HEKİMLERİN YAŞINA VE SAĞLIK TESİSİNİN ROLÜNE BAĞLI OLARAK LABORATUVAR KULLANIM ALIŞKANLIĞI Kadir Okhan Akın 1, Çiğdem Sönmez 2, Arzu Kösem 3, Emin Sevinç 4,Murat Parpucu 5,Ahmet Reşat Doğusan 5, Serdar Mercan 6, Oğuz Sarıyıldız 6 1 Ankara 2. Bölge Kamu Hastane Birliği, Keçiören Eğitim Ve Araştırma Hastanesi - Tıbbi Biyokimya, 2Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği, Dr. Abdurrahman Yurtaslan Onkoloji Eğitim Ve Araştırma Hastanesi - Tıbbi Biyokimya, 3 Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği, Gölbaşı Hasvak Devlet Hastanesi - Tıbbi Biyokimya, 4 Ankara 2. Bölge Kamu Hastane Birliği, Sincan Dr. Nafiz Körez Devlet Hastanesi - Tıbbi Mikrobiyoloji, 5 Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği - Tıbbi Hizmetler, 6 Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği - Genel Sekreterlik AMAÇ: Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği Bağlı 16 Sağlık Tesisinde çalışan hekimlerin yaşına ve sağlık tesisinin rolüne bağlı olarak ortalama hastalardan istenen test sayıları ve laboratuvar kullanım alışkanlıkları karşılaştırılmıştır. MATERYAL METOD: Ankara 2. Bölge Kamu hastane Birliği Bağlı Sağlık Tesislerinin 21 farklı poliklinik ve 15 farklı servisinden alınan laboratuar test istem ortalamaları Eğitim ve Araştırma Hastanesi (4'ü branş hastanesi olmak üzere 6 sağlık tesisi) ve Hizmet Hastaneleri (10 sağlık tesisi) için ayrı ayrı ve gruplar halinde sağlık tesisi bazında ortanca, minumum ve maksimum değerleri alınarak incelendi. Her sağlık tesisinin ortalama test istem sayıları toplam test sayısının poliklinik sayısına bölünmesi ile bulundu. Sağlık tesislerinde görevli hekimlerin branşlarına göre yaş dağılımları 30 yaş altı, yaş, yaş ve 50 yaş üstü olarak sınıflandırıldı ve toplam sayıları ve grup yüzdeleri hesaplanarak gösterildi. Her yaş grubunun ortanca,minimum, maksimum değerleri alındı. EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANELERİHİZMET HASTANELERİ POLİKLİNİKLER 1.EAH2.EAH3.EAH4.EAH5.EAH6.EAHortancaminimummaksimum1.DH2.DH3.DH4.DH5.DH6.DH7.DH8.DH9.DH10.DHortancaminimummaksimum Acil Polikliniği10,38,15,36,82,30,76 10,31,90,811,40,54,36,60,40,91,21,1 0,411,4 Dahiliye Polikliniği14,511,912,311,42,511,92,514,515,95,415,35,36,27,11,22,62,16,25,81,215,9 Çocuk Polikliniği3,266,83,36,10,94,70,96,813,31,782,94,430,64,32,31,32,90,613,3 Gastroenteroloji Polikliniği13,211,413,55,912,35,913,57,71,94,8 1,97,7 Beyin Cerrahi Polikliniği8,716,30,58,70,516,30,10,74,32,12,72,10,14,3 Genel Cerrahi Polikliniği9,610,66,62,32,26,62,210,61,85,51,43,42,40,83,12,11,92,10,85,5 Kalp ve Damar Polikliniği3,23,41,11,81,9 1,13,40,13,43,53,40,13,5 Kulak Burun Boğaz Polikliniği8,311,24,20,10,74,20,111,20,21,10,33,140,10,90,70,80,14 Ortopedi ve Travmatoloji Polikliniği2,513,71,62,51,613,71,30,520,31,10,100,502 Plastik Cerrahi polikliniği8,2100,48,20,4101,71,21 11,7 Üroloji Polikliniği5,46,11,53,92,23,91,56,12,2122,43,13,612,51,92,5112 Kadın Doğum Polikliniği5,54,94,42,41,52,13,41,55,59,52,97,32,65,24,71,54,14,41,59,5 İntaniye Polikliniği6,78,58,6 4,88,54,88,65,65,74,72,34,42,35,44,72,35,7 Göğüs Polikliniği2,34,52,21,42,3 1,44,51,318,31,2 1,60,62,21,30,618,3 Anestezi Polikliniği5,46,72,23,50,43,5 0,46,72,116,62,6 1,40,22,63,12,60,26,6 Cildiye Polikliniği5,692,41,34 90,50,93,21,126,70,21,10,26,7 Endokrin Polikliniği12,78,814,38,810,88,814,33,26,50,63,20,66,5 Fizik Tedavi Polikliniği4,54,43,90,41,73,90,44,55,20,31,719,70,42,320,319,7 