BİTKİ BİRLİĞİ(ASOSSİYASYON) Hazırlayan: Kübra Özkınalı Fundahan Ataş

Bitki sosyolojisinde birlik kavramı geniş anlamlı bir terimdir. Çünkü en basit bir sinusia(vejetasyon katı) bir birlik olabileceği gibi çok karmaşık olan fitosönez(ekosistem) de geniş anlamda bir birlik anlamı taşır.

Bitki sosyolojisinin babası sayılan Braun- Blanguet bitki birliğini şöyle tarif etmiştir: - “Belirli bir strüktür ve floristik kompozisyonu olan bitkilerin kendi aralarındaki ilişkilere ve çevreleri ile olan ilişkilere dayanarak bir arada yaşayan belirli bir alanı işgal eden sosyolojik bir birimdir.”

Birbirine benzer örnek parseller birleşerek bitki birliğini oluştururlar. ÖRNEK PARSEL:Çeşitli bitki katlarını ihtiva eden, çevre, floristik kompozisyon ve strüktür bakımından en yüksek benzerlik gösteren bir bitki kümesidir. Bitki birliğini oluşturan örnek tür bakımından tamamen birbirine benzer olması mümkün değildir. Bunun için floristik kompozisyon, strüktür, örtüş, bolluk ve habitat bakımından yeteri kadar benzerlik gösteren parseller bitki birliği halinde toplanabilirler.

BİTKİLER ARASINDAKİ KARŞILIKLI İLİŞKİLER Bitki birliklerini teşkil eden farklı türler arasında ve bu türlerin bireyleri arasında bazı karşılıklı ilişkiler vardır. Bu ilişkileri iki gurupta toplamak mümkündür. I-Disjanktif(temassız)ilişkiler: Farklı türlerin bireyleri birbirinden ayrı oldukları esnadaki ilişkilerdir.

a)Rekabet ilişkileri:Farklı türlerin bireyleri veya aynı türün bireyleri birbirleri ile çevredeki besin kaynakları bakımından rekabet halindedir. Ortamdaki besin kaynakları yeterli olduğu zaman rekabet önemli değildir. Fakat step ve çöllerde olduğu gibi yaz aylarında büyük bir su sıkıntısı başladığı zaman tür bireylerinin bir çoğu ölür veya birim alana düşen birey sayısı azalır. Ormanlardaki rekabet çok dikkat çekicidir. Ormanlarda aynı bitki türüne ait bireylerin fertleri arasında topraktaki besin maddelerini alma ve ışıktan yararlanma bakımından büyük bir rekabet vardır. Bu yüzden ormanlarda, fertler arasında dikey bir tabakalaşma oluşmuştur .

b) Sadakat ( bağlılık): Yastık teşkil eden bitkilerle tek- tek yaşayan bitkiler bazen bir arada bulunurlar. İç Anadolu dağlarının alpinik bölgelerinde astragalus , acantholimom, carnuta ve bunlara benzer sık taçlı bitkilerin taçları arasında dianthus ( karanfil), compositae , curiciferae gibi bazı bitkilere çok rastlanır. Bu bitkiler şiddetli soğuk ve rüzgarlardan ancak bu sık taçlı bitkilerin taçları arasına saklanarak korunabilirler. Yani bu narin yapılı bu bitkilerin yaşaması başka bir bitkiye bağlılıkları ile mümkündür.

II-Konjaktif (temaslı) ilişkiler: Karşılıklı yardımlaşma (mutualizm) veya her iki tarafta zarar görmeden tek taraflı yardımlaşma ( kommensalizm ) yeteneği bakımından birbirleri ile ilişkilidirler.

BİTKİLERİN FİZİKSEL ÇEVRELERİ İLE OLAN İLİŞKİLERİ Bitkilerin çevresi çok çeşitli faktörlerden oluşmaktadır. Bunları başlıca 4 grup altında inceleyebiliriz. 1) İklim faktörleri:Bitkilerin gelişip büyümesi ve yayılışı üzerinde etkili olan en önemli faktörlerdendir. Her bitki türünün belirli bir sıcaklık, ışık ve suya ihtiyacı vardır.

2)Toprak faktörleri: Bilindiği gibi toprak bitkilerin tohumlarını düştüğü ve orada çimlendiği , köklendiği yerlerdir. Toprak olmadan bitkilerin yaşaması mümkün değildir. Karbondioksit ve oksijen hariç bitkiler tüm besin maddelerini topraktan alırlar. Bu nedenle toprak faktörleri bitkiler için başta gelen önemli faktörlerden birisidir .

