REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ UZM.PSK.DAN. ELİF ÜNAL

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ NEDİR? Rehberlik; ”Guidance” sözcüğünün karşılığı olarak kullanılmaktadır.Sözcüğün Türkçe çevirisi kılavuzluk olarak ifade edilmektedir.Kelimenin sözlük anlamı yol gösterme işi,rehberlik olup bu işi yapan kişiye de “rehber” denmektedir.

Rehberlik kavramı literatürel çerçevede ve bilimsel zeminde ele alındığında;Birey veya bireyler için belirli bir işi belirli bir beceri ile yapmaktan çok,bireyi tanımak,onun kendisini tanımasına yardımcı olmak ve genel olarak onun büyümesine,gelişmesine sistematik olarak yardım etmek anlamlarını içermektedir.

Rehberlik ile ilgili literatürde pek çok tanım bulunmaktadır Rehberlik ile ilgili literatürde pek çok tanım bulunmaktadır.Yapılan tanımlar farklı olsa da,rehberliğin anlamına ilişkin olarak; birey,süreç,kendini ve çevreyi tanıma,psikolojik yardım, profesyonel yardım ve uyum sağlamak ortak öğelerinin olduğu görülmektedir.

Rehberlik hizmetleri çerçevesinde birey/kişi denildiğinde genellikle eğitim kurumlarındaki öğrenciler anlaşılmaktadır.Bunun yanı sıra hizmetin verildiği alana göre sağlık veya sanayi alanında çalışan kişiler de ifade edilebilmektedir.

Süreç;Rehberliğin bir anda ve belli bir zaman diliminde olan tek bir olay yada işlem olmadığını,belirli basamakları bulunan ve birbirine dayalı olan bir dizi etkinlikleri içermektedir. Kendini Tanıma;Kişinin yetenek,ilgi,tutum,potansiyel ve ihtiyaçlarının farkına varmasını

Çevreyi Tanıma;İçinde yaşanılan ortamın farkında olma,olumlu ve olumsuz özelliklerini tanıma,imkan ve fırsatları görme,gelişimi arttırıcı ve azaltıcı faktörleri bilmeyi ifade etmektedir.

Rehberlikte Psikolojik Yardım;Kişiye hazır çözümler sunma,öğüt verme,yol gösterme ve onun adına karar verme değildir. Yardım,bireye içsel ve dışsal çevresini tanıtarak,en verimli şekilde gelişmesi ve uyum sağlaması gerekli olan seçimleri, yorumları,planları yapması ve kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması için yapılan sistemli ve profesyonel faaliyetler bütünüdür.

Rehberlikte Uyum Sağlama;Bireyin kendi yetenekleri,ilgileri ihtiyaçları,fiziksel ve sosyal çevre imkanlarının farkına vararak,karşılaştığı kişisel,eğitsel,mesleki, sosyal nitelikli problemlerin üstesinden gelmesini,yeni durumlara ilişkin sağlıklı ve dengeli tutumlar geliştirmesini ifade etmektedir.

PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR? Problemli kişi(danışan) ile,onun kişisel problemlerinin çözümüne yardımcı olabilecek uzman/profesyonel kişi(danışman) arasında,yüz yüze yapılan ve karşılıklı etkileşimle gerçekleşen psikolojik bir yardım ilişkisidir.

Psikolojik danışma ,rehberliğin vazgeçilmez ve ayrılmaz hizmet alanını oluşturmaktadır. Bütün psikolojik danışma faaliyetleri rehberlik hizmetleri içinde yer almaktadır. Bu anlamda bakıldığında,rehberlik hizmetleri psikolojik danışma faaliyetlerini de içine alan daha geniş bir kavramdır.

Sınıflarda,ders dışı faaliyetlerde,sosyal ilişkilerde,çocuğun sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişmesini sağlamak için yapılan rehberlik etkinliklerinin bir çoğu,psikolojik danışma ilişkisinde gereken birebir,yüz yüze etkileşimi gerektirmez.Örneğin;Öğrencilerin meslek seçimine yardımcı olabilecek toplantılar düzenlemek,üst öğretim kurumlarını tanıtmak yada etkili ders çalışma yöntemleri hakkında bilgiler vermek rehberlik etkinliği olup psikolojik danışma kapsamında değildir

Ayrıca,rehberlik ve psikolojik danışma arasındaki en önemli farklılıklardan birisi de okullardaki uygulamalarda dikkati çekmektedir. Okulların yıllık rehberlik planındaki mesleki ve eğitsel bir çok etkinlik okuldaki sınıf rehber öğretmenleri ve diğer öğretmenlerin katılımı ve işbirliği ile gerçekleştirilirken,kişisel ve duygusal problemlerin ele alındığı psikolojik danışma süreci,bu konuda eğitim almış ve uzmanlaşmış kişiler tarafından gerçekleştirilebilmektedir.

REHBERLİK HİZMETLERİNİN AMACI NEDİR? Rehberliğin temel ve sonsal amacı bireyin kendini gerçekleştirmesine yardımcı olmaktır. Kelime anlamı “Tam Verimlilik” (fully functioning) olarak verilebilen kendini gerçekleştirme;Bireyin kapasitelerini her yönüyle,sonuna kadar geliştirebilmesi,daha verimli ve mutlu bir düzeye ulaşabilmesidir.

