SÜT İKAME YEMLERİ BUZAĞI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE ANAHTAR NOKTALAR .Doğum .Kolostrum .Beslenme Sistemi .Sindirim .Sağlık BUZAĞILARA VERİLECEK SIVI GIDALAR .Süt .Yağsız süt .Mastitisli süt .Antibiyotikli süt .Kolostrum .Süt İkame Yemleri (Buzağı Mamaları)
SÜT İKAME YEMİ (BUZAĞI MAMASI) Süt ikame yemleri süt yerine kullanılan toz haldeki yemlerdir. Bu yemler sütten daha ucuza sağlanabildiği zaman kullanılmalıdır. Süt ikame yemleri kullanılmadan önce su ile sulandırılarak buzağılara verilmeli ve proteini % 20-22 olmalıdır. Bu yemlerdeki protein kaynaklarının süt ve süt ürünlerinden olması sindirilebilirliğini artırır. İkame yemin proteini soya gibi bitkisel kaynaklardan sağlanıyorsa sindirimi daha düşük olacağından protein düzeyinin % 22-24 olması gerekir. İyi bir süt ikame yeminde yağ oranının en az % 10 olması istenir. Süt ikame yemlerinde buzağılar tarafından sindirilemediği için, şeker ve nişastanın bulunmaması gerekir.
Süt ikame yemlerinde ham protein en az %22; ham yağ en az %5; ham selüloz en çok %3; Yağsız süt tozu en az %50 olmalıdır. Etkin madde olarak vitamin A en az 16000 IU/kg, vitamin D en az 2000 IU/kg, vitamin E en az 20 mg/kg olmalıdır. Karmaya girebilecek yemlerden keten tohumu küspesi, soya küspesi, yerfıstığı küspesi %25'e kadar; süt tozu %90'a kadar; hububat kepek yada unları %30'a kadar; kurutulmuş maya %10'a kadar ve laktoz %20'ye kadar karmalara girebilir. Süt ikame yeminde protein ve yağ önemlidir. Kaliteli olmak zorundadır.
Protein kaynakları olarak süt tozu, soya, peynir altı suyu ve tereyağı suyu kullanılabilir. Süt dışında soya ürünleri, balık proteini konsantreleri, bakteri ve mayalar gibi tek hücre proteinleri, et unu gibi protein kaynakları da kullanılabilir. Süt ikame yemlerinde yağ kaynağı olarak iç yağı, yerfıstığı yağı, hurma yağı ve deniz ürünleri yağı kullanılır. Süt ikame yeminde HS oranı %1-3 arasında olmalıdır. Süt ikame yemleri buzağının yetiştirme yönüne göre bir litre suda 100-125 g‘ ı eritilerek hazırlanır.
HER KİLOGRAM MAMADAKİ VİTAMİN İÇERİK ORAN\MİKTAR HER KİLOGRAM MAMADAKİ VİTAMİN Ham Protein (en az) % 20 Vitamin A 30.000 IU Ham Yağ % 14 Vitamin D3 (en az) 2.000 IU Ham Kül (en çok) % 10 Vitamin E 100 mg/kg Ham Selüloz (en çok) % 1 Vitamin K3 6 mg Nem (en çok) % 3,5 Vitamin C 250 mg Laktoz % 36 Vitamin B1 20 mg Kalsiyum (en az) % 0,7 Vitamin B2 Fosfor (en az) % 0,85 Vitamin B6 8 mg Magnezyum % 0,08 Vitamin B 12 80 mcg Demir 50 ppm Kobalt 0,5 ppm Metabolik Enerji 4315 kcal/kg Selenyum 0,3 ppm Çinko (en az) 40 ppm İyot 4,0 ppm Bakır 15 ppm Mangan (en az) 8 mg/kg Sodyum % 0,6 Hidroklorik Asit'te çözünmeyen kül Sodyum klorür Piyasada bulunan bir mamanın içerik analizi
Ekonomik olması yanında başka yararlarıda vardır. Memede gübre bulaşığı, ortam ve besleme şartları gibi enfeksiyöz olmayan nedenlerle süt ile yavruya geçebilecek enfeksiyöz ajanlar, rotavirüs veya coronavirüs, E.coli, clostridium suşları gibi bakterin risklerinin elemine edilerek, septisemi vakalarının büyük ölçüde azaltılmasına yardımcı olur,hijyeniktir ve zararlı bakterilerden arındırılmıştır. Enfeksiyonlara karşı koruyucular ve hücrelerin oksidasyonunu önleyerek koruyucu vitamin olarak görev yapan vitaminler içerir. (Vit E gibi) Birçok vitamin, mineral, aminoasit ve antioksidanı aynı anda içerir.