3) Topoğrafik faktörler: Yükseklik , eğim yön ve engebelik gibi özellikler topoğrafik faktörler olarak bilinir. Topoğrafik faktörler bitkilerin gelişmesi ve yayılışı üzerinde dolaylı bir etkiye sahiptir. Bunlar iklim faktörlerini değiştirerek dolaylı bir şekilde bitkilerin yayılışı ve dağılışı üzerine etki ederler. 4) Biyotik faktörler: Bitkilerin gelişip büyümesi ve dağılışı üzerinde etkili olan faktörlerin en önemlisinden biri de budur. Örneğin, bazı bitkilerin tozlaşmaları için böceklere ihtiyacı vardır . Böceklerinde beslenebilmesi için bal özüne ihtiyacı vardır. Bütün bu faktörler bazen teker- teker bazen de müşterek olarak bitki örtüsü üzerinde etkili olurlar . Bitkilerin dağılışı ve birlik oluşturması üzerinde etkili olmaktadır .

BİTKİ TÜRLERİNİN EKOLOJİK BAŞARISI Bitki türlerinin ve bitki topluluklarının ekolojik başarısı çevreye uyabilme ve birazda çevredeki diğer canlılarla anlaşabilme kapasitesine bağlıdır. Uzun süre aynı çevrede bulunma ve çevreye adaptasyon ile bu kapasite türlerde veya populasyonda yavaş- yavaş gelişir .

Dışarıdan çevreye yeni giren türlerin o çevrede tutunabilmesi yani oluşan melezlerin ve mutantları başarı gösterebilmesi o çevrenin ekolojik dengesinin bozuk olması gerekir. Çünkü her bitkinin o habitat içerisinde ekolojik bir nişi vardır. O habitat içerisinde yangı , aşırı otlatma,biçme vb. gibi ekolojik dengeyi bozacak herhangi bir faktörün müdahalesi olmadığı sürece bitkiler kendi nişlerini işgal ederler.

Bitki türlerinin ekolojik başarısı birlikte bulunduğu diğer türlerin rekabet durumuna göre azalıp çoğalabilir. Örnek Rumeks sp. türleri lolium pirenne ile beraber bulundukları zaman rumeks fidelerinin bulunduğu yere yerleşme şansları azalır ve büyüme oranı geriler, çiçeklenme durur Toprak ve su gibi ekolojik faktörlerden yararlanma oranı değişir. Otlatma ve biçme gibi biyotik faktörlerde bitki türlerinin ekolojik başarısını etkiler.  

BİTKİLERİN GURUPLAŞMASI Çeşitli nedenlerle bitki örtüsünün kaldırılması ile bitkisiz kalmış toprakların kısa bir süre sonra bitkilerle örtüldüğü görülür. Bitkisiz yerlere önce çevreden gelen bitkiler yerleşir ve tohumları ve rizomları ile çoğalarak ana bitkinin etrafında bu bitkinin bireylerinden oluşmuş koloniler ve topluluklar oluştururlar. Bu kolonilerin yoğunluğu ana bitkinin üreme şekline tohumların dağılış şekline ve bitkilerde oluşan tohum sayısına göre değişir .

Tohumları fazla hareketli olan bitkilerin bireylerinde guruplaşma genelde zayıf olur. Saf koloniler veya guruplar içine yabancı türlerin karışması ve orada tutunabilmesi , yabancı türün o habitata uyabilme kapasitesi veya rekabet gücüne bağlıdır. Genel olarak karışık guruplaşmada rekabet gücü fazla olan türler başarılı olur ve bazen baskın duruma geçer.

BİTKİLERİN GURUPLAŞMASINI SAĞLAYAN FAKTÖRLER Bitki birliği rast gele toplanmış bir bitki kümesi değildir. Bitkilerin birlik oluşturmasında çeşitli faktörlerin önemi çok büyüktür. Bu faktörler şunlardır; 1.Toprak faktörleri, 2.Bitki türlerinin ekolojik hoşgörülülüğü 3:Bitki türlerinin beraber yaşayabilme kapasitesi, 4:Bitki türlerinin saldırganlık derecesi,

5.Bitki türlerinin rekabet güçleri, 6.Bitkilerde fazla tohum ve spor oluşumu, vejetatif organları ile üreme kapasitesi, 7.Tohumların çimlenme güçleri 8.Bitki göçleri, 9.Yükseklik, yön ve eğim gibi topografikfaktörler

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER;)))