Radyasyon Maruziyetinde İlk Yardım Soğuk savaşın sonlanması stratejik nükleer silah kullanımını ve termonükleer savaş olasılığını azalmıştır. Ne yazık ki, nükleer malzeme ve teknolojisindeki değişiklikler ve bu silahların kullanımının sağlayabileceği zarar göz önüne alındığında hala potansiyel bir tehlike olduğu düşünülmelidir. Savaşın yanı sıra radyasyona maruz kalma ve radyasyonla kontaminasyon riski radyasyonun kullanıldığı tıp ve sanayi alanlarında halen mevcuttur. Doç. Dz. Tbp.Kd. Alb. Serdar SÜRENKÖK GATA Radyasyon Onkolojisi A.D - Ankara Ekim 2010

Radyasyonun Biyolojik Etkileri Değişik seviyelerdeki biyolojik etkiler Moleküler (DNA) Sub-cellular Hücre Organ Organizma

Moleküler Düzeydeki Etkiler Fiziksel evre İyonizasyon yoluyla oluşan enerji transferi 10-15 s de gerçekleşir Kimyasal evre İyonlaştırılmış ve uyarılmış su molekülleri-atomları üzerinden reaktif kimyasal bileşikler (radikal) oluşur (10-3 - 10-5 s) Biyolojik evre Direk ve İndirek olarak etkilenir DNA hasarı ve sonuçları saatler, günler, yıllar ve hatta nesiller alır

Moleküler Düzeydeki Etkiler Direk etki Radyasyonun hücredeki duyarlı molekül veya atomlara direk çarpmasıyla ortaya çıkar Bu hasar onarılamaz Hücre ya ölür yada fonksiyon göremez hale gelir İndirek etki Su molekülleriyle radyasyonun etkileşimi sonucunda ortaya çıkar Kararsız hiperoksit moleküller ortaya çıkar Bu toksik moleküller duyarlı moleküllerde hasara ve subsellüler yapılarda zarara yol açarlar

Subsellüler Düzeydeki Etkiler DNA hasarı kromozomal aberasyonlarla sonuçlanır

Subsellüler Düzeydeki Etkiler

Subsellüler Düzeydeki Etkiler

Sellüler Düzeydeki Etkiler Işınlanmış hücreler proliferasyon kapasitelerini yitirebilirler Genellikle proliferasyon durmadan önce hücreler birkaç kez daha bölünürler Bazen hücreler bölünmeden birkaç saat içinde ölürler (interfaz ölümü)

Sellüler Düzeydeki Etkiler

Sellüler Düzeydeki Etkiler Onarılabilen DNA hasarları olan hücrelerde bir kaç bölünme sonucunda ortadan kalkan bir mitotik gecikme gözlenir Radyobiyolojide hücre ölümü proliferasyon kapasitelerini kaybeden hücrelerin durumunu anlatmak için kullanılır (reprodüktif ölüm)

Hücre membranındaki yapısal değişiklikler ortaya çıkabilir Örneğin sinir hücresi elektriksel uyarıları iletme yeteneğini kaybedebilir

1906, iki Fransız radyobiyolog ( Bergonie & Tribondeau ) farklı tipteki hücrelerin radyasyona karşı duyarlılığının farklı olduğunu gözlemlediler Mitoz hızı yüksek hücreler Kök hücreler radyasyona daha hassastırlar

Düşük doz radyasyonun neden olduğu hasar hücreler tarafından onarılabilir Radyasyon dozuna tek seferde maruz kalınmasında, aynı miktarın iki üç seferde maruz kalınmasına göre daha fazla hücresel ölüm gözlenmektedir Deneyler bölünmüş dozlara maruz kalan hücrelerin sağkalım oranlarının daha yüksek olduğunu ve onarımın radyasyon maruziyetinden hemen sonra ortaya çıktığını göstermektedir

Sellüler Düzeydeki Etkiler X-ışınları için sağkalım eğrisi bir omuz yapar Nötronlar için sağkalım eğrisi neredeyse düz bir çizgidir

Dokuların radyosensitivitesi de çeşitlilik göstermektedir İnsanda dokuları en duyarlıdan en dirençliye sıralamak gerekirse Embryonik doku Hematopoetik sistem Gonadlar Epidermis İntestinal mukozal membran Bağ dokusu Kas dokusu Sinir dokusu

