Toxoplasma gondii Prof. Dr. İzzet ŞAHİN.

... konulu sunumlar: "Toxoplasma gondii Prof. Dr. İzzet ŞAHİN."— Sunum transkripti:

1 Toxoplasma gondii Prof. Dr. İzzet ŞAHİN

2 Toxoplasma gondii Apicomplexa grubundaki Toxoplasma gondii, insanların da içinde bulunduğu hemen hemen tüm memeliler ve kanatlılarda yerleşen zoonotik bir parazittir. Toksoplazmozun toplumlardaki yaygınlığı %7 ile %94 arasında değişmektedir. İnsanın en duyarlı olduğu yaş fetus dönemidir. Günümüzde AIDS, organ transplantasyonları ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması Toxoplasma gondii’nin daha ağır bir enfeksiyon şeklinde karşımıza çıkmasına yol açmış ve önemini artırmıştır.

3 Toxoplasma gondii Toxoplasma gondii tachyzoitleri (trofozoit), yay biçiminde, zorunlu hücre içi parazitidir. Kesin konağı (final host) kedigiller, ara konağı (intermediate host) ise başta insan olmak çeşitli canlılardır. Kedilerde eşeyli ve eşeysiz, ara konakta ise sadece eşeysiz çoğalır.

4 Morfoloji Takizoit: 2-4 x 4-7 µm büyüklükte hafif hilal şeklinde ön ucu sivri, arka ucu daha yuvarlak yapıdadır.

5 T.gondii Takizoit formu

6 Morfoloji Bradizoit: Konağın immun sisteminin devreye girmesiyle oluşan, kist içinde yavaş çoğalan formdur. Doku kistleri içinde bazen birkaç tane bazen de binlerce sayıda bradizoit bulunabilir ve doku kisti 200 µm çapa ulaşabilir.

7 Morfoloji Ookist: Kedigillerin bağırsağındaki enteroepitelyal döngü sonucu oluşan, x 9-11 µm büyüklüğünde formdur. Ookistler yalnızca kedi dışkısında bulunurken, takizoit ve bradizoitler son konak kedi de dahil, T.gondii ile enfekte olabilen bütün canlılarda görülür.

8 Kedilerdeki evrim Sindirim yoluyla alınan parazitler barsak epitel hücrelerine girerek çoğalırlar Bağırsak epitel hücrelerinde Merozoitler oluşur. Oluşan merozoitler hücreyi parçalar ve ya yeni bir epitel hücresine girerek aseksüel döngüyü devam ettirir veya başkalaşım geçirerek gametositlere dönüşür. Makrogamet ve mikrogametin birleşmesiyle ookistler meydana gelir Ookistler kedi dışkısı ile atıldığında enfektif değillerdir. Dış ortamda belli bir süre olgunlaştıktan sonra enfektif hale geçerler.

9 İnsanlardaki evrim Dış ortamda olgunlaşan ookist (ki içinde iki sporokist ve her sporokist içinde 4 sporozoit bulunur) ve iyi pişmemiş etlerle (doku kisti) parazit insan tarafından alınır. Ookistlerin parçalanması ile açığa çıkan sporozoitler kan ve lenf yoluyla tüm vücuda yayılır. Akut enfeksiyon fazında bütün vucut sıvılarında bol miktarda bulunan takizoitler bir araya gelerek kümeleşir; bu şekildeki yapıya Psödokist (= yalancı kist) denilir. Bağışıklık sistemi bu parazitleri yok edemezse özellikle çizgili kaslar, beyin, göz gibi organlara gelir ve yerleşirler. Yıllarca sessiz kalabilen içinde bradizoitlerin bulunduğu hakiki kistler oluşur. Bu yapı doku kisti (tissue cyst) olarak adlandırılır.

10 Bulaşma (horizental,vertikal)
Doku kisti içeren hayvan etlerinin çiğ veya az pişmiş tüketilmesi ile, Enfekte kedilerin dışkısı ile atılan ve toprakta olgunlaşan ookistlerin bulaştığı yiyecek ve içeceklerin ağız yoluyla alınması ile, Akut toxoplazmozun parazitemi döneminde tüm vücut salgıları ile, Kan ve doku nakilleri ile bulaşma görülebilir. ** Anne adayının hamileliği esnasında enfeksiyonu alması durumunda fetus plasenta aracılığı ile enfekte olabilmekte ve konjenital toxoplasmosise yol açabilmektedir.

11 Edinsel (postnatal) toxoplazmosis
Semptomatik ve klinik olarak; akut, subakut, kronik olarak sınıflandırılabilir. İmmun sağlıklı bireylerde toxoplasmosis %85 asemptomatik, %15 çoğukez kendiliğinden geçen semptomatik hastalık şeklinde ortaya çıkar.

12 Edinsel (postnatal) toxoplazmosis
Akut toxoplasmoziste en sık görülen semptomlar LAP, ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, anemidir. İmmunocompramise hastalarda akut toxoplazmosis ve kronik toxoplasmosis’in reaktivasyonu ile (özellikle kalp, göz, akciğer ve beyin tutulumlarında) çok ağır bir tablo olarak karşımıza çıkabilmektedir. Bu durumda oluşan hastalık tablosu içinde en önemlisi ve mortalitesi yüksek olanı meningoensefalittir.