Otomatik sistemlerde daha kolay uygulanabilir Buzağılardan beklenen verime ve çevre koşullarına bağlı olarak içeriği değiştirilebilir. Sütten kesim daha erken yaşa çekilebilir.
BUZAĞI MAMASINDA PROTEİN NASIL OLMALI Ham protein %20-24 oranında olmalı Kaliteli protein kaynakları tercih edilmeli Sindirimi kolay olmalı Yağ partikülleri protein ile kaplı olmalı (kolay sindirim ve muhafaza için)
BUZAĞI MAMASINDA YAĞ NASIL OLMALI Kaliteli yağ kaynakları tercih edilmeli Yağ partikülleri çok küçük şekilde bulunmalı Sindirimi kolay olmalı Daha düşük ishal riski taşımalı (sürgüt etmisi minimize edilmeli) Mamada yüksek kuru madde içeriği olmalıdır.
MAMANIN HAZIRLANIŞI • Karışım oranı 1:7-8 (1 kg mama +8 litre su=9 litre mama) • Biberona ya da kovaya yarı ölçek suyu koyun • Karıştırarak tüm mamayı yavaş yavaş ekleyin. • Topaklar çözülene kadar karıştırın. • Besleme sıcaklığını elde etmek için kalan suyu (ister soğuk, ister sıcak) ekleyin. Su sıcaklığı: Yaklaşık 55 °C Besleme Sıcaklığı: 40 - 42°C
İYİ MAMA Kolay çözünür Solüsyon içinde stabildir Temiz kovalar Buzağılar için lezzetli Güvenli buzağı yetiştiriciliği Optimum rumen gelişimi Yüksek büyüme hızı sağlar…
MAMA İLE BESLEME PROGRAMI SABAH AKŞAM 5-7 gün 1.5 lt. 3 lt. 2. hafta 2 lt. 4 lt. 3-4. hafta 2.5 lt. 5 lt. 5-6. hafta 6 lt. 7-8. hafta 9. hafta 10. hafta 1 lt.
1.Süt ikame yeminin yağına bağlı olanlar .Yağ miktarının yüksek olması Süt yerine geçen yemlerin verilmesinde görülen ishallerin nedenleri: 1.Süt ikame yeminin yağına bağlı olanlar .Yağ miktarının yüksek olması .Doymamış yağ asitlerinin yüksek olması .Yağın erime noktasının çok yüksek olması .Yağın açılaşması .Yağ parçacıkların çok büyük ve sindirilme oranının düşük olması 2.Süt İkame Yeminin Proteinine Bağlı Olanlar .Çok ısıtma ve nemli depolamadan doğan bozulma .Şekerle lizinin oluşturduğu gibi diğer maddelerinde aminoasitlerle yararlanılması zor kompleksler oluşturmaları.
3.Süt ikame yeminin karbonhidratlarına bağlı olarak görülen ishallerin nedenleri .Çok yüksek oranda laktoz+glukoz bulunması .Nişasta ve dekstrin ilk haftalarda sadce kısmen değerlendirilebilme özelliğindedir. Böylece bunlar, mikroorganizmaların bulunduğu kalın barsak bölümüne erişerek fermente olur ve fermentatif diyareye yol açar. 4.Süt ikame yemlerinin niteliklerine bağlı olarak görülen ishallerin nedenleri .Süt tozu oranının çok yüksek olması .Süt tozunun mantar ve bakteri içermesi
ÖNLEMLER 1. Yüksek kalitedeki ağız sütünden yeterli miktar içiriniz, 2. Buzağıya içiriilecek ağız sütü ve sütün ana vücut sıcaklığında olmasına dikkat edilmelidir (36 - 38 C). 3. Buzağının günlük içmesi gereken sütün günde 2 defada ve her seferinde aynı saatlerde olmasına dikkat edilmelidir. 4. Buzağıya süt içirmede kullanılan kovalar (veya benzeri kaplar) her süt içirme sonrası sıcak su ve dezenfektan içeren deterjanlı sularla yıkanıp iyice durulanıp kuruması için bırakılmalıdır. 5. Süt ikame yemi veriliyorsa, kaliteli olmasına dikkat edilmelidir. Bu mamadaki yağ oranı yüksek (% 15 -20) ve yağı hazmedilme oranı oldukça yüksek olmalıdır.