Organ Düzeyindeki Etkiler Deterministik etki Etkinin olasılığı ve şiddeti abzorbe edilen doza bağımlı Doz-etki ilişkisinde eşik düzey var Stokastik etki Doz-etki ilişkisinde eşik düzey yok Etkinin olasılığı abzorbe edilen doza bağımlı fakat şiddeti bağımsız En önemli örnek karsinogenez ve genetik etkilerdir

Deterministik Etkiler Normal doku hasarı için eşik dozlar (2Gy/fr) Organ Hasra tipi Doz (Gy) 1-5% komplikasyon Deri Eritem > 30 kalıcı epilasyon 40 - 60 İnce barsak İnflamasyon, oklüzyon 45 Rektum inflamasyon, oklüzyon 55 Karaciğer Fonksiyon kaybı, ascites 30 Tükürük bezi atrofi, nekroz 50 -70 Böbrekler Nefrosklerozis 23 İdrar yolları İnflamasyon, obstruksiyon 55 -60

Organ Düzeyindeki Etkiler Biyolojik endpoint fonksiyon kaybıdır Çok hücreli sistemlerde intrasellüler onarıma ek olarak sağ kalan hücrelerin proliferasyonu da onarıma yardımcı olur Repopulasyon denen bu onarım kemik iliği, ince barsak, testis ve ciltte gözlenmektedir

Organizma Düzeyinde Etkiler Tüm somatik etkiler hücre ölümüne dayanır Radyasyona maruz kalınan bölgenin tüm beden ya da bir bölümünü içermesi etkiyi değiştirir Kısmi maruziyette onarım ışınlanmayan bölgedeki hücrelerin migrasyonu ile ortaya çıkar (hematopoietik sistem) Tüm beden ışınlamasında, radyasyon sendromları gözlenir

Etkinin Sınıflaması Somatik etkiler Akut etkiler – yeterli miktarda radyasyona maruz kalındığında ortaya çıkarlar Geç etkiler – ortaya çıkması için maruziyet sonrasında yıllar gerekir Genetik etkiler – etkiler kuşaklar boyu aktarılabilinir Teratojenik etki – fetal ve embryonik dönemde radyasyona maruz kalan çocuklarda ortaya çıkar

Radyasyondan Korunmanın Temel Prensipleri Gerekçelendirme Optimizasyon Doz sınırları

Gerekçelendirme Radyasyonun zararlı etkileri göz önünde bulundurularak, net bir fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin verilmemelidir

Optimizasyon Tedavi amaçlı tıbbi ışınlamalar hariç, radyasyona maruz kalmayı gerektiren uygulamalarda bireysel dozun büyüklüğü ışınlanacak kişilerin sayısı olası tüm ışınlamalar için ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanmalıdır Kişilerin alacakları doz (Medikal olanların dışında) sınırlandırılmalıdır ALARA: As Low As Reasonably Achievable: Uygulamaların günlük takibi ile risk azaltılarak net yararın atışı sağlanmalıdır

Radyasyon Görevlileri Doz sınırları Radyasyon Görevlileri Halk Etkin doz Yıllık Ortalama 20 mSv/yıl 1mSv/yıl Tek Yıl 50 mSv/yıl 5 mSv/yıl Eşdeğer Doz Göz 150 mSv/yıl 15 mSv/yıl Cilt 500 mSv/yıl El-Ayak

18 yaşından küçükler radyasyon uygulaması işinde çalıştırılamazlar Eğitimleri radyasyon kaynaklarının kullanılmasını gerektiren 16-18 yaş arasındaki stajyerler ve öğrenciler için etkin doz, herhangi bir yılda 6 mSv'i geçemez Ancak el, ayak veya deri için yıllık eşdeğer doz sınırı 150 mSv, göz merceği için 50 mSv'dir

Hamile radyasyon görevlileri için çalışma şartları yeniden düzenlenmeli ve doğacak çocuğun alacağı dozun mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulması sağlanmalıdır Hamileliğin kalan süresi boyunca fetusun alacağı doz 1 mSv'i aşmamalıdır Emzirme dönemindeki kadın çalışanlar, radyoaktif kontaminasyon riski taşıyan işlerde çalıştırılmamalıdır

