OKUL KORKUSU NEDİR? Uzm. Psikolog Arzu YILDIRIM

OKUL KORKUSU, Çocuklarda okula gitmek istememe ve gitmeme durumu olarak tanımlanmaktadır. Çocukların korkuları gelişimlerinin normal bir parçasıdır. Bu tür korkular çocuğun çevreye uyum sağlamasını ve kaygılarıyla baş etmesini sağlar. Ancak çocuğun okul korkusu çocuğun uyum sağlamasını olumsuz etkiler, akademik başarının düşmesine yol açar.Genelde ilköğretim ya da okul öncesi eğitime başlarken ortaya çıkmakla birlikte, ilerleyen zamanlarda da görülebilir.

OKUL KORKUSU YAŞAYAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ: Bu çocuklar genellikle sosyal ilişki kurmakta güçlük çeken çocuklardır. Ailelerine özellikle annelerine bağımlıdırlar. Evde kaldıklarında kendilerini daha mutlu hissederler Yanlarında anne babaları olmadan sınıfa girmek istemezler. Bu çocuklar genellikle sosyal ilişki kurmakta güçlük çeken, içe kapanık, utangaç çocuklardır. Başarı kaygısı duyarlar ve aşırı onay beklerler.    Bu çocuklar ailelerine özellikle annelerine bağımlıdırlar. Anne ve babaları olmadan bir yere gitmek bir şey yapmak istemezler.   Evde kaldıklarında kendilerini daha mutlu hissederler, okula gittiklerinde akılları evde kalır.   

OKUL KORKUSU YAŞAYAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ: Çeşitli yakınmalarla evde kalmak için ısrar ederler. Bu yakınmalar evde kalmalarına izin verildiğinde sona erer. Evde kalmak için ağlarlar, bağırırlar bazen kendini odaya kilitler, oradan okula gitmemek için izin alana kadar çıkmazlar.  İştahsızlık ve uykusuzluk görülebilir.

OKUL KORKUSUNUN NEDENLERİ Çocuğun anne babaya çoğunlukla da anneye aşırı bağımlı olması. Çocuğun anne babası olmadığında kendisine bir şey olacağından korkuyor olması. Kendisi anne babasının yanında olmadığında anne babasına bir şey olmasından korkuyor olması. Anne babanın hastalanması, kaza geçirmesi, hastanede yatması gibi anne babadan ayrılma durumlarında ortaya çıkabilir Çocuğun anne babaya çoğunlukla da anneye aşırı bağımlı olması. Okul korkusunun temelinde  anne babadan ayrılma korkusu yatar. Çocuk anne babası olmadığında kendisine bir şey olacağından korkuyor olabilir. Kendisi anne babasının yanında olmadığında anne babasına bir şey olmasından korkuyor olabilir. Bu durum genellikle anne babanın yaşlarının büyük olduğu durumlarda ve onların çocuğun yanında sürekli hasta olduklarından yakındığı durumlarda görülmektedir. Anne babanın hastalanması, kaza geçirmesi, hastanede yatması gibi anne babadan ayrılma durumlarında ortaya çıkabilir.

OKUL KORKUSUNUN NEDENLERİ Yeni bir kardeşin doğumuyla kardeş kıskançlığının ortaya çıktığı durumlarda görülebilir Çocuk kendine güvensiz yetişmişse, anne baba yeterli ilgi ve sevgiyi gösteremiyor ve çocuğa sorumluluk vermiyorsa çocuk okula gidip, bu sorumluluğu almaktan korkabilir. Anne babanın çocuğun okula başlamasıyla birlikte geliştirdikleri endişe ve kaygıları çocuğa yansıtmaları sonucu çocukta okul korkusu ortaya çıkabilir. Yeni bir kardeşin doğumuyla kardeş kıskançlığının ortaya çıktığı durumlarda görülebilir.o zamana kadar evin tek çocuğu olan çocuk, anne babasının ilgi ve sevgisini kaybettiğini hisseder. Kardeşini evde anne babasıyla baş başa bırakıp okula gitmek istemez.. En kritik dönem ise çocuğun okula başlama döneminde yeni bir kardeşin doğumudur. Çocuk evden özellikle gönderildiğini düşünür ve okula gitmek istemez.  Çocuk kendine güvensiz yetişmişse, anne baba yeterli ilgi ve sevgiyi gösteremiyor ve çocuğa sorumluluk vermiyorsa çocuk okula gidip, bu sorumluluğu almaktan korkabilir. Anne babanın çocuğun okula başlamasıyla birlikte geliştirdikleri endişe ve kaygıları çocuğa yansıtmaları sonucu çocukta okul korkusu ortaya çıkabilir.