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde önemli bir yeri olan kendini gerçekleştirme kavramı,hümanistik psikoloji ekolü tarafından ortaya konmuş ve bu günkü düzeye gelmesine katkı sağlamıştır. Rogers(1961),kendini gerçekleştirmeyi organizmanın doğal bir eğilimi olarak nitelendirmekte ve onun kendi varlığını sürdürebilmesi yada gelişmesi için doğuştan getirdiği bir yetenek olarak açıklamaktadır. Rogers’e göre;insanların temel motive edici gücü kendini gerçekleştirmedir.

Kendini gerçekleştirmekte olan birey aslında,psikolojik sağlığı yerinde olan çağdaş insanda bulunması gereken özelliklere sahiptir.Söz konusu özelliklerden bazıları şöyle özetlenebilir; ●Daha yeterli bir kişiliğe sahiptir. ● Kendini ve başkalarını olduğu gibi kabul eder. ● Kendisi ve başkaları hakkında olumlu düşüncelere sahiptir. ● Sorumluluklarının farkındadır. ● Geçmişten çok geleceğe dönüktür. ● Değişime ve yeni yaşantılara açıktır. ● Çevresinin farkındadır.

● İyi bir mizah anlayışına sahiptir. ● Gerçekliği verimli bir şekilde algılar ve belirsizliğe tahammül edebilir. ● Düşünce ve davranışları içtendir. ● Yaşamın temel deneyimlerini değerlendirebilirler. ● Çok değil az insanla derin,tatmin edici kişiler arası ilişkiler kurarlar. ● Hayata nesnel bir açıdan bakabilirler.

KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRMEYE GÖTÜREN DAVRANIŞLAR ● Hayatı bir çocuğun yaptığı gibi tam bir konsantrasyonla ve her şeyi özümseyerek yaşa.    ● Emin ve güvenli yollara takılıp kalmaktansa yeni bir şey dene.    ● Yaşantıları değerlendirirken geleneğin,yetkenin yada çoğunluğun sesini değil,kendi sesini dinle.    ● Dürüst ol.    ● Görüşlerin,çoğu insanın görüşleriyle uyuşmuyorsa gözden düşmeye hazırlıklı ol.    ● Sorumluluk al.    ● Yapmayı kararlaştırdığın ne ise o konuda çok çalış.    ● Savunmalarını sapta ve bunlardan vazgeçme cesaretine sahip ol.  

REHBERLİĞİN TEMEL İLKELERİ 1)Rehberlik hizmetlerinin temelinde demokratik ve insancıl bir anlayış vardır. 2)Rehberlik anlayışı tüm boyutları ile bireyi merkeze alan bir yaklaşımı benimser. 3)Rehberlik hizmetleri uygulanırken bireyle ilgili diğer kişilerin ortak anlayış ve işbirliği içinde olması gerekir.

4)Rehberlik hizmeti verilirken bireyi her yönü ile tanımak gerekir. 5)Rehberlik hizmetlerinden yararlanmada gönüllülük ve süreklilik esastır. 6)Rehberlik hizmetlerinde gizlilik esastır. 7)Rehberlik hizmetleri planlı,programlı, örgütlenmiş biçimde ve profesyonel bir düzeyde sunulmalıdır

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİNİN SINIRLILIKLARI VE ALANA İLİŞKİN YANLIŞ ANLAYIŞLAR 1)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri her türlü problemi hemen çözebilecek sihirli bir güce sahip değildir. 2)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri, Yardımı alan bireylerin pasif bir şekilde konumlandığı,tek yönlü bir süreç değildir. 3)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bireylerin sadece duygusal yönü ile ilgilenmez.

4)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin temelinde bireye acımak,onu kayırmak ve karşılaştığı her sorununu onun yerine çözmek gibi bir anlayış yoktur. 5)Rehberlik ve psikolojik danışma yardımı sadece “sorunlu” olan bireylere verilen hizmetler değildir. 6)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bir ders değildir. 7)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri disiplini sağlamak amaçlı kullanılmazlar.Bu nedenle,özellikle eğitim kurumlarında disiplin uygulamalarının bir uzantısı yada parçası olarak görmemek gerekir. 8)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde kullanılan tüm yöntem ve teknikler bireyi tanımak ve doğru yardımı verebilmek için araç olarak kullanılmaktadır.

SONUÇ Rehberlik ve psikolojik danışma bireyin kendisini tanıması,çevresine uyum sağlayarak olumlu ilişkiler geliştirmesi,sağlıklı kararlar verebilmesi ve kendini gerçekleştirmesi temelinden yola çıkan hizmetler bütünüdür. Bireyin varolduğu her ortamda ihtiyaç duyulan bu hizmetleri doğru değerlendirmek çok önemlidir. Hizmetlerde gönüllülük,gizlilik,süreklilik gibi esasların var olması,”hasta değil danışan” kavramına yer vermesi,sadece duygusal sorunlarla ve sorunlu bireylerle değil,ihtiyaç duyan tüm bireylere açık hizmetler olması gibi özelliklerinin bilinmesi,bu hizmetlerden yaralanmak isteyip de tedirginlik duyan bireylere doğru fikirler verecektir.

KAYNAK ●Engindeniz M.,Erözkan A. ”Psikolojik Danışma Ve Rehberlik”. Nobel Yayınları.Ankara,2006