Coccidiosis-Genel Coccidiosis (koksidiyozis): Eimeridae ailesindeki, özellikle Eimeria ve lsospora cinsindeki türlerin neden olduğu enfeksiyona verilen addır. Ancak bu terim bazen Sarcocystidae, Cryptosporidae aileleri ve Klossiiella cinsindeki türlerin konakta ookist veya sporokist oluşumuyla sonuçlanan enfeksiyonlarında da kullanılmaktadır. Sonkonak karnivorlardaki gelişme biçiminden dolayı bu tanımlama da kullanılabilir.

Coccidiosis-Genel Eimeria ve lsospora cinslerindeki türler etiyolojisini oluşturur. Bu türlerin konak spektrumları dardır (stenoksen parazit), Coccidia etkenleri tür spesifiktirler. Monoksen parazitlerdir ve monoksen gelişme (direkt gelişme) görülür.

Coccidiosis- Bulaşma Enfeksiyon sporlanmış ookistlerin ağız yoluyla alınmasıyla oluşur. Bulaşmada gıda ve sular önemlidir. Altlık ve yemliklerin durumu risk faktörüdür. Bazı lsospora türleri (Cystoisospora) taşıt konakların (paratenik konaklar) yenmesiyle de bulaşabilmektedir.

Coccidiosis- Bağışıklık Genellikle türe özgü immun yanıt gelişir. Çapraz bağışıklık oluşmaz. Bağışıklık parazit var olduğu sürece devam eder. Parazitin kaybolmasıyla bağışıklık da kısa sürede ortadan kalkar. Oluşan bağışıklığın derecesi de türlere göre farklılıklar gösterir. Erişkin hayvanlar daha önce geçirdikleri enfeksiyonlar nedeniyle bağışıktır. sporlanmış ookistlerle yeniden enfekte olunmazsa enfeksiyon kendiliğinden sona erer. bağışıklığın devamı için reenfeksiyonların olması gerekir.

Coccidiosis-bağışıklık Oluşan immun yanıt parazitlerin çoğalma ve gelişme gücünü azaltır. Bağışık hayvanlarda sporozoitlerin çoğu hücrelere girdikten sonra gelişmesini sürdüremez. Sonuç olarak ilk enfeksiyonda çok fazla sayıda ookist çıkmasına karşılık daha sonraki enfeksiyonlarda ookist sayısı azalır. Bu yüzden erişkinler az sayıda ookist çıkarırlar. Reenfeksiyonların olmaması, stres ve immun yetmezlik durumlarında hastalık yaşlılarda da şiddetli seyredebilir.

Coccidiosis-Bağışıklık Hücresel ve humoral bağışıklık görülür. Koruyucu antikorlar protozoonun asexuel dönemleri (sporozoit, trofozoit, merozoit) ile ilgilidir. Bağışıklık T-hücre aktivasyonuna dayanır. İmmun Yanıt iki yolla oluşur: 1-Extracellüler sporozoit ve merozoitlere karşı nötrolize edici antikorların üretimi için yardımcı T-hücreleri ile, 2-Hücre içindeki dönemlerin çoğalmasını durduran lenfokin gibi maddelerin salınması gibi hücresel yolla.

Coccidiosis-Patogenezis Sindirim kanalında türlere göre göre lezyonlar oluşur. Gençlerde patojendir. Patolojik bozukluklar parazitlerin esas olarak şizogoni dönemiyle ilişkilidir.

Coccidiosis-Patogenez-Bağırsaklarda Epitel tabakanın dökülmesi, Bazen villusların kopması ve bağırsağın düz boru halini alması, Mukozada kanamalar ve serum proteinlerinin bağırsak içine sızması, Bağırsak peristaltiğinin artması, Yukarıdaki olaylara bağlı gıda absorbsiyon bozukluğu, dehidrasyon ve ağırlık artışında azalma veya kilo kaybı meydana gelir.

Coccidiosis-Patolojik lezyonlar Epitel tabakanın dökülmesi, bazen villusların kopması, bağırsak mukozasının kalınlaşması, bağırsak duvarında hiperemi, bağırsak mukozasında kanamalar, bağırsak içeriğinin sulu, mukuslu ve ve bazen kanlı olmasıdır.

