GELİŞİM Dr. Habib HAMURCU

Gelişim, birbirini izleyen aşamalarla bireyin, büyümesi, gelişmesi, olgunlaşmasıdır. Her bireyin yaşam boyu devam eden bir dizi sosyal beklentilerini karşılamak ve yaşamın her döneminde kendine özgü davranış kalıplarını göstermeleri sağlamak – sağlatmak önemlidir. Her döneme özgü gelişim görevleri vardır. Birey her dönemde bu gelişim görevlerini başarmak durumundadır. 5-6 yaşlarında ki çocuk kendi yemeğini yeme, üstünü giyme davranışları beklenir. 6-12 yaşları döneminde ebeveynler dışındaki başka yetişkinlerle iletişim kurabilmeleri ve eğitimle ilgili performansları gösterebilmeleri beklenir.

GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ Gelişim, kalıtım ve çevrenin etkileşimiyle gerçekleşir. Gelişim sürekli bir oluşumdur ve aşamalar halinde gerçekleşir. Gelişim bütünlük içerisinde gerçekleşir. Gelişimin kendine özgü yönelimleri vardır (baştan ayağa, içten dışa, genelden özele) Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Gelişim ardışık ve düzenli bir ilerleme ile gerçekleşir.

GELİŞİMİN ETKİLEYEN FAKTÖRLER Gelişim, kalıtım, çevre ve iç salgı bezlerinden gelen hormonlardan büyük oranda etkilenir. Genler ne taşır? Her nesilde genler değişir mi? Genetik yatkınlık nedir? ÇEVRE: sahip olunan değerlerin alışkanlıkların ve özelliklerimizin büyük çoğunluğu çevre ile olan etkileşimle kazanılmıştır. Çoklu zeka, uyarıcı – algı duyum Çevre yaşamımızda fiziksel sosyal ve psikolojik olarak büyük etkilere sahiptir.

GELİŞİMİN ETKİLEYEN FAKTÖRLER Hipofiz, tiroid pankreas gibi iç salgı bezleri, büyüme ve gelişmeyi büyük oranda etkiler, ve aynı oranda da psikolojik ve sosyal ilişkilerimizi de etkileyerek fiziksel ve ruhsal gelişim ve değişimlerde önemli etkilere sahiptirler. Ruhsal salgılar. Bilim adamları gelişimin farklı boyutlarına ve dönemlerine odaklanarak insanın gelişimini daha anlaşılabilir kılmaya çalışmışlardır. Freud, davranışların psikopatolojisini açıklamış, ericson psikososyal gelişimi, piaget bilişsel gelişimi, kohlberg ahlaki gelişimi Ahlaki gelişim örneği - ebeveyn

GELİŞİM DÖNEMLERİ Birey, çevresel faktörler ve kalıtıma ait değişkenlere göre de farklı gelişim süreçleri gösterebilmektedirler. (ayçiçeği) Gelişim sürecinde biyo-fizyolojik süreçler ile sosyo-psikolojik süreçler karşılıklı etkileşim içerisindedirler. Belirli yaşam deneyimlerinin kazanılması, bireyin belirli bir yeterlilik düzeyine ulaşabilmesi ile mümkündür (yemek, kaşık) Gelişimde bir önceki dönemin başarı ile geçirilmesi , diğer dönemin görevlerini almada olumlu katkılar sağlayacaktır. Bilişsel, dil, ahlaki gelişim kalıtım ve çevre değişkenlerine göre farklılık gösterse de belirli yaş aralıklarında belirli bir gelişim evresine erişildiği kabul edilmektedir.

GELİŞİM İHTİYAÇLARI İhtiyaç kavramı, organizmanın hayatta kalabilmesi için gerekli olan şeyler ve bunlara duyulan arzu olarak tanımlanmaktadır. Bunun yanında organizmanın iyi oluş durumunu sağlama ve devam ettirebilme adına yaşantısal geçmişi olan durum ve davranışlara duyulan arzu (yaratıcılık ve eğlenme ihtiyacı vb.) olarak ta tanımlanmaktadır

GELİŞİM İHTİYAÇLARI Hayatta Kalma, Hayatı Devam Ettirme: Nefes alma - Yemek - Su Beden Fonksiyonları - Barınmak - Sağlık Hareket etmek - Cinsellik   Sevme – Ait Olma: Dostluk - Paylaşım - Faydalılık Yardımseverlik - İlişki Kurma - Bağlılık Arkadaşlık - Samimiyet - Birlikte Çalışma

GELİŞİM İHTİYAÇLARI Güç Nüfuz, itibar - Rekabet, yarışma - Tanınma Başarı - Yetenek - İlgi Saygı - Beceri - Etkin Dinleme Etkileme - Gurur - Anlam, Önem   Özgürlük Seçmek - Bağımsızlık - Özgürlük Özerklik - Serbest Dolaşım Bedensel Özgürlük - Psikolojik özgürlük