Tıbbi Işınlanmalar İçin Doz Kısıtlamaları Hasta Ziyaretçileri ve Gönüllüler İçin (tanı/tedavi süresince) 5 mSv'i Hasta ziyareti için gelen çocuklar için 1 mSv'I aşmamalıdır Tanı amaçlı radyasyon uygulamalarında, hasta dozu kısıtlamaları için yönetmeliklerde verilen referans düzeylerine uyulmalıdır

Olası Nükleer ve Radyolojik Tehlike Durumları ve Hazırlık Faaliyetleri Nükleer Güç Reaktörleri Yakıt ve Atık İşleme Tesisleri Araştırma Reaktörleri Radyoaktif Maddelerin Tıbbi Uygulamaları Radyoaktif Maddelerin Endüstriyel Uygulamaları Radyoaktif Maddelerin Taşıma, Depolaması Nükleer Tahrikli Uydular Nükleer Tahrikli Gemi ve Denizaltılar Araştırma Merkezleri veya Laboratuvarları Askeri Amaçlı Uygulamalar Terörist Faaliyetler Radyoaktif Madde Kaçakçılığı

Bu reaktörlerden ülkemize en yakın konumda bulunan Bunlar içerisinde özellikle nükleer güç reaktörlerinden kaynaklanabilecek kaza ve tehlike durumları sınır ötesi erişim olasılığı olan ciddi kazalar olarak ön plana çıkmaktadır Ülkemiz, civarında bulunan, özellikle komşularımız topraklarında kurulu nükleer reaktörlerden kaynaklanabilecek teknolojik afet riski ile karşı karşıyadır Bu reaktörlerden ülkemize en yakın konumda bulunan Ermenistan'da kurulu olan Metsamor Nükleer Reaktörü sınırımıza yaklaşık 16 km. uzaklıkta Bulgaristan'da kurulu olan Kozloduy Nükleer Reaktörü ise sınırımıza yaklaşık 300 km. uzaklıktadır Romanya'da kurulu olan Cernavoda Nükleer Reaktörü yine sınırımıza yaklaşık 300 km. uzaklıktadır

Radyoaktivitenin İnsana Ulaşma Yolları

Buluttan solunum yoluyla iç ışınlanma Radyoaktif bulutun geçişi esnasında buluttan dış ışınlanma Radyoaktif bulutun geçişi sırasında kuru serpinti veya yağış nedeni ile dış yüzeylerde oluşan birikime bağlı olarak dış ışınlanma Giysiler ve cildin bulaşması yoluyla dış ışınlanma Bulaşmış gıda maddeleri ve sular yoluyla vücuda girmiş olan radyoaktif maddelerden iç ışınlanma

Buna karşın alınacak koruyucu önlemler şu şekilde sınıflandırılabilir Acil Koruyucu Önlemler Uzun Dönemli Koruyucu Önlemler Kişisel Korunma Yöntemleri

Acil Koruyucu Önlemler Sığınma Giriş-çıkış kontrolu Tahliye Kişilerde radyoaktif kirliliğin giderilmesi

Uzun Dönemli Koruyucu Önlemler Su ve gıdaların kontrolu Çevrede radyoaktif kirliliğin giderilmesi Geçici veya sürekli yerleştirme

Kişisel Korunma Yöntemleri İç radyasyon tehlikesine karşı korunma yöntemleri Dış radyasyon tehlikesine karşı korunma yöntemleri

İç Radyasyon Tehlikelerine Karşı Korunma Yöntemleri Ortamın, giysilerin ve cildin radyoaktif madde ile bulaşmasını, radyoaktif maddenin yiyecek ve solunum yoluyla vücuda girmesini önleyici önlemler alınması gereklidir Tehlike durumunda kontamine olan bölgelerde görevli monitoring ekiplerinin çevreye dağılan radyoaktif maddeleri vücutları içerisine almalarını, havada ve yerde birikmiş radyoaktiviteye maruz kalmalarını önlemek amacıyla solunum cihazları ve koruyucu elbiseler giymeleri gerekir Ayrıca bazı özel durumlarda uygun toz veya asit filtresiyle veya solunum cihazlarıyla donatılmış yüz maskelerini kullanmak gerekebilir

