Türkiye Bankalar Birliği Çalışma Grubu UYUM PROGRAMININ OLUŞTURULMASI Türkiye Bankalar Birliği Çalışma Grubu Alpaslan ÇAKIR, CAMS* Certified AML Specialist

Suç Ekonomisi Kamu Maliyesini hedef alan suçlar (Vergi ve Gümrük Kaçakçılığı, İhaleye fesat karıştırma, Yolsuzluk, Rüşvet, Suistimal, Kalpazanlık gibi) Piyasaların İşleyişini hedef alan suçlar (Sermaye Piyasası Suçları, Insider Training, Manipülasyon gibi) Kamu ve Özel Sektörü hedef alan suçlar (Haraç, Zor alım, Bilgi Casusluğu gibi) Topluma ve bireylere yönelik suçlar (Terör, Uyuşturucu, silah, tarihi eser, insan, organ kaçakçılığı, terör suçları, adam kaçırma, fuhuş, cinsel sömürü, haraç, hırsızlık, gasp, dolandırıcılık, tehdit, yıldırma gibi)

Suç Gelirleri Niçin Aklanmak Zorundadır ? Günümüzde her türden suç örgütleri, yasadışı faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri aklamak ihtiyacı içindedir. Bunun dört temel nedeni vardır Kaynağı açıklanamayan para ve servet toplum içinde dikkat çekerek suç faillerinin yakalanmasına delil teşkil edebilir. Suç geliri gizlenmelidir, aksi takdirde gelirlere el konulacaktır. Suçluların yasadışı ve gayri ahlaki faaliyetlerinin ortaya çıkması nedeniyle toplum içinde alacakları tepki ve prestij kaybı önemlidir. Para sürekli kontrol altında tutulmalı ve yasadışı kaynağı gizlenmelidir. Çünkü, para aklama işlemlerinde rol alanlar bu paranın kirli olduğunu ve çaldıkları takdirde sahibinin yasal müdahalede bulunamayacağını bilir.

Para Aklama Suçu İle Niçin Mücadele Edilmelidir ? Yasadışıdır, ulusal ve uluslararası alanda yaptırım, ağır hapis ve para cezalarına maruz kalınabilir. Geçicidir, mali kurumların aktif ve pasiflerinde ani değişiklikler meydana gelebilir. Devlet, kurum ve kişilere prestij kaybettirir. Reel hareket etmez, piyasada arz-talep-fiyat gibi temel dengeleri bozar. Güvensizlik ve istikrarsızlık yaratır. Kanunlara saygılı ve dürüst yatırımcılara zarar verir. Siyasal, ekonomik ve sosyal kurumlara verilen önemi ve güveni azaltır. Sahteciliği, rüşveti ve ahlaksızlığı besler. Birey ve toplumların sağlığını tehdit eder.

Bankacılık Etik İlkeleri Bankacılık mesleğinin temeli güven, itibar ve istikrardır. Türk bankacılık sektörünü oluşturan bankalar; birbirleri, müşterileri ve çalışanları ile diğer kurumlar arasındaki her türlü iş ve işlemlerde uygulanmak üzere, Bankacılık Etik İlkelerini belirlemiştir. Bu ilkeler; Dürüstlük, Tarafsızlık, Güvenilirlik, Saydamlık, Toplumsal Yararın Gözetilmesi, Çevreye Saygı Suç Gelirlerinin Aklanması ile Mücadele olarak sayılmıştır.

Risk Günümüzde tüm önemli para aklama işlemleri bankaların hizmet kanallarının kullanılmasını gerektirmektedir. Bu nedenle bir banka hakkındaki para aklama iddiası o bankanın ulusal ve uluslararası düzenleyici ve denetleyici bankacılık otoriteleri, müşterileri, ortakları yurtdışı muhabirleri ve kamuoyunda güvenilirliğine ve saygınlığına ulusal ve uluslararası itibarına büyük bir darbe olmaktadır. Karapara aklama soruşturma ve davaları olayın uluslararası boyutu nedeniyle uzun yıllar almaktadır. Bu ise, iddiaya muhatap bankaları yıpratmakta, bazen Batı’da örnekleri görüldüğü üzere iflasa kadar varan sonuçlara yol açmaktadır.

Risk Türleri Yasal risk İtibar riski Operasyonel risk Yoğunlaşma riski

FATF ve Basel Komite Basel Bankacılık Denetim Komitesi ve FATF tarafından suç gelirlerinin aklanması ile mücadele, Bankacılık sisteminin bütünlüğü, güvenliği ve sağlamlığı açısından “MÜŞTERİNİ TANI’ prosedürleri sözkonusu banka risklerinin engellenmesi, kontrolü ve etkin yönetiminde kritik önemde olduğu kabul edilmiştir. “MÜŞTERİNİ TANI” uygulamalarının yetersizliği, bankaların ulusal ve uluslararası düzenleyici ve denetleyici bankacılık otoriteleri, müşterileri, sermayedarları, yurtdışı muhabirleri ve kamuoyunda güvenilirliğinin ve saygınlığının azalmasına, dolandırıcılık, yasal ve yoğunlaşma riski gibi ciddi müşteri, işlem ve kredi riskleri ile karşı karşıya kalmalarına neden olabilecektir.