OKUL KORKUSUNUN NEDENLERİ Çocuğun anneye duyduğu bağımlılığın yanı sıra annenin de çocuğa bağımlı olması. Anne babanın aşırı koruyucu tutumu Anne babanın kızgınlıkla söylediği “terk etme” mesajı içeren sözler. Çocuğun yeterli uyumaması. Anne babanın aşırı koruyucu tutumu çocukta okul korkusuna yol açabilir.anne baba çocuğu aşırı kolluyor, koruyor, kendi başına bir şey yapmasına izin vermiyorsa çocuk sonuçta pasif, içe kapanık ve bağımlı bir çocuk haline gelir. Okula gittiğinde de performans kaygısından kaynaklı okul korkusu yaşayabilir. Anne babanın kızgınlıkla söylediği `seni artık sevmeyeceğim` ` ben başkasının annesi olacağım` ` seni başkasına vereceğim` gibi sözler çocuğa `seni terk edeceğim` mesajını verir ve çocukda anne babadan ayrılma korkusu yaşar. Çocuğun geç saatlere kadar ayakta kalması, sabah uykusunu alamamasından kaynaklı okula gitmek istememesine neden olabilir

OKUL KORKUSUNUN NEDENLERİ Aile içi huzursuzluklar, anne babanın boşanması, yakın birinin kaybı gibi durumlarda ortay çıkabilir. Anne babaya bağımlı, içe kapanık çocuklar okulda arkadaş edinemediklerinden dolayı okula gitmek istemezler. Okul ortamına bağlı nedenlerden dolayı da okul korkusu ortaya çıkabilir. Performans kaygısı yaşayan çocuklar başarısız olma endişesiyle okula gitmek istemeyebilirler.

ÖNERİLER Öncelikle problemi kabul edin ve çocuğunuzla birlikte çözeceğinize inanın. Çocuğunuzun okula dönmesi konusunda ısrar edin, Okula gitme zamanlarında eskisinden daha kararlı olun. Çocuğunuz okula geç kaldığında, servisi kaçırdığında, mutlaka onu okula göndermek için başka çözümler geliştirin ve en kısa zamanda okula gönderin. Çocuğunuzun okula dönmesi konusunda ısrar edin, çocuğunuzu okula gitmeye devam ettiği sürece kendini daha iyi hissedeceği konusunda ikna edin. Okula Gitme Zamanlarında Eskisinden Daha Kararlı Olun: Önceleri okul sabahları güç olabilir. Çocuğunuza kendisini nasıl hissettiğini sormayın bu durum çocuğunuza şikayet etmek için fırsat ve cesaret verecektir. Çocuğunuzu gözleyin, eğer ev içinde dolaşabiliyor ve çok rahatsız görünmüyorsa okula da gidebilecektir. Eğer çocuğunuzun fiziksel yakınmaları varsa ve genel yakınmalarına benziyorsa, çok fazla tartışmadan onu hemen okula hazırlayın ve gönderin. Eğer çocuğunuzun sağlığı konusunda endişeli iseniz doktor kontrolü yararlı olacaktır. Aksi halde okula gönderin ve öğretmeni durumdan haberdar edin, çocuğunuz ciddi bir şekilde hastalanırsa sizi arayıp haber vermelerini isteyin. Çocuğunuz okula geç kaldığında, servisi kaçırdığında, mutlaka onu okula göndermek için başka çözümler geliştirin ve en kısa zamanda okula gönderin. Bazen çocuğunuz kendiliğinden eve dönebilir, bu durumda da yapmanız gereken onu okula geri göndermektir.