İç Radyasyon Tehlikelerine Karşı Korunma Yöntemleri Solunum yolu ile vücuda girebilecek radyoaktif maddeleri tutmak için halka mendil, havlu, kağıt, pamuklu kumaş vb. gibi araçlarla solunum yollarını kapatarak iç kontaminasyondan korunmaları duyurulur Kirlenmeye maruz kalan bölgede yaşayan küçük ve büyükbaş hayvanlar kapalı alanda tutulur Açıkta bulunan yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi önlenir Bölgedeki açık su kaynaklarının, meraların ve tarım arazilerinin kullanılmaması, taze sebze ve meyvelerin yıkanmadan yenmemesi, yağmur sularının kullanılmaması, stok edilen yiyeceklerin yenmesi, hayvanların kuru ot ve samanla beslenmesi için gerekli tedbirler alınır Bölgede, dışarıda kalan hayvanlar tespit edilip, ayrı tutulmaları sağlanır, bu hayvanların en az 7 ay temiz yemle beslenmeden kesilmemesi ve sütlerin peynir yapılması sağlanır

Dış Radyasyonlara Karşı Korunma Başlıca üç yöntem bulunmaktadır Uzaklık: Noktasal kaynaklardan yayınlanan radyasyon şiddetleri kaynaktan olan uzaklığın karesiyle azaldığından, uzaklık iyi bir korunma aracı olmaktadır. Örneğin; doz hızı 1 m de 100 mR/s ise 10 m deki doz hızı 1 mR/s dir. Tahliyenin sebebi halkı mümkün olduğunca kaynaktan uzak tutmaktır Zaman Zırhlama

Uzaklık Noktasal kaynaklardan yayınlanan radyasyon şiddetleri kaynaktan olan uzaklığın karesiyle azaldığından, uzaklık iyi bir korunma aracı olmaktadır Örneğin; doz hızı 1 m de 100 mR/s ise 10 m deki doz hızı 1 mR/s dir. Tahliyenin sebebi halkı mümkün olduğunca kaynaktan uzak tutmaktır

Zaman Radyasyon dozu miktarı radyasyon kaynağının yanında geçirilecek süre ile orantılı olarak arttığından kaynak yakınında mümkün olabildiğince kısa süre kalınmalıdır Yani doz hızı 500 mR/s ise bu alanda 1 s kalınırsa 500 mR , 10 s kalınırsa 5000 mR doz alınır

Zırhlama Dış radyasyon tehlikelerinden korunmanın en etkin yöntemi zırhlama olup radyasyonun şiddetini azaltmak için radyasyon kaynağı ile kişi arasına uygun özelliklerde koruyucu engel konulmalıdır Tehlike durumlarında halkın kapalı mekanlarda kalmasının sebebi budur

Sığınma İyot tableti dağıtımı Tahliye Giriş-çıkış kontrolü Radyasyona Maruz Kalma Yolu Koruyucu Önlem Tesisten veya buluttan dış ışınlama Sığınma Tahliye Giriş-çıkış kontrolü Buluttan solunum yoluyla iç ışınlama Sığınma İyot tableti dağıtımı Tahliye Giriş-çıkış kontrolü Sığınma İyot tableti dağıtımı Tahliye Giriş-çıkış kontrolü Elbise ve cildin bulaşması Sığınma Tahliye Kişilerde bulaşmanın giderilmesi Topraktan dış ışınlama Sığınma Tahliye Çevrede bulaşmanın giderilmesi Topraktaki radyonüklitlerin havaya karışması ve solunum yoluyla iç ışınlama Tahliye Çevrede bulaşmanın giderilmesi Bulaşmış gıda ve sular yoluyla iç ışınlama Gıda ve suların kontrolü

Radyasyon kaynağından uzaklaşmak radyasyondan korunmanın en etkin ve en kolay metodlarından biridir Mesafe ile radyasyonun azalma miktarı uzaklığın karesi ile ters orantılıdır Kaynaktan olabildiğince uzak durulmalıdır