Eğlenme - Hoşlanmak - Zevk Alma - Öğrenme - Rahatlama - Gülebilme   Kutsallık - Derin Düşünme - Hayal Gücü -Merak Duyma - Meditasyon, Dua -Ruhsal odaklanma ve aidiyet

Başarı İhtiyacı (Achievement Need): Engelleri aşma, çaba harcama, zorlukların üstesinden gelme, gücü kullanma, üzerinde uğraştığı işi hızlı ve iyi bir şekilde yapma çabasına duyulan güçlü bir istek olarak tanımlanmaktadır. Başarı ihtiyacı bireyin zor bir işi üstlenmesi, belirsizliklerle yüzleşmesi, kişinin performansının sonuçları için kişisel sorumluluk alması gibi davranışlarla kendini dışarı vurmaktadır

Bağlanma İhtiyacı (Affiliation Need) : İnsanlarla ve arkadaşlarıyla birlikte olmaktan zevk alma, insanları kolay kabullenebilme, arkadaşlık kurma ve sürdürmek için çaba harcama olarak tanımlanmıştır. İnsanlarla yaşamak, işbirliği yapmak, sohbet etmek, gruba katılmayı istemek olarak tanımlanmaktadır. Bağlanma ihtiyacı yüksek olan bireyler, zamanlarının büyük kısmını aile, arkadaşlarını düşünmekle ve onlarla birlikte olmak istemekle geçirirler. Diğerlerini sevme, başkaları tarafından sevilme, benimsenme, affetme – affedilme durumları, kişilerarası ilişkilere emek verme, önem gösterme, bozulan ilişkilerin yeniden kurulması için çaba harcama bağlanma ihtiyacının göstergeleridir.

Özerklik İhtiyacı (Autonomy Need): Etkiye ve baskıya - zorlamaya direnme, otoriteye karşı gelme, özgürlük arama, bağımsızlık için çabalama olarak tanımlanmıştır. Özerklik ihtiyacına sahip olan bireyler; bağımsız olarak çalışma isteği, başkalarına karşı mesafeli duruş, tek başlarına yapabilecekleri, kendilerini ifade edecekleri işlerde çalışma isteği, başkaları tarafından kontrol, denetlenme ve yönlendirilmemeyi istememe, çalışma şart ve koşullarını kendileri ayarlamak istemek, dış etkilerden sosyal baskılardan uzak durma, karşı gelme davranışlarına sahiptirler.

Baskın Olma İhtiyacı (Dominance Need): Başkalarını etkilemek ve denetlemek, ikna etmek, yasaklamak, emir vermek, yönetmek, kısıtlamak, grubun davranışlarını düzenlemek olarak tanımlanmıştır. Baskınlık ihtiyacı yüksek olan bireyler; insanlar üzerinde etkili güçlü davranışlar ortaya koyma, bilgi ve gözlem yolu ile kontrol sağlama, etkileme, ikna etme, yönlendirme durumunda olma, yardım etme, diğerlerinin hareketlerine karşı güçlü duygusal tepkiler gösterme gibi davranışlara sahiptirler. Baskınlık ihtiyacı içinde olan bireyler, iddiacı, hâkim, zorlayıcı, baskın, disiplinli, idareci, kararlı tavırlı kişilerdir. Bu kişiler beden davranışları olarak; işaretle çağırmak, gözleri ile yönlendirme, çekme, itme, sınırlama hareketlerini sıkça kullanırlar.

Baskın Olma İhtiyacı (Dominance Need): Komutlar çoğunlukla emir kipindedir. Kendi politik, estetik, bilimsel, ahlaki ve dinsel ilkeleri ile yönlendirme yapmaktadırlar. Sosyal kurum ve olayları yönlendirme isteği duyarlar. Otokratik davranışlar sergilerler. Kurallara, kanunlara uyma ve uyulma yönünde baskın tavırlar sergilerler. Kendilerini bir şekilde denetçi, kontrolcü olarak görebilirler. Baskınlık ihtiyacının patolojik boyutunda birey kendini her şeyi yapabilecek sınırsız güce sahip bir kişi olarak algılayabilir. Toplum kontrolü, disiplini sağlayan kurum ve görevlerde yer almak isterler (hükümet, askeriye, belediye meclis, polis vb).

YETKİNLİK ALGISI AKADEMİK YETKİNLİK ALGISI DUYGUSAL YETKİNLİK ALGISI SOSYAL YETKİNLİK ALGISI

PSİKOLOJİK İYİ OLUŞ KENDİNİ KABUL DİĞERLERİYLE OLUMLU İLİŞKİLER KİŞİSEL GELİŞİM YAŞAM AMACI ÇEVRESEL HAKİMİYET ÖZERKLİK

Çağdaş bir insanın 3 farklı alandaki gelişimi vurgulanmaktadır. Kendini tanıması ve kişiler arası becerilere sahip olması. Yaşam rollerini (öğrenci , vatandaş vb) bilmesi ve yerine getilrmesi. Yaşam kariyer planına sahip olması.