ÖNERİLER Okula gitme vakti dışında, çocuğunuzla okul korkusu hakkında konuşun. Çocuğunuza, olabilecek en kötü şeyin ne olabileceğini sorun. Eğer sizin bu konu hakkında yapabilecekleriniz varsa söylemesini ve elinizden geleni yapacağınızı söyleyin. Çocukta bağımlılığa yol açacak aşırı koruyucu tutumdan kaçının. Çocuğunuzla Okul Korkusu Hakkında Konuşun: Okula gitme vakti dışında bir zamanda çocuğunuzla okul korkusu hakkında konuşun. Okul korkusu hakkında çocuğunuzu suçlamayın ya da küçümsemeyin. Bu durumun bir çok çocuk tarafından yaşanabildiğini ve zaman için kendisini mutlaka daha iyi hissedeceğini anlatın. Çocuğunuzu tam olarak neyin mutsuz ettiğini öğrenmeye çalışın. Çocuğunuza, olabilecek en kötü şeyin ne olabileceğini sorun. Eğer sizin bu konu hakkında yapabilecekleriniz varsa söylemesini ve elinizden geleni yapacağınızı söyleyin. Eğer çocuğunuz okulda fiziksel belirtilerin çok artmasından korkuyorsa, öğretmene uygun bir yerde 10-15 dakika dinlenebileceğini söyleyin. Boş zaman ve oyun becerileri kazandırarak anne babaya bağımlılık azaltılabilir.

ÖNERİLER Çocuğunuz için gereksiz endişeye kapılmayın ve bu kaygılarınızı çocuğa hissettirmeyin. Vedalaşmaları çok uzun tutmayın. Çocuğun sabah uykusuzluk nedeniyle okula gitmek istemeyişini önlemek için çocuğun gece erken yatması sabah uykusunu almış olarak kalkmasını sağlayın. Çocuğa bu korkuyu aşmakta ona yardımcı olacağınızı, bu korkunun sadece onun başına gelmediğini, onun yaşında diğer çocukların da  bu yada buna benzer korkular yaşayabileceklerini söyleyin. Çocuğun sabah uykusuzluk nedeniyle okula gitmek istemeyişini önlemek için çocuğun gece erken yatması sabah uykusunu almış olarak kalkması sağlanmalıdır. Küçük çocukların 9-10 saatlik, ergenlerin ise en az 8 saatlik uykuya ihtiyaçları vardır.    Çocukla durumla ilgili ne hissettiği paylaşılmalı, duygularını ifade etmesine teşvik edilmelidir. Anne babaların bilmesi gerekir ki; çocuk okula keyfinden gitmemezlik, numara yapmıyordur. Hissettiği korku gerçek bir korkudur.   Çocuğa korkacak bir şey olmadığını anlatmak gereksizdir.Çocuğa bu korkuyu aşmakta ona yardımcı olacağınızı, bu korkunun sadece onun başına gelmediğini, onun yaşında diğer çocukların da  bu yada buna benzer korkular yaşayabileceklerini söylemek daha sağlıklı olacaktır. Çocuk böylece kendini yalnız hissetmeyecektir.

ÖNERİLER Çocuğunuz sınıfa girmek istemese bile okul bahçesinde, kantin, kütüphane gibi yerlerde kalması sağlanmalıdır. Çocuğa neden okula gitmesi gerektiği ve gitmezse neler kaçıracağı anlatılmalıdır. Çocuk okula devam ettiği zamanlarda ödüllendirilebilir.

ÖNERİLER Çocuğun okula gitmesi konusunda tüm aile bireyleri tutarlı olmalıdır. İstisnai durumlarda annelerinin yada çocuğun güvendiği başka birinin bir süre çocuğun yanında kalmasına izin verilebilir.Annenin önce sınıfta sonra sınıf kapısında sonraki günlerde öğretmenler odasında, bahçede durmasına izin verilerek çocuğun anneden aşama aşama uzaklaşması sağlanabilir.

ÖNERİLER İstisnai durumlarda çocuğun önce 1 saat, sonra yarım gün, daha sonra da tam gün okula gelmesi sağlanabilir. Eğer çocuk hasta olduğunu söylüyorsa okul idaresine bu konuyu bildirin ve okulda rahatsızlanırsa size haber vermelerini sağlayın. Çocuğu duyduğu korkudan dolayı suçlamak, onunla alay etmek,, düzelmesi için tehdit etmek, baskı yapmak doğru değildir. Çocuğa ilgi, anlayış ve sevgiyle yaklaşılmalıdır.

ÖNERİLER Uzun vadede; Çocuğun bağımsızlığı desteklenmeli, çocuğa yaşına uygun sorumluluklar verilmeli, yaptığında ödüllendirilmeli, çocuğun kendine güvenmesi, anne babadan bağımsız hareket edebilmesi sağlanmalıdır. Arkadaş toplantıları düzenleyerek, sosyal beceriler kazanmasına fırsat tanınmalıdır.

ÖNERİLER Anne babanın beklenti düzeyini gerçekçi kılıp çocuğa zaman tanıması çocuğun korkuyu yenmesini kolaylaştıracaktır.