YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK 3. ÜNİTE YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK

GEÇMİŞE YOLCULUK DEVRE ELEMANININ RESMİ İSMİ SEMBOLÜ AMPUL ANAHTAR PİL

BASİT ELEKTRİK DEVRESİ AMPUL DUY ANAHTAR PİL

ELEKTRİKLENME: Sürtünme İle Elektriklenme Saçlarımızı tararken, tarak tarak ile saçlarımız arasında sürtünme sonucu bir elektriklenme oluşur ve saçlarımızın bir kısmı tarak tarafından çekilir.

Kış aylarında yün kazağımızı çıkartırken bazı çıtırtılar duyarız, hatta karanlık ortamda küçük kıvılcımlar görürüz.

Farklı zamanlarda musluğa, kapı koluna veya arabanın kapısına elimizi yaklaştırdığımızda metal parçasından elimize bir yük akışı (elektik çarpması) oluşur. Bu ve benzeri olayların niçin meydana geldiğini anlamaya çalışalım.

ATOMUN YAPISI Atom, ortada bir çekirdek ve çevresinde dolanan elektronlardan oluşur. Atomun çekirdeği proton ve nötronlardan oluşmuştur. Çekirdekteki nötronlar yüksüz, protonlar ise pozitif (+) yüklüdür. Çekirdek çevresinde dolanmakta olan elektronlar ise negatif (-) yüklüdür. çekirdek

Nötr Cisim: + - + - + - + - + - + - + - - + - + - + - + - + - + - + Bir maddeyi oluşturan atomların toplam pozitif ve negatif yük sayıları birbirine eşit ise bu tür cisimlere nötr cisim denir. Temas sonucu bir cisimden başka bir cisme negatif yük geçişi olur. Bunun sonucu olarak ta cisimlerin normal yük dengeleri bozulur.

Örneğin: Yünlü kumaşa ebonit çubuk sürtülmesi Başlangıçta her ikisi de nötr cisim olan yünlü kumaştan ebonit çubuğa negatif yük geçişi olur. Böylelikle ebonit çubuktaki negatif yük miktarı pozitif yük miktarından fazla olacağından, çubuk negatif yükle yüklenir. Yün kumaşta ise sahip olduğu pozitif yük miktarı negatif yük miktarından fazla olacağından, kumaş pozitif yüklenmiş olur.

1)BAŞLANGIÇTA HER İKİSİDE NÖTR HALDE 2)BİRBİRLERİNE SÜRTÜLDÜĞÜNDE 3)YÜNLÜ KUMAŞ POZİTİF, PLASTİK BALON NEGATİF YÜKLENMİŞ OLUR

İpekli kumaşa cam çubuk sürtülmesi Bu kez ise ise cam çubuktan ipekli kumaşa negatif yük geçişi gerçekleşir. Böylelikle cam çubuk pozitif yüklenirken, ipekli kumaş negatif yükle yüklenir. Buraya kadar cisimlerin temas etmelerini sağlayarak onlarda yük dengesizliği meydana getirdik. Buna temas (dokunma) ile elektriklenme denir.

Aynı yükle yüklenmiş cisimler birbirini iter

Farklı cins elektrik yüklü cisimler birbirini çeker _ +

ELEKTROSKOP Bir cismin elektrik yüklü olup olmadığını, yüklü ise ne tür elektrikle yüklü olduğunu anlamamıza yarayan aletlere elektroskop denir. Metal Topuz Havası alınmış Cam fanus Alüminyum Yapraklar Yalıtkan ayak

Cisim, elektroskoba yaklaştırıldığında, yapraklar açılıyorsa, cismin yükü elektroskopla aynıdır. Eğer yaprakların açıklığı azalıyorsa, cisimle elektroskop zıt yüklüdür.

Etki ile elektriklenme Nötr bir elektroskoba negatif yüklü cisim yaklaştırıldığında; _ _ _ _ _ _ Kapalı olan yapraklar açılır

Nötr bir elektroskoba pozitif yüklü cisim yaklaştırıldığında; _ _ + + + + + + + + Kapalı olan yapraklar açılır.

Cisim ve elektroskop aynı cins yükle yüklenmiş ise; Açık olan yapraklar daha fazla açılır. + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

Cisim ve elektroskop zıt yükle yüklenmiş ise; Açık olan yapraklar kapanır. + + + + + + + + _ _ _ _ _ _ _ _ _ + _ + _ + _ +

Topraklama : Yerküreyi çok büyük bir nötr cisim olarak düşünebiliriz. Elektriklenmiş cisimler toprakla temas ederlerse cisim ve toprak arasında yük alış verişine topraklama denir. _ + _ _ + _ _ _ + + + + _ _ + + + _ + + _ _ + _ _ _ _ _ TOPRAKLANAN CİSİMLER NÖTR HALE GELİR.