FATF ve Basel Komite Ne Diyor ? FATF’e göre bankaların yapacakları işlemler müşterini tanı ilkesinin gerektirdiği tedbirler; Kimlik tespiti yapmak ve kimlik bilgilerini güvenilir, geçerli belge, veri yada bilgiler kullanarak teyit etmek, Finansal işlemlerden nihai yararlanıcı konumunda olan kimselerin–lehdarın-(beneficial owners) kim olduğunu belirlemek ve lehdarın kimliğinin doğru olup olmadığı konusunda herhangi bir şüphe taşımamak. Tüzel kişiler ve ortaklıklarda mülkiyetin kime ait olduğunu ve bunların kontrolünün kimlerin elinde olduğunu belirlemek. Tesis edilmek istenilen işlemin türü ve gerçekleştirme amacı hakkında bilgi edinmek, Yapılan işlemin, finansal kuruluşun müşterisine, işine, risk profiline ve gerektiğinde fon kaynaklarına dair bilgiler ile uyumlu olmasını sağlamak bakımından müşteri konusundaki takip ve incelemeyi iş ilişkisi ve işlem süresince sürdürmek. olarak özetlenebilir.

Aklama Riskinin Yönetimi Risk Yönetim ve Denetim Sistemleri Detaylı risk bazlı müşterini tanı ilkeleri ve uygulamalarının oluşturulması, Riskli bölge, sektör ve bankacılık ürünleri konusunda ek özen ve kontrol–uyarı sistemleri kurulması, Sistemi kontrol edecek bir iç denetim ve izleme ve eğitim fonksiyonunun yerine getirilmesi büyük önem arzetmektedir.

Eğitim, İç Denetim ve Risk Yönetim Sistemleri

Koruyucu politika ve Prosedürler AML-KYC Policies Finansal kuruluşların bünyelerine, idare şekillerine ve yürürlükteki mevzuata uygun politika yazılı (AML) ve “MÜŞTERİNİ TANI” (KYC) prosedür ve kontrol yöntemlerini, Bu görevler için uygun ve yüksek nitelikli personel istihdamının sağlanmasını, Çalışanlara yönelik olarak süreklilik gösteren bir eğitim programı hazırlanmasını, Sistemi kontrol edecek bir iç denetim fonksiyonu kurulmasını içermelidir.

Koruyucu politika ve Prosedürler AML-KYC Policies Çerçeve Kılavuz TBB-MASAK Çalışma Grubu tarafından Eylül 2005 tarihinde FATF Tavsiyeleri, Basel Bankacılık Denetim Komitesi Çalışmaları ve Avrupa Birliği ülkelerinin bankacılık uygulamalarına paralellik sağlanması amacıyla “Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörizmin Finansmanı ile Mücadelenin Önemi ve Türk Bankacılık Sisteminde Uygulama Klavuzu” ile 118 adet şüpheli işlem tipini kapsayan “Şüpheli İşlem Kategorileri” listesi hazırlanmıştır. Metine Bankalar Birliği web sitesinden (www.tbb.org.tr) ulaşılabilir.

Müşterini Tanı- İki Temel Blok Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzle KYT-Know Your Transaction Müşterini Tanı KYC-Know Your Customer Hassas Müşteri Gruplarının Tanıtıcı Bilgilerinin ve İşlemlerinin periyodik olarak gözden geçirilmesi Riskli İşlemlerin periyodik veya anlık olarak izlenmesi, raporlanması ve kontrolü Yükümlülük Denetimi Kimlik Tespit Yükümlülüğü ve Müşteri Profillerinin Oluşturulması Müşteri Olarak Kabul Edilmeyecek Kişi ve Kurumlar (WATCH LIST) Hassas Müşteri Grupları ve İlave Özen MESLEK PERSONELİNİN EĞİTİMİ ve KURUM KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI

Müşteri Profillerinin Oluşturulması GERÇEK KİŞİLER Kimlik Tespiti Uyruğu, yerleşim yeri İş ve Meslek Bilgileri Gelir Düzeyi ve Kaynakları Hesap Açma Amacı Beklenen İşlem Türü ve Hacmi TÜZEL KİŞİLER Kimlik Tespiti Yönetim ve Ortaklık Yapısı Faaliyet Alanı, iş yaptığı alanlar, başlıca alıcı-satıcıları İşyeri, kapasitesi, ciro ve çalışan sayısı Hesap Açma Amacı Beklenen İşlem Türü ve Hacmi

Karaliste Kontrolü (Watchlists) UN TERROR LIST OFAC SDN LIST EU BLACK LIST EMBARGOES FRAUD LIST KONTROL ve İZLEME ? Yeni Müşteri Mevcut Müşteri Transferler ve İşlemler

Müşteri Kabul Komitesi ve İlave Özen Yüksek Varlık Sahibi Kişiler Riskli Bölge ve Uyruk Riskli Sektörler Vakıf ve Dernekler Siyasi Etki Sahibi Kişiler

Risk Oluşturan İşlemlerin İzlenmesi Periyodik Hassas Müşteri Hesap İncelemesi Riskli İşlemler (Nakit işlemler, Transferler) Yüzyüze Olmayan İşlemlere İlişkin İşlem Limitleri ve Raporlama Teknikleri IT Destekli Değerlendirme ve Uyarı Sistemleri

Eğitim Programları Süreklilik Arzeden Meslek Personelinin Eğitimi Yasal Düzenlemeler ve Cezai Yükümlülükler Banka Politika ve Prosedürleri Para Aklama Aşmaları, Yöntemleri ve Şüpheli İşlem Tipleri Şüpheli İşlem Raporlamaları

Teşekkür Ederiz.