SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM; AKILCI İLAÇ KULLANIMI Doç. Dr. Hanefi Özbek Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı

Sağlık Hakkı Sağlık, kaliteli yaşamın en temel yapı taşıdır. İnsan ömrü boyunca yaşanan her detay, bu sabit paydaya göre yeniden değerlendirilir. Sağlık hakkı doğuştan edinilmiş bir haktır ve sağlık hizmetleri, herkesin eşit erişim sağlayabileceği şekilde organize edilmelidir. Adalet ve eşitlik ilkelerine paralel olarak, insanların sağlık güvencesi de temin edilmelidir.

Sağlıkta Dönüşüm Süreci Dünya Sağlık Örgütü'ne göre bir ülkenin sağlık sistemi, yüksek kalitede ve tüm halkın ihtiyacını karşılayacak şekilde tasarlanmış olmalıdır. Bu hizmet: Etkili, uygun fiyatlı ve toplum tarafından kabul edilebilir olmalıdır.

Sağlıkta Dönüşüm Programı Her ülkenin, bu faktörleri dikkate alarak kendi sağlık sistemini geliştirmesi tavsiye edilmektedir. Özgün sağlık sistemi kurulurken, aynı zamanda bir dönüşüm süreci başlayacaktır. Dünya genelinde, sürekli olarak Sağlıkta Dönüşüm Programı ile ilgili yeni fikirler ortaya çıkmaktadır. Ancak, sağlıkta dönüşümü sağlamanın, gerçekten karmaşık bir sosyal olgu olduğu kabul edilmelidir.

Kanıta Dayalı Sağlık Politikası; Sağlam bilimsel temelli, Objektif, Eşitliği gözeten, Etkili ve maliyet-etkili, Kaliteli, Erişilebilir, Sürdürülebilir, Hukuki, sosyal, etik ve kültürel değerleri gözeten sağlık hizmeti sunmayı hedeflemektedir.

Kaynakların Akılcı Kullanımı Ekonominin gerçek hedefi, mevcut mali imkanları kullanmanın mümkün olan en iyi yolunu bulmaktır. Bu düşünce, sağlık hizmetlerine uygulanacak olursa: Sağlık sektörü, insanların daha uzun ve sağlıklı yaşamasını sağlayarak sağlık üretmek olan bir üretim sektörü olmalıdır. Amaç tasarruf değil, kaynakların akılcı ve verimli kullanımıdır.

İlaçların Fiyatlandırılması 2004 tarihli "Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname" ile ilaç fiyatlandırmaları belirlenmiş ve ilaç fiyatları önemli ölçüde düşürülerek Avrupa'nın en düşük seviyesine indirilmiştir. Bir Geri Ödeme Komisyonu kurulmuş ve Maliye Bakanlığı önderliğinde "Tek Geri Ödeme Sistemi" başlatılmıştır.

2009 yılında, "Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname ile başka bir radikal değişik yapılmış ve orijinal ve jenerik ilaçların fiyatlarının mevcut piyasa fiyatının %66`sını geçemeyeceği şeklinde bir karar alınmıştır. Son düzenlemeye göre bu oran % 60’a çekilmiştir.

İlaç Kullanımı Sağlıkta Dönüşüm Programı oluştururken, ilaçlarla ilgili olarak dikkate alınması gereken önemli hususlar, gereksiz ve yanlış ilaç kullanımı (halk sağlığını tehdit etmektedir) ile ilaç fiyatlarıdır. Sağlık Bakanlığı, ilaç ve eczacılık hizmetleri alanında kamu adına belirli standartlar getirmek ve ilgili hizmetleri yapmakla sorumludur. İlgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içerisinde akılcı ilaç tüketimini teşvik etmek bu konudaki önemli başlıklardan biridir.

İlaç ve Eczacılık Akılcı İlaç Kullanımı; Sağlıkta Dönüşüm Projesi dahilinde, ilaç ve eczacılık konusu kapsamında değerlendirilen önemli başlıklardan bir tanesidir.

Akılcı İlaç Kullanımı Tüm dünyada yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımı çeşitli boyutlarda sorunlara neden olmaktadır; Morbidite ve mortalite oranlarında artış olması, İlaçların yan etki riskinin artması, Parasal kaynakların yanlış kullanımı sonucu temel ilaçlara bile ulaşılabilirliğin azalması, Tedavi maliyetlerinin hem ekonomik hem de sosyal yönden daha da artması.

Dünyada Akılcı İlaç Kullanımı İlaçların yanlış ve gereksiz kullanımlarını önleyebilmek için, dünyada çeşitli çözüm yolları üretilmekte olup, buna yönelik olarak “Akılcı İlaç Kullanımı” çalışmaları başlatılmıştır. 1985 yılında Nairobi’de yapılan Dünya Sağlık Örgütü toplantısında, Akılcı İlaç Kullanımı, “kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük maliyette ve kolayca ulaşabilmeleri” olarak tanımlanmıştır.

Türkiye’de Akılcı İlaç Kullanımı Türkiye’de Sağlık Bakanlığınca Akılcı İlaç Kullanımı ile ilgili ilk çalışmalar 1992 yılında başlatılmış olup, sahada hekimlerin ve halkın akılcı ilaç kullanımı konusundaki bilgi, tutum ve davranışını tespit etmeye yönelik araştırmalar yapılmıştır.

Akılcı ilaç kullanımı Uygulamaları Hollanda Groningen Üniversitesi Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı tarafından verilen “Akılcı İlaç Kullanımı Eğitici Eğitimi”  “Birinci Basamağa Yönelik Tanı ve Tedavi Rehberleri” “Reçete Yazma Rehberi” “Eğiticilere Yönelik Reçete Yazma Rehberi”

Akılcı ilaç kullanımı Uygulamaları Sağlık Bakanlığı bünyesinde, akılcı ilaç kullanımı ile ilgili çalışmalar, son yıllarda ivme kazanmış ve Sağlıkta Dönüşüm Programı kapsamında değerlendirmeye alınmıştır. 12 Ekim 2010 tarih ve 6420 sayılı Bakan Oluru ile, İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde, Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü kurulmuştur.

Akılcı ilaç kullanımı Uygulamaları Şu anda yürütülen bazı projeler: Kamu farkındalığını ve bilincini yükseltmek. Periyodik ölçme ve değerlendirmelerin yapılması İlköğretim müfredatına akılcı ilaç kullanımının dahil edilmesi Tıp ve eczacılık fakülteleri müfredatlarında akılcı ilaç kullanımına daha geniş yer verilmesi Tanı tedavi kılavuzlarının hazırlanması.

Gelişimin Devamlılığı İçin; Kanıta Dayalı Sağlık Politikası ve Akılcı İlaç Kullanımı Kültürünün daha da geliştirilmesi için; Bu konuda farkındalığın arttırılması, Bu alanda çalışacak ekibin desteklenmesi, Akademik ilgi ve desteğin teşviki, Disiplinler arası işbirliğinin geliştirilmesi, Hasta, endüstri ve medya ilişkileri için strateji belirlenmesi, Uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi gereklidir.

Teşekkür Ederim! hanefi.ozbek@iegm.gov.tr