bağımsız Santral 1 20 20 TL/MWh Fiyat 20 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim yapması ekonomiktir. Santral 2 30 TL/MWh Fiyat 30 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim yapması ekonomiktir. Santral 3 40 TL/MWh Fiyat 40 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim yapması ekonomiktir. Santral 4 45 TL/MWh Fiyat 45 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim yapması ekonomiktir. Santral 5 60 55 TL/MWh Fiyat 55 TL/MWh ve üzerinde olduğunda üretim yapması ekonomiktir. TOPLAM 120 Toplam Üretim Kapasitesi 160 MW

Katılımcı D (Üretim Şirketi) Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (4/4) Fiyat, TL/MWh 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 500 Katılımcı D, MW 100 -100 Katılımcı D (Üretim Şirketi) Kapasite (MW) Marjinal Maliyet (TL/MWh) Açıklama Santral 1 50 30 TL/MWh Fiyat 30 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir. Santral 2 30 40 TL/MWh Fiyat 40 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir. Santral 3 20 45 TL/MWh Fiyat 45 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir. Santral 4 100 50 TL/MWh Fiyat 50 TL/MWh’den yüksek olduğunda üretim yapması ekonomiktir. TOPLAM 200 İkili Anlaşma Miktarı Müşterisi ile 6 aylık satış anlaşması imzalamıştır.

Gün Öncesi Piyasasında Fiyat Oluşumu Fiyat, TL/MWh 20 30 35 40 45 50 55 60 65 200 500 Katılımcı A, MW Katılımcı B, MW Katılımcı C, MW -40 -60 -120 Katılımcı D, MW 100 -100 Toplam, Alış (MW) 220 200 130 80 60 40 Toplam, Satış (MW) -40 -60 -160 -220 TL/MWh Arz Talep 100 80 60 45 TL/MWh 40 20 MW 40 80 120 160 200 240 60 MW

OSB’lerin Piyasaya İlişkin Faaliyetleri OSB’ler dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiliklerdir ve bu kapsamda sayaç okuma, okunan sayaç değerlerinin PMUM’a bildirilmesi gibi yükümlülükleri bulunmaktadır. Diğer yandan, OSB’ler veya OSB içerisinde yer alan tüzel kişilikler Serbest Tüketici Yönetmeliğinde yer alan koşulları karşılamak suretiyle, Serbest Tüketici olarak (ikili anlaşma yaparak) kendi tedarikçilerini belirleme hakkına sahiplerdir. Bu kapsamda serbest tüketicilere ilişkin UEVCB ve sayaçlar, serbest tüketicinin tedarikçisi olan piyasa katılımcısı tarafından PMUM’a kayıt ettirilir. Gün öncesi planlama/piyasası ve dengeleme güç piyasasına ilişkin faaliyetler ilgili piyasa katılımcısı tarafından PYS üzerinden yürütülür.

Gündem Mevcut Elektrik Piyasasının İşleyişi Hedeflenen Piyasa Yapısı ve Gün Öncesi Piyasası Piyasa İlişkin İstatistiksel Göstergeler

Finansal Göstergeler Aralık 2009 - Ağustos 2010 arası dönemde: PMUM’daki toplam nakit akışı (alacak ve borçlar) : 10.657.981.121 TL Aylık ortalama nakit akışı : 592.110.062 TL Aylık ortalama uzlaştırmaya esas veriş/çekiş miktarı yaklaşık 15.600.000 MWh olup, bunun yaklaşık 4.056.000 MWh’ı piyasada işlem görmektedir. Serbest tüketiciler tarafından sistemden enerji çekiş miktarı 1.360.604 MWh. Şu anda toplam piyasa hacminin yaklaşık %26’sı dengeleme piyasası, %74’ü ise ikili anlaşmalardan oluşmaktadır.

Piyasa Hacimleri Saatlik uzlaştırma ile birlikte nakit akışının büyük bir kısmı (~%62) gün öncesi işlemlerinden kaynaklanmaya başlamıştır. Nakit akışının kalan 38%’i ise dengeleme güç piyasası ve dengesizliklerden oluşmaktadır. EDM: Enerji Dengesizlik Miktarı ÖEDM: Öngörülen Enerji Dengesizlik Miktarı DGP: Dengeleme Güç Piyasası GÖP: Gün Öncesi Planlama Bu durum dengesizliklerin büyük bir kısmının gün öncesinde giderildiğini göstermektedir.

Sistem Fiyat Gelişimi Ekonomik krizi takip eden Aralık 2009 sonrasında, sistem gün öncesi fiyatları ortalama 2009 fiyatlarının altına düşmüştür. Fakat, Temmuz ve Ağustos aylarında mevsimsellik sebebiyle artan elektrik tüketimi fiyatların da artmasına sebep olmuştur.

Sıfır Bakiye Düzeltme Tutarının Gelişimi Aralık 2009 sonrasında SBDT’nin düşme sebepleri arasında; Yeni uygulama ile gerçek zamanda yaşanan dengesizlik maliyetlerinin dengesizliğe düşen katılımcı tarafından karşılanması (SMF’nin ilgili saatin sonunda teklifi kabul edilen en son santralin teklif fiyatından belirlenmesi) , 1 kodlu talimat miktarındaki azalma yer almaktadır.

Serbest Tüketicilerin Gelişimi Serbest Tüketici Sayısının Gelişimi Serbest Tüketici Sayaç Sayısının Gelişimi Eylül 2010 itibariyle serbest tüketici sayısı 4.529’a yükselmiştir. Bu artışın temel sebepleri arasında Otomatik Fiyatlandırma Mekanizması sebebiyle artan perakende satış fiyatları ve 2009 senesi sonunda yaşanan tüketim azalışı sebebiyle düşen piyasa fiyatları yer almaktadır.