Pozitif yüklü cisim topraklandığında; cisimden toprağa negatif (-) yük akar. Cisim nötr olur. Negatif yüklü cisim topraklandığında; topraktan cisme negatif (-) yük akar. Cisim nötr olur. Pozitif Yüklü cisim Negatif Yüklü cisim _ _

Nötr cisme pozitif yüklü çubuk yaklaştırılırsa; _ + _ + + + + + + + + _ + _ + _ + _ + + + + + + + + _ + _ +

Şekildeki nötr cisme pozitif yüklü cisim yaklaştırıldığında, cisimdeki yükler kutuplaşır. _ + _ + + + + + + + + _ + _ + _ _ _ _ Cisim topraklandığında negatif yükler topraktan cisme geçer ve cisimdeki negatif yük sayısı pozitif yük sayısından fazla duruma gelir. Topraklama kesildiğinde ise cisim artık negatif yüklenmiş olur.

Atmosferde Doğal Elektriklenme; Şimşek ve Yıldırım Bulutları oluşturan su tanecikleri ve havadaki toz parçacıkları, rüzgâr nedeniyle sürtünme sonucu elektriklenir. Bulutların bir bölümü (–) yükle yüklenirken, bir bölümü (+) yükle yüklenir. Yüklü bulutlar birbirine yaklaştığında bir buluttan diğerine yük akışına şimşek denir. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ + + + + + + + +

Elektrikle yüklü bir bulut, yere yeterince yakınsa, bulut üzerindeki yükler etki ile yeryüzünü elektrikler. Bunun sonucunda yerle bulut arasında yük boşalması olur. Bu olaya yıldırım denir. _ _ _ _ _ _ _

‘’ŞİMŞEK ÇAKAR YILDIRIM DÜŞER’’

2) Elektrik akımı nedir? + _ DİRENÇ ANAHTAR LAMBA + _ PİL Pil elektrik yüklerine elektriksel bir kuvvet uygular. Bu kuvvet etkisiyle elektrik yükleri elektrik enerjisi kazanır ve bu enerji tel boyunca iletilir. Bu durum iletkendeki yükler arasında enerji aktarımına sebep olur.

Negatif yüklerin titreşim hareketinden kaynaklanan bu enerji aktarımına elektrik akımı denir. DİRENÇ ANAHTAR LAMBA + _ DEVREDEKİ AKIMIN YÖNÜ PİL Negatif yüklerin, titreşim hareketi sonucu sahip oldukları hareket enerjisini yanındaki negatif yüklerle etkileşerek tel boyunca iletmesi elektrik akımını oluşturur.

DEVRE ELEMANLARI PİL:Negatif yüklere enerji vererek iletken üzerinde sürekli enerji akışı sağlar. AMPUL: İçindeki dirençle elektrik akımına direnç göstererek enerjinin bir kısmını harcar ve ışık saçar. DİRENÇ: Elektrik akımının geçişine zorluk gösteren, elektrik enerjisinin harcandığı devre elemanıdır. ANAHTAR: Devrede elektrik akımının geçişini kontrol etmek için kullanılan devre elemanıdır. AÇIK KAPALI A AMPERMETRE: Devrede dolaşan akımın şiddetini ölçen devre elemanıdır. Devreye seri bağlanır. Direnci çok azdır. VOLTMETRE: Devredeki gerilimi ölçen devre elemanıdır. Devreye paralel bağlanır. Direnci çok fazladır. V

Bir iletkenin direnci nelere bağlıdır? Direnç: bir iletkenin elektrik akımına karşı gösterdiği zorluğa direnç denir. Direnç R ile gösterilir. Birimi Ohm (Ω) dur. Bir iletkenin direnci nelere bağlıdır? Bir iletkenin boyu uzadıkça,direncide artar. L S Direnci R 2L S Direnci 2R 2) Bir iletkenin kalınlığı büyüdükçe direnci azalır. L S Direnci R L 2S Direnci R/2

1) Dirençlerin seri bağlanması: Reş = R1 + R2 + R3 Eşdeğer direnç: iki veya fazla direncin oluşturduğu etkiyi tek başına oluşturan dirence eşdeğer direnç denir. Reş ile gösterilir. 1) Dirençlerin seri bağlanması: Reş = R1 + R2 + R3 R1 R2 R3 2) Dirençlerin paralel bağlanması: 1 1 1 1 R1 R2 R3 = + + Reş R1 R2 R3

OHM KANUNU V R I V V I R I R X X V I R

6 Ω 6 Ω 6 Ω A I = ? V = 18 volt SORU: Yukarıdaki şekilde verilenlere göre devrede dolaşan akım kaç amperdir? ÇÖZÜM: REŞ = 6 Ω + 6 Ω + 6 Ω = 18 Ω I = I = = 1 A I = 1 A 18 volt V R 18 Ω

SORU: Şekildeki devrede dolaşan akım kaç amperdir? 6 Ω A I = ? V = 18 volt SORU: Şekildeki devrede dolaşan akım kaç amperdir? ÇÖZÜM: 1 1 1 1 3 1 = + + = = Reş 6 Ω 6 Ω 6 Ω 6 Ω 2Ω 18 volt Reş = 2 Ω V I = = = 9 A I = 9 A R 2 Ω