Kardiyoloji Polikliniği9,712,15,28,58,8 5,212,12,63,514,82,31,54,60,82,60,814,8 Nefroloji Polikliniği11,39,910,510,210,39,911,38,1 Nöroloji Polikliniği5,674,8 0,64,80,673,17,50,53,14,60,43,10,47,5 Poliklinik ortanca6,78,85,33,51,92,24,41,98,82,91,86,51,82,64,50,62,52,122,30,66,5 Poliklinik minimum2,33,41,10,10,40,70,1 0,70,31,11,60,10,20,90 Poliklinik maksimum14,516,314,312,311,43,515,95,718,35,36,219,72,34,32,66,2 SERVİSLER Dahiliye Servisi71,264,467,864,471,222,271,719,723,4118,640,513,512,419,78,671,7 Çocuk Servisi17,156,525 17,156,577,38,440,72,718,38,43,18,42,777,3 Gastroenteroloji Servisi92,683,988,283,992,6299,6113,1206,4113,1299,6 Beyin Cerrahi Servisi24,613,536,324,613,536,30,934,71939,326,80,939,3 Genel Cerrahi Servisi25,318,235,61,921,71,935,65,41,313,22,42,31,63,52,41,313,2 Kulak Burun Boğaz Servisi15,6198,615,68,6198,43,32,212,111,50,14,92,34,10,112,1 Ortopedi ve Travmatoloji Servisi24,522,523,9 22,524,51,61147,92,94,27,92,64,21,647,9 Plastik Cerrahi Servisi12,721,60,412,70,421,655,31,324,21218,11,355,3 Üroloji Servisi24,318,932,324,318,932,35,912,72,317,911,110,35,9117,9 Kadın Hastalıkları ve Doğum Servisi19,320,73031,225,419,331,21,88,310,36,53,510,27,16,2157,11,815 İntaniye Servisi1818,3121,518,318121,514,527,6190,345,314,54190,3 Göğüs Servisi2420,6207,1 115,520,6207,138, ,7299 Kardiyoloji Servisi56,873,638,356,838,373,662,53,856,574,32,15,62,162,5 Nöroloji Servisi88,326,456,2 26,488,36969,422,64,745,84,769,4 Yoğun Bakım214,6198,5178,9214,69556,6188,756,6214,6124,2118,586,540,8102,540,8124,2 Servis ortanca24,620,789210,831,128,129,620,7210,855,38,452,22,713,210,64,33,23,512,420,72,755,3 Servis minimum12,713,538,3207,10,41,91,60,93,31,33,52,40,11,12,110,3 Servis maksimum214,6198,5207,1214,69556,6299,6124,2190,386,523,440,85040,513,539,3 TÜM HASTANE ORTANCA11,3129,63,9 2,26,72,2125,63,211,42,33,16,71,12,52,33,13,91,111,4 BULGULAR: Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ile Hizmet hastaneleri arasında hekimlerin branşlara göre yaş dağılımları incelendiğinde 30 yaş altı, yaş, yaş ve 50 yaş üstü gruptaki hekim yaş dağılımlarının oranları EAH’lar için sırasıyla %4-%48-%32-%16 iken DH için %1-%46-%32-%16’dir. İki grup arasında çalışan hekim sayısı ve yaş gruplarının dağılımı açısından farklılık izlenmemiştir. Hizmet Hastanelerinde toplam 492 hekimin yaş gruplarına göre dağılımı (30 yaş altı, yaş, yaş ve 50 yaş üstü için) sırasıyla 19, 235, 157, 81dir. EAH da ise toplam 453 hekimin yaş gruplarına göre dağılımı sırasıyla 5, 207, 146, 95 dir. Ankara İli 2. Bölge Kamu Hastaneleri Birliği (KHB) bağlı 16 sağlık tesisindeki hekimlerin toplam sayıları 945 ortanca 40 (4-117) dır. Sayısı 40’ın üzerinde olan bölümler Hizmet Hastanelerinde genel cerrahi (n=57), anestezi ve Reanimasyon (n=50), kadın hastalıkları ve doğum (n=48), dahiliye (n=46), çocuk hastalıkları (n=40), EAH da kadın hastalıkları ve doğum (n=71), olarak Anestezi ve Reanimasyon (n=61), çocuk hastalıkları bölümleri (n=50) olarak izlenmiştir. DH de dahiliye ve genel cerrahi bölümlerinde çalışan hekim sayısının EAH'a göre daha fazla olduğu gözlenmiştir. Her 2 grupta da en genç hekim grubunun (30 yaş altı) çocuk hastalıkları bölümünde olduğu izlenirken, en yaşlı çalışan grubu (50 yaş üstü) Hizmet Hastanelerinde genel cerrahi EAH da kadın hastalıkları ve doğum bölümlerinde olduğu gözlenmektedir. EAH da dahiliye hekim sayısının azlığı yan