Radyasyon Kaynağı ile kişi arasına konulacak olan engel, radyasyonun şiddetini azaltacaktır Kullanılan malzemenin yoğunluğu arttıkça koruyuculuğu da artar En yaygın zırhlama malzemesi beton ve kurşundur

Radyasyon kaynağının yanında geçirilen süre arttıkça alınan radyasyon miktarı da artar Radyasyon kaynağının yanından olabildiğince kısa sürede uzaklaşılmalıdır

Ortamın, giysilerin ve cildin radyoaktif madde ile bulaşmasını, radyoaktif maddenin yiyecek ve solunum yolu ile vücuda girmesini önleyecek tedbirler alınmalıdır

Nükleer patlama ve diğer yüksek doz radyasyona maruz kalma durumları

Akut yüksek doz radyasyon üç temel taktik durumda ortaya çıkar Nükleer patlama sonrası ilk 60 saniyede ortaya çıkan çok yüksek doz radyasyon ve hemen yakın bölgeyi etkileyen fizyon ürünlerini içeren radyoaktif serpinti Yüksek gradeli nükleer materyalin kritik bir kütle oluşturmasına izin vermesi sonrasındaki nükleer reaksiyon nükleer patlama olmaksızın büyük miktarlarda gamma ve nötron radyasyon Akut yaralanmalara neden olabilen Co-60 gibi radyoaktif maddeleri içeren radyasyon yayan araçların neden olduğu radyasyon

Radyasyona en duyarlı iki sistem Hematopoietik sistem Gastrointestinal sistem

Radyasyon Sendromları Ciddi radyasyon hastalığı; eksternal radyasyonun neden olduğu durumlarda ortaya çıkar ve organ etkisi primer tıbbi sorundur Tıbbi bakım uygulanmadığında LD50/60 3.5 Gy

Akut radyasyon sendromu; farklı semptomları içeren fazlardan oluşur Semptomlar bireysel radyasyon duyarlılığına, radyasyon tipine ve abzorbe edilen doz miktarına bağlıdır Radyasyon dozu arttıkça semptomların ciddiyeti artarken, semptomların ortaya çıkma süresi kısalır Baş. zamanı Semp. ciddiyeti

Zaman profili Prodromal faz Latent faz Açık hastalık fazı Bulantı, kusma, ateş, baş ağrısı ve yorgunluk ile karakterize Granisetron (Kytril®), ondansetron (Zofran®, Zofer®) ve tropisetron (Navoban®) Latent faz Semptomsuzluk ile karakterize Süresi maruz kalınan doz ve sistem ile ilişkili Nörovasküler sendromda birkaç saat iken, GIS 1-7 gün ve hematopoietik sendromda 2-6 hafta Açık hastalık fazı Hospitalizasyon ve tıbbi bakım gerekiyor

Hematopoietik Sendrom 0.7-4 Gy radyasyona maruz kalan personelde kemik iliği fonksiyonları bozulur ve pansitopeni gözlemlenir Radyasyon sonrası 24 saat içinde periferik kan profilinde değişiklikler gözlenir En fazla etkilenen hücre lenfosittir En faydalı tetkik tam kan sayımıdır

3000 Normal sınır 2000 Lenfosit sayısı Orta hasar 1000 Ciddi hasar 500 Çok ciddi hasar Letal hasar 1 2 Zaman (gün)

Gastrointestinal sendrom 6-8 Gy radyasyona maruz kalan personelde gastrointestinal sendrom gözlenir 1-7 günlük latent periyot sonrası ciddi sıvı kaybı, kanama ve diyare başlar

Nörovasküler sendrom 20-40 Gy radyasyon nörovasküler sendrom ile sonuçlanır Latent periyot birkaç saat ile birkaç gün sürer Klinik tablo şuur kaybı, koma ve ölümü içerir

Akut radyasyon hastalığına yaklaşım 3 evreye ayrılabilir Triyaj Hastaların önceliği belirlenir Acil bakım 12-24 saat içindeki tanı ve tedavi girişimlerini içerir İleri bakım Ortaya çıkan ve çıkması muhtemel durumların tedavisini içerir