Coccidiosis-Klinik Belirtiler Bazen kanlı olabilen ishal, kilo artışında azalma, halsizlik ve bazen kilo kaybıdır. Şiddetli enfeksiyonlarda ölümler görülür. Ancak az sayıda ookistle veya patojenitesi az bir türle oluşan enfeksiyonlarda dikkati çeken bir klinik belirti olmayabilir (subklinik enfeksiyon) Bu durumda genellikle. kilo artışında azalma söz konusudur.

Coccidiosis Enfeksiyonun şiddeti üzerinde; Konağın bağışıklık durumu, Alınan sporlanmış ookist sayısı, Enfeksiyonu yapan türün patojenitesi, rol oynar.

Coccidiosis Türün patojenitesini belirleyen faktörler: Merogoni sayısı ile merogoni dönemleri sonunda oluşan merozoitlerin sayısı. Coccidia etkeninin dokuda ve hücrede yerleşim yeri.

Coccidiosis-Epizootiyoloji Gençlerde sorun olur. Yaşlılar az sayıda oocyst çıkarır, portördür. Kapalı yetiştirmelerde, yarı açık yapılanlarda ahır, ağıl ön kısımlarında hayvanların çok sayıda bulunması halinde sorun artar. Yabani hayvanlarda ve meradaki dönemlerde ciddi sorunlar oluşturmaz. Kalabalık çiftlikler, genç ve yaşlıların bir arada bulundurulması, Sıcaklık, havalandırma. Sporlanmış oocystler oldukça dayanıklıdır. Yıllarca canlı kalabilir. İnsanlar ve diğer canlılar (kuşlar gibi) çiftlik ve kümesler arasında oocsyt yayılmasında rol oynarlar.

Koksidiyozis-Tanı Klinik belirtiler dikkate alınır. Kanatlılarda otopsi yapılır. Dışkı muayenesi. Gram dışkıda Oocyst sayımı (OPG)(McMaster Metodu), Oocyst’lerin sporlandırılması ve tür identifikasyonu.

Coccidiosis-Tanı Lezyon değerlendirmesi (Nekropside) ve histopatolojik preparatların hazırlanması, Klinik bulgu olduğu halde oocyst dışkı da görülmeyebilir. Oocyst dışkıda var, ancak klinik belirti ve lezyon olmaz. Patojen Tür mü? Patojenite Şizogoni (merogoni )Dönemi ile ilgilidir !!! Miks enfeksiyonlar yaygındır !!!

Coccidiosis-Sağaltım Kanatlı ve diğer hayvanlar (buzağı, karnivor gibi) da farklıdır. Klinik vakalar tedavi edilir. Ancak hastalık çıkan sürüdeki hayvanlarda anticoccidiyal ilaç kullanılmalı. Kanatlılarda yetiştirme tipine göre değişir. Profilaktik amaçlı ilaç kullanımı daha yaygındır. Antikoksidiyal direnç ? Unutulmamalı.

Anticoccidial İlaçlar Sulfonamid grubu ilaçlar: Sulfadimidine (sulfamethazine), sulfaquinoxaline,sulfadimethoxine, sulfaclozine, sulfachloropyrazine, sulfaguanidine, sulfamethoxazole Pyrimidine türevi ilaçlar: Amprolium, diaveridine,pyrimethamine

Anticoccidial İlaçlar Nitrofuranlar: Nitrofurazon, furazolidone, Dinitro Bileşikleri: Nicarbazin, dinitolmide, aklomide, Hydroxyquinolinler: Methylbenzoquate, decoquinate,

Anticoccidial İlaçlar Pyridinler: Clopidol, Polyether İyonofor Antibiyotikler: Monensin, lasalocid, salinomycin, maduramycin, semduramycin, narasin,

Anticoccidial İlaçlar Triazintrionlar: Toltrazuril, diclazuril, clazuril, Diğerleri: Robenidine, arprinocid, halofuginon, roxarsone,

Coccidiosis-Profilaksi (Genel) Gençlerin yem veya sularına koruyucu amaçla ilaçlar katılmalı, Genç ve erişkinler ayrı yetiştirilmeli, Kalabalık yetiştirmeden kaçınılmalı, Yemlik ve suluklar dışkı bulaşmayacak kadar yüksek olmalı, temizliğine dikkat edilmeli, Altlıklar sık sık temizlenmeli ve kuru olmalı, Dışkılar günlük olarak uzaklaştırılmalı, Kümes hayvanlarında, tavşan yetiştirmelerinde haftalık peryodik otopsilerle hastalık durumu kontrol edilmeli, Bakıcılar bilinçlendirilmelidir.