dal uzmanlığı bölümü olarak çalışmalarına bağlıdır. EAH test istem sayılarının ortanca değerleri servisler için 29.6 ( ) poliklinikler için 4.4 ( ) iken servis ve poliklinik beraber değerlendirildiğinde ortanca değer 6.7 (2.2-12) test olarak bulunmuştur. Bu değerler Hizmet Hastaneleri için ise sırasıyla 20.7 ( ), 2.3 ( ) ve 3.9 ( ) olarak bulunmuştur. EAH’larda hasta başına test istem sayılarının fazla olduğu izlenmektedir. SONUÇ VE TARTIŞMA: Hekim yaş gruplarının her iki sağlık tesisi grubunda farklı olmamasından dolayı test isteme alışkanlığına olan etkileri tam olarak değerlendirilememiştir. Ancak bu konuda daha geniş kapsamlı anket çalışmalarına gereksinim vardır. EAH de en kalabalık olan kadın hastalıkları ve doğum polikliniği aynı zamanda en yaşlı (50 yaş üzeri) hekim bulunduran gruptur. Bunun nedeni Ankara İli 2. Bölge Kamu Hastaneleri Birliği’ne (KHB) bağlı Kadın Hastalıkları ve doğum hastanesinin varlığına bağlıdır. Her 2 grupta da ve yaş arası grup en kalabalık gruplar olup yaklaşık % 80 ini oluştururken, 50 yaş üzeri ve 30 yaş altı çalışan hekim sayısının azlığı gözlenmektedir. EAH’larda Hizmet Hastanelerine göre hasta başına düşen test sayısının yüksekliğinin sebebi EAH hastanelerine başvuran hastaların genellikle kronik hastalar olması ve devlet hastanelerinde tedavi ve takipleri zor olan komplike vakaların başvurması olabilir. Eğitim hastanelerinin eğitim rolü (1), asistan eğitimlerinin verilmesi, asistan doktorların polikliniklerde zaman zaman tek başlarına çalışıyor olmaları (2), eğitim ve bilgi eksikliği (3), vaka atlama korkusu laboratuar tetkik istemini arttıran unsurlardan sayılabilir (4). Ayrıca hekim test isteme istem alışkanlıkları, araştırma amaçlı istemlerin eğitim ve araştırma hastanelerinde daha sık olması (5), hastanın beklentisi, laboratuar kapasitelerinin daha yüksek olması (6), İstem-sonuç verme süresinin (Turn-around time) kısalması ve çalışılan parametre çeşitliliğine bağlı olabilir (7). KAYNAKLAR 1.Bunting PS, Van Walraven C. Effect of a controlled feedback intervention on laboratory test ordering by community physicians.. Clin Chem Feb;50(2): Epub 2003 Dec Kristiansen IS, Hjortdahl P. Fam Pract Mar;9(1):22-7. The general practitioner and laboratory utilization: why does it vary?.. 3.María Salınas, Maıte López-Garrıgós, Julıán Díaz, Marıo Ortuño, Martın Yago, Begoña Laíz, Arturo Carratala, Vırtudes Chınchılla, Goızane Marcaıda, Enrıque Rodrıguez-Borja, Angel Esteban, Marcos Guaıta, Crıstına Aguado, Mıguel A. Lorente, Emılıo Flores & Joaquín Urıs. Regional variations in test requiring patterns of general practitioners in Spain. 4.Verstappen WH, ter Riet G, Dubois WI, Winkens R, Grol RP, van der Weijden T.. Variation in test ordering behaviour of GPs: professional or context- related factors? Fam Pract Aug;21(4): JB Hemel..Journal of Automatic Chemistry Vol. 11, No. 2 (March-April 1989), p ,Patterns in clinical chemistry requests.Various sections of the department for Internal Medicine.order laboratory tests with different frequency. 6.Calderon-Margalit R, Mor-Yosef S, Mayer M, Adler B, Shapira SC. Int J Qual Health Care Jun;17(3): Epub 2005 Apr 18.An administrative intervention to improve the utilization of laboratory tests within a university hospital.. 7.Axt-Adam P, van der Wouden JC, van der Does E. Med Care Sep;31(9): Influencing behavior of physicians ordering laboratory tests: a literature study.