Nötropeni ve enfeksiyonda tedavi Antibiyotik proflaksisi nötrofil sayısının <100 olduğunda uygulanmalıdır Nötropeni süreci uzadıkça enfeksiyon riski artar Sitokin kullanımı enfeksiyon öncesinde gereklidir

Enfeksiyondan korunma Orta derecede radyasyon maruziyeti üzerinde patojenler ile yaralıyı mümkün olduğunca uzak tutmaktır Yaralının mikrobik çevre ile teması kesilmelidir Aerobların baskılandığı anaerobları etkilemeyen barsak dekontaminasyonu yapılmalıdır Sukralfat ve prostaglandin analogları mide aktivitesini etkilemeksizin kanamayı önleyebilir

Enfeksiyonda yaklaşım Febril nötropenik hastadan farkı yoktur Muhtemel bakteriler ve hastane enfeksiyonları düşünülerek ampirik anbiyoterapi uygulanır Kombine tedaviler tek ajana göre daha etkilidir Tedavi 24 saat ateşsiz bir periyot ve nötrofil sayısı >500 a kadar devam etmelidir

Hematopoietik büyüme faktörler G-CSF, filgrastim, (Neupogen®), 2.5-5 μg/kg/gün GM-CSF, sargramostim, (*******®), 5-10 μg/kg/gün Hematopoiesisi sitimüle ediyorlar Nötrofilin fonksiyonel kapasitesini arttırıyorlar Antibiyoterapi, taze trombosit ve diğer kan ürünleri ile birlikte yapılan tedavide enfeksiyonların komplikasyonlarını azaltıyorlar Maruziyetten sonraki 24-72 saat içinde uygulanmalı

Blast ve termal biyolojik etkiler Basınç Rüzgar Termal dalga Yangınlar

Blast yaralanma Blast dalganın kendi basınç rüzgarı Blast rüzgarın sürüklediği kuvvetler Standart travma tedavi prensipleri geçerli İmmün sistem baskılandığı için enfeksiyon ve yara iyileşmesi problem Hipotansiyon varsa büyük olasılıkla hipovolemiye bağlı Cerrahi tedavi gerektiren durumlar öncelik taşıyor Timpanik membranın yırtılmasının tedavisi geciktirilebilir

Yaralar ve radyasyon Radyasyona maruz kalanlarda açık bırakılan yaralar potansiyel enfeksiyon odağıdır Radyasyon yaralanmasından saatler sonra yara iyileşmesi gecikir Yaralar mümkün olduğunca erken kapatılmalıdır (36-48 saat) İlk müdahale yerinde cerrahi tedavi yapılamıyorsa orta derecede yaralanmış olanlar üst merkeze nakledilmelidirler

Termal yaralanmalar Termal dalga Yangınlar

Yanıklar ve radyasyon % 50 mortaliteye sahip bir yanık radyasyon (1.5 Gy) ile eşzamanlı ortaya çıktığında % 90 + mortaliteye dönüşüyor Enfeksiyon primer ölüm sebebi Cildin tüm katlarında oluşan yanık besi yeri olmak için ideal, eksizyon ve yaranın kapatılması gerekli Topikal antimikrobiyal ajanların kullanılması komplikasyonlara neden olabilir

Göz yaralanmaları Yüksek yoğunlukta ışık ve infrared radyasyona maruz kalmak korioretinal bölgede yaralanmaya yol açıyor Gözlükler ve gece görüş sistemleri bu yaralanmayı azaltırlar Patlama sonrasında geçici körlük oluşabilir Bu körlük gündüz bir kaç dakika gece ise 30 dakika sürebilir

Radyasyon yayan cihazlar ve endüstriyel kontaminasyon durumları

Kronik Radyasyon Sendromu En az üç yıl süresince 1 Gy üzerinde radyasyona maruz kalan kişilerde ortaya çıkar

Klinik belirtileri Uyku, iştah bozuklukları Yorgunluk ve tükenmişlik hali Konsantrasyon kaybı Hafızada zayıflama Mizaç değişiklikleri Vertigo Parestezi

Klinik belirtileri Başağrısı Epistaksi Baygınlık episodları Kemik ağrısı Sıcak basması Lokalize kemik ve kas hassasiyeti Orta derecede hipotansiyon