İshale Yaklaşım - Buzağı kayıpları bir işletmenin karlılığını önemli ölçüde etkilemekte ve bunun en büyük nedeni olarak da ishaller gösterilmektedir. İshallerin tedavisinde erken davranmak oldukça önemlidir. İshal görülür görülmez verilen süt miktarı azaltılır hatta şiddetli vakalarda süt hiç verilmez. İshalin kayboluşuna bağlı olarak 3-6 öğün sadece, su ile hazırlanmış elektolit solüsyonlar günde canlı ağırlığının %10'unundan az olmayacak şekilde verilir. Sıvı ticari elektrolitler kullanılabileceği gibi aşağıdaki bileşim de tercih edilebilir. 4 çay kaşığı tuz 3 çay kaşığı yemek sodası 1/2 fincan toz şeker 4 litre su
YEMLEME SİSTEMLERİ Cihaz üst tablasına dökülen süt tozu (mama) altında bağlantılı bulunan biriktirme kabına aktarılır 65 gramlık mama yarım kilo su ile karıştırıcı ile karıştırılıp biberona süt iletim sistemiyle gönderilir.Bu cihazda bulunan termostat sayesinde 40-42 °C lik su ısısı sabit tutulur. Biriktirme kabında hazır halde bulunan yarım kiloluk hazırlanmış olan mama tüketilmeden yeni bir porsiyon hazırlanmaz. Günlük tüketilecek miktar programlanabilir.
BUZAĞI EMZİRME KOVASI Süt veya mama hazırlanarak kovaya gereği kadar ilava edilir. OTOMATİK BESLEME MAKİNESİ
Otomatik Süt ve Mama Dağıtma Makinası Özellikleri: -Hijyenik emzik ile otomat ile süt dağıtıcı çelik otomatın dışında hiçbir kablo ve hortum bulunmamaktadır. -Otomatik olarak temizlik ürünleri ile temizleme (isteğe bağlı asit ve deterjan) yapılabilr. -Her kullanımdan sonra emziğin dezenfeksiyonu mümkündür. -Isıtıcılı ve teflon kaplamalı karıştırıcı haznesi ile karışımımız sürekli sıcak ve taze kalır. -Kolay bakım için daha az sayıda pompa ve subab. -Tüm ahır sistemlerine uyumlu olup her bir grup buzağı için bir makina yeterlidir. -Merkezi bir besleme bilgisayar ile çoklu otomatların kumanda kontrolü mümkündür.
Fransadan ithal bir buzağı maması
Sağlıklı buzağı yetiştirilmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar 1. Süt ya da diğer sıvı gıdalar fazla verilmemelidir. 2. Günde iki öğün süt verilmeli, öğün sayısı artırılmamalıdır. Sıvı gıdaların iki öğünde verilmesi hayvanların günde iki defa gözlenme imkan verdiği için tercih edilmelidir. 3. Soğuk mevsimlerde hayvanın enerji ihtiyacının artacağı göz önüne alınmalıdır. Bu nedenle soğuğun şiddetine göre hayvana verilecek süt miktarı 1.5 katına kadar, öğün sayısı ise 3'e çıkartılabilir. 4. Buzağı kayıplarının en büyük nedeni olarak ishaller gösterilmektedir. İshallerin tedavisinde erken davranmak oldukça önemlidir. İshal görülüyorsa verilen süt miktarı azaltılır hatta şiddetli vakalarda süt hiç verilmez. İshalin kayboluşuna bağlı olarak 3-6 öğün sadece, su ile hazırlanmış elektolit solüsyonlar günde canlı ağırlığının %10'unundan az olmayacak şekilde verilir.
5. Sıvı gıdalar 37.5°C sıcaklıkta verilmelidir. 6. Her türlü hijyene dikkat edilmeli ( Emzik, kova, bakıcı vs) 7. Barınağın sıcaklığı 16°C'den fazla olmamalıdır. 8. Temiz ve kuru altlık kullanılmalıdır. 9. Buzağıların barındırıldığı yerler kalabalık olmamalıdır. Her buzağı için en az 2.2 m2 yer olmalıdır. 10. Vitamin yetersizliğine karşı önlem olarak doğumdan hemen sonra enjektabl vitamin uygulaması yapılmalıdır. 11. Su içerikleri yüksek silaj ve taze mera otları, yem tüketimini sınırlayacağından büyümeyi olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle 3 aylık yaştan daha küçük hayvanlara verilmesi tavsiye edilmez. 12. Buzağılara temiz ve taze su 4. günden itibaren verilir. Özellikle sıcak havalarda sınırlı miktarda sıvı yemleme yapılan buzağılara mutlaka su verilmelidir. Sıvı yemler yanında su verilen hayvanlarda starter yem tüketiminin daha fazla olduğu ve hayvanların performansının daha iyi olduğu gözlenmektedir.
KAYNAK EGEVET Uz. Vet. Hek. Tahir S. Yavuz Prof. Dr. Behiç COŞKUN S.Ü. Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıları Anabilim Dalı 3. Yard. Doç. Dr. Hakan BİRİCİK Uludağ Ünv. Veteriner Fakültesi, Görükle Kampusü, Bursa, 4. Prof. Dr. Gültekin YILDIZ AÜ Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları A.Dalı