KESİTSEL ARAŞTIRMALAR Kesitsel Araştırma Toplum Saha Taraması Prevalans Araştırması Durum Saptama Araştırması

Genel Özellikleri * Uygun bir yöntemle toplumu temsil eden bir örnek seçilir. Ayrıca kontrol grubu seçilmez. * Belirli bir hastalığın veya durumun araştırma sırasındaki sıklığını belirlemek üzere elde edilen ölçüte prevalans hızı adı verilir. * Veri kaynağı olarak rutin sağlık kayıtları, anketler, fizik ve laboratuvar muayenelerinin sonuçlarını içeren formlar kullanılabilir.

Genel Özellikleri * Toplumun tümü veya örneğe seçilen kesimin araştırmaya yüksek oranda katılması elde edilen sonuçların güvenilirliğini arttırır. * Bir araştırmada birden fazla hastalık veya durumun görülme sıklığı belirlenebilir. Bunlara çok amaçlı taramalar adı verilir.

Örneklem Seçimi İki şekilde olabilir; 1- Tüm ülkeyi veya bir bölgeyi temsil eden bir örnek seçilebilir, 2- Çeşitli konularda yüksek risk taşıyan belirli gruplarda çalışma yapabilir. - Fabrika, - Yurt, - Kışla v.b.

Kesitsel Araştırmalar Risk Altındaki Toplum  (Uygun örnekleme yöntemi) Örnek (Anket, FM, Lab.)   Etken (+), Hastalık (+) (a) Etken (-), Hastalık (+) (c) Etken (+), Hastalık (-) (b) Etken (-), Hastalık (-) (d)

Elde Edilen Ölçütler Toplam Prevalans = (a+c)/(a+b+c+d) x k Etken (+) Prevalans = a/(a+b) x k Etken (-) Prevalans = c/(c+d) x k

Kesitsel Araştırmalarda Toplanan Verilerin Özellikleri * Kişisel sosyodemografik özellikler: Yaş, cins, medeni durum, eğitim, alışkanlıklar, çocuk sayısı * Kişilik yapısı, * Meslek, * Çalışma durumu, * Ekonomik durumu, * Çevreye ilişkin fizik ve biyolojik bilgiler: Konut koşulları, çalışma yeri koşulları, * Sağlığa ilişkin davranışlar, * Sağlık hizmetlerinden yararlanma, * Muayeneler, * Laboratuvar testleri: Kan ve idrar tetkikleri, radyolojik muayeneler, biyokimya tetkikleri, v.b.

Katılma Oranı ve Etkileyen Faktörler 1- Araştırmanın konusu, 2-Katılacak kişilerin özellikleri (yaş, meslek, eğitim, v.b.), 3- Araştırma bölgesinin özellikleri, 4-Soru sayısı ve nitelikleri.

Verilerin Analizi Ön Analizler * Her değişkene ait veriler tanımlanır (ortalama, ortanca, en yüksek ve en düşük değer, standart sapma, standart hata), * Her değişken için marjinal (tek yönlü) tablolar elde edilir. Örn: Cins Yaş - Erkek - 15-24 - Kadın - 25-34 - 35-44

İleri Analizler İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkinin araştırılmasına yönelik analizlerdir. * İlk aşamada bağımlı değişkenin (prevalansın) herbir bağımsız değişkenle ilişkileri incelenir (X2, t testi, korrelasyon katsayısı). * Çok değişkenli analizler yapılabilir (çoklu regresyon analizi, varyans analizi gibi).   Örn. Tablo 1. Kadınlarda Yaşa Göre HT Prevalansı Yaş Grupları HT Prevalansı (%) 15-24 5.0 25-34 8.0 35-44 16.0 TOPLAM 12.0

Kesitsel Araştırmaların Yarar ve Sakıncaları 1- Düzenli kayıt sistemi olmayan toplumlarda, toplumun sağlık düzeyi konusunda kısa sürede, düşük maliyetle, yararlı veriler elde edilir. 2- Birden fazla sağlık sorununu saptamaya yönelik kesitsel araştırmalar daha da ucuza mal olur. Örn: Tbc. Taramasında; HT + anemi + bedensel sakatlıklar. 3- Sonuçlar topluma veya kendi evrenlerine genellenebilir. 4- Toplum sadece belli bir zaman diliminde değerlendirildiği için nedensel ilişkiler kohort araştırmalarında olduğu gibi güvenilir değildir. 5- Geçmişe yönelik bilgiler alınıyorsa hafıza faktörü burada da etkilidir.

SAHA TARAMALARI Epidemiyolojinin en önemli görevlerinden birisi hastalıkların erken tanılarının yapılmasıdır. Erken tanıda iki yola başvurulur: 1- Hastalığın en erken semptomlarını yakalamak, 2- Henüz semptom vermeyen kişileri bulmak.

“Saha Taramaları” (Şüpheli hastaların sağlamlardan ayrılması)   Görünüşte Sağlıklı Toplum   Negatifler (sağlıklılar) Şüpheli Vakalar  Kesin Tanı Yöntemi   Hastalar Sağlıklılar  TEDAVİ

Kitle Taramaları İçin İlkeler 1- Taranan hastalık toplum için önemli sağlık sorunu olmalıdır, 2- Tanı konulabilecek bir presemptomatik dönemi olmalıdır, 3- Basit ve güvenilir bir tanı yöntemi olmalıdır, 4- Tedavisi olmalıdır, 5- Erken tanı harcamaları çok fazla olmamalıdır.

Tarama Testlerinde Bulunması Gereken Nitelikler 1- Basitlik: Hekim dışı personel tarafından da kolaylıkla uygulanabilecek kadar basit olmalı. 2- Kabul Edilirlik: Maddi ve manevi travma yaratmamalı. 3- Doğruluk: Ölçüm sonuçlarını doğru vermeli. 4- Ucuzluk: Zaman, insan gücü ve para harcamaları düşük olmalı. 5- Tutarlılık: Testler tekrarlandığında aynı sonuçlar elde edilmeli. 6- Duyarlılık: Testin, taranan toplumdaki gerçek hastaları ortaya çıkarabilme özelliği. 7- Seçicilik: Testin, taranan toplumdaki sağlamları ayırabilme özelliği.

Duyarlılık= a / (a+b) x k Gerçek Hastalık Test Sonucu Toplam (+) a b a+b (-) c d c+d   a+c b+d a+b+c+d Duyarlılık= a / (a+b) x k Seçicilik= d / (c+d) x k Yalancı (-) = b Yalancı (+) = c Hastalığın Gerçek Prevalansı = (a+b / a+b+c+d) x k