13 Edinsel (postnatal) toxoplazmosis
Kronik toxoplasmozis, konakta immunitenin gelişmesi ve bütün dokularda takizoitlerin yerine içlerinde bradizoitlerin bulunduğu doku kistlerinin ortaya çıkmasıyla görülen klinik şekildir. Bütün dokularda doku kistlerinin yaygın olarak bulunmasıyla karakterize olan kronik tozoplasmosiste klinik olarak herhangi bir belirti görülmez ve bu kistler yerleştikleri yerlerde hiçbir belirti vermeden yıllarca bulunabilir.

14 Konjenital toxoplasmozis
Bu tip bulaşmada parazitin takizoit formlarının enfekte anneden fetusa plasenta aracılığı ile geçmesi söz konusudur. Transplasental bulaşma, annenin hamileliği esnasında etken ile ilk kez karşılaştığı (primer enfeksiyon) durumlarda gözlenir. İlk trimestrde enfeksiyonun fetusa bulaşma olasılığı az; ancak ciddi semptomların gelişme olasılığı yüksektir. Hamilelik ilerledikçe bu ilişki tersine döner. Sağlıklı bir annede daha önce geçirilmiş enfeksiyona karşı oluşmuş antikorlar, hamilelik esnasında yeniden alınan etkenin fetusa bulaşmasını engeller.

15 Konjenital toxoplasmozis
Düşük veya ölü doğum, Körlüğe kadar ilerleyebilen korioretinit, Serebral kalsifikasyonlar, Hidrosefali veya mikrosefali, Zeka geriliği, Konvulsiyonlar, Hepatosplenomegali, karaciğer yetmezliği konjenital toxoplasmosiste görülebilen bulgulardır. ** Normal görünümde doğan çocuklarda yıllar sonra MSS ve göz bulguları gelişebilmektedir.

16 Konjenital toxoplasmozis

17

18 Epidemiyoloji T.gondii ve oluşturduğu infeksiyon yurdumuzun hemen her yöresinde her yaş ve her sosyo-ekonomik grupta, kadın ve erkeklerde yaygındır. Toksoplazmozun toplumlardaki yaygınlığı %7 ile %94 arasında değişmektedir. Özellikle fetusta doğumsal anomalilere yol açan konjenital toxoplasmosis ve immun defektlilerde reaktive toxoplasmozis ciddi hastalık ve hatta ölüme sebep olması nedeniyle önemli bir sağlık problemidir.

19 İmmunoloji Toksoplazmoza karşı kişilerde iki temel bağışıklık söz konusudur Doğal bağışıklık: Bu tür bağışıklıkta yaş faktörü önemlidir. T.gondii’ye karşı fetüs oldukça duyarlı iken ileri yaşlardaki çocuklar ve erişkinler doğal bir dirence sahiptir Buna bağlı olarak parazit ya vücutta yerleşemez ya da yerleşse bile sessiz bir enfeksiyon oluşur.

20 İmmunoloji -Kazanılmış bağışıklık:
Toxoplasma gondii enfeksiyonuna karşı hücresel ve humoral immünite gelişir. Bulaşmadan birkaç gün sonra ilk olarak IgM tipi antikorlar oluşur ve yeni başlamış akut enfeksiyonu gösterir. IgM antikorlarının titresi düşerken IgG tipi antikorlar oluşmaya başlar titresi yavaş yavaş yükselir ve yaşam boyu belli bir titrede pozitif olarak kalır. Antikorlar tek başına koruyucu değildir, buna karşın özgül hücresel bağışıklık ise koruyucu bir fonksiyona sahiptir.

21 Korunma Çiğ veya az pişmiş et ve et ürünlerinin ve çiğ yumurta yenmesi ve çiğ süt içilmesi önlenmelidir .(66 C de pişirmek ve -20 C de dondurmakla etlerdeki kistlerin öleceği bildirilmektedir.) Çiğ yenilen sebze, meyve ve yeşillikler iyice yıkanmalıdır. Genel hijyene ve el hijyenine önem verilmelidir.

22 Evde kedi beslemek bulaşma açısından risk ortaya çıkarmaktadır.

23 Tanı ve tedavi Toksoplazmoz da kesin tanı laboratuar bulgularına dayanılarak konulur. Etiyolojik tanıda etkenin klinik örneklerden izolasyonu veya histolojik kesitlerde gösterilmesi çoğu durumda mümkün değildir.Çoğunlukla etkenin görülmesi de tanı koydurucu değildir. Serolojik tanıda ELISA, IHA, IFAT gibi yöntemler laboratuarlarda rutin olarak kullanılan panel testlerdir. IgG avidity testi ile IgG pozitif olan kişilerde enfeksiyonun ne zaman geçirildiği hakkında yaklaşık bir tahminde bulunulabilir.

24 Tanı ve tedavi T. gondii’ ye özgül IgM tipi antikorların saptanması yeni başlamış toksoplazmoz ve konjenital enfeksiyonun tanısında önemlidir. IgM tipi antikorlar moleküllerinin büyüklüğü nedeniyle plasentadan fetüse geçemezler, IgG tipi antikorlar ise geçebilir. Bu yüzden yenidoğan bebekte IgM tipi antikolarların varlığının saptanması konjenital bulaşmaya işaret eder. Yenidoğanda IgM varlığı olmadan IgG saptanmasının tanısal önemi yoktur, anneden bebeğe geçişi gösterir TMP-SMX ve pentamidine isethionate en çok kullanılan iki ilaçtır