Klinik belirtileri Taşikardi Tremor Ataksi Asteni Hiperrefleksi Gecikmiş menarş İkincil cinsiyet karakterlerinde gelişme bozukluğu

Laboratuar bulguları Hafif veya belirgin pansitopeni Kemik displazisi

Klinik bulgular Karsinogenezis Katarakt oluşumu Fertilite bozuklukları ve infertilite

Fetal maruziyet Büyüme geriliği Ciddi konjenital malformasyonlar Embriyonik, fetal veya neonatal ölüm Karsinogenesis

Psikolojik etkiler

Psikolojik etkiler İnformasyon eksikliği, olabilecek olayların önceden bilinmemesi ve hatta koruyucu elbise arttırır Patlama sonrası suçluluk hissi, ölme olasılığını kafasından atamama, yüksek sayıda yaralı varlığı ve gecikmiş kurtarma faaliyetleri akut strese katkıda bulunurlar Fobi, genel depresyon ve yorgunluk, ve post travmatik stress bozuklukları görülebilir Uzun süreli etkileri engellemek için yakınlık, çabukluk ve beklenti prensipleri ile tedavi edilmelidir

Kontaminasyonda yaklaşım

Eksternal kontaminasyon Radyonüklidler ile kontamine bir alandan geçerken koruyucu elbise yokluğunda veya yaralanıldığında kontaminasyon oluşabilir Alfa ve beta radyasyonlar sıklıkladır Beta radyasyon radyodermite yol açabilir Dekontaminasyon hastanın elbiselerini çıkararak ve suyla hastayı yıkayarak yapılabilir

İnternal kontaminasyon Korunmayan personelin radyasyonu inhale etmesi, yutması veya radyoaktif madde ile yaralanması sonucunda oluşur İnhale edildiğinde akciğer fibrozisine yol açabilir Yutulduğunda gastrik lavaj, prusya mavisi, şelasyon ajanları, purgatif ve laksatif kullanılabilir I-131 maruziyetinde Potasyum iyodür verilmeli

İnternal kontaminasyonda tedavi Radionüklid Tedavi Yol Cesium-137 Prussian blue Oral Iodine-125/131 Potassium iodide Oral Strontium-90 Aluminum phosphate Oral Americium-241/ Ca- ve Zn-DTPA IV infüzyon Plutonium-239/ Cobalt-60

Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım

Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Radyasyon tehlikesi olduğunda tehlikeden 50 metre uzakta bulunmalıdır Şüpheli yerde personel ve araçları rüzgarın ters istikametinde, bölgede mümkünse yüksek bir konumda bulunulmalıdır Yardım istenmelidir Yaralıların tespit edilmesi gereklidir

Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Hareket edemeyecek yaralılara ileri hayat desteği vermek için beklemeyip, rutin acil bakımı uygulanmalıdır Yaralıların radyasyonlu bölgeden çıkarılması, yeni yaralanmalardan korumak için uygun hasta transfer teknikleri kullanılmalıdır Kontaminasyon şüphesi varsa kontrollü bölgede kalınmalıdır Açık yaralar steril kapamalarla kapatılmalıdır Yaralıda kontaminasyon olup olmadığını kontrol edilmelidir Kontaminasyon varsa yaralının elbisesi çıkarılmalıdır

Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Hayatı tehdit eden yaralanmalar öncelikle tedavi edilmelidir Ambulans kontrol çizgisinin temiz tarafına yanaştırılmalıdır Temiz bir battaniye örtülmeli ve uygun şekilde güvenceye alınmalıdır Kontrollü bölgeyi terk etmeden önce koruyucu elbiseleriniz çıkartılmalıdır

Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Mümkünse kontrollü bölgeye girmeyen personel tarafından hastaneye transportu sağlanmalıdır Hastane bilgilendirilmeli ve hastanenin prensiplerine göre hareket edilmelidir Ambulans ve içindeki malzemeler ile birlikte ancak personel radyasyon ölçümü ve dekontaminasyon işlemi yapıldıktan sonra göreve dönülmelidir

Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Ciddi tıbbi problemler radyasyon yaralarına göre öncelik taşırlar Radyasyon yaralanması nadiren şuur kaybı gösterirler, bu bulgunun varlığında diğer yaralanma durumları değerlendirilmelidir