Yeryüzünde Yaşam www.sosyalbilgiler.biz Konu: Dünya Kağıt Üzerinde Kazanım:1 Farklı ölçeklerde çizilmiş haritalar üzerinde konum ile ilgili kavramları kullanarak kıtaların, okyanusların ve ülkemizin coğrafi konumunu tanımlar Süre:40+40 dakika Amaç: Ölçek kavramının tanımını yaparak haritaların ölçeklerini, ölçeğin büyüdükçe gösterdiği alanın küçüldüğünü anlama

HARİTA NEDİR? Yeryüzünün tamamının yada bir bölümünün kuş bakışı görünümünü belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasına harita denir.

Bir çizimin harita olabilmesi için: KUŞBAKIŞI ÇİZİLMİŞ OLMALI ÖLÇEKLİ OLMALI BİR DÜZLEME AKTARILMIŞ OLMALI

KUŞBAKIŞI ÇİZİLMİŞ OLMALI

ÖLÇEKLİ OLMALI

BİR DÜZLEME AKTARILMIŞ OLMALI

ÖLÇEK NEDİR? Yeryüzü şekillerinin birebir haritasının çizilmesi mümkün değildir. Bu nedenle haritadaki gerçek uzunluklar belirli bir ölçek dahilinde küçülterek haritaya aktarılır. Haritalardaki bu küçültme oranına ölçek denir. Örnek : 1/100 000

Ölçek Çeşitleri Kesir Ölçek Çizik Ölçek 1/100.000

1-KESİR ÖLÇEK Küçültme oranı kesirlerle ifade edilen ve haritada en çok kullanılan ölçektir. 1/10.000, 1 :10.000 şeklinde gösterilir

Not Ölçeğin paydasıyla ölçek arasında ters orantı vardır. Payda büyüdükçe ölçek küçülür. Payda küçüldükçe ölçek büyür.

2-ÇİZGİ ÖLÇEK Harita üzerindeki uzunlukların gerçekteki karşılığının işaretlenmiş bir doğru üzerinde gösterildiği ölçektir.

ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR Büyük Ölçekli Haritalar Orta Ölçekli Haritalar Küçük Ölçekli Haritalar

Büyük Ölçekli Haritalar Ölçeğinin paydası 200.000 den küçük olan haritalardır. 1/150 000

Büyük Ölçekli Haritalar Ölçekleri büyük olduğundan gösterdikleri alan küçüktür. Bu bakımdan küçük ayrıntılar bile bu haritalarda gösterilebilmektedir. Yeryüzü şekilleri, yerleşim alanları, yollar vb. bu çizimler ayrıntılı olarak gösterilebilir. Planlarda ölçeklerine göre bu gruba girer.

Orta Ölçekli Haritalar Ölçeğinin paydası 200.000-500.000 arasında olan haritalar.

Orta Ölçekli Haritalar Bunlar biraz daha geniş alanları gösterir. Bu haritalarda dağlar, ovalar, akarsu ver göller ile yerleşim yerleri gösterilebilir. Ancak kapsadıkları alan büyüdüğü için ayrıntı azalmıştır.

Küçük Ölçekli Haritalar Ölçeğinin paydası 500.000 den büyük olan haritalar.

Küçük Ölçekli Haritalar Bu haritaların kapsadıkları alan büyüdüğünden gösterdikleri ayrıntı da çok azalmıştır. Bir ülke veya dünya haritası bu tür haritalara örnektir.

Ölçek Değişirse neler değişir?

Hangi ölçekte gösterilen alan daha küçük görünür?

İki ölçeği ve gösterdiği alanı karşılaştırınız Hangi ölçekte gösterilen alan daha azdır?

Büyük ölçekli Orta ölçekli Küçük ölçekli

Ölçeğin Haritaya Etkisi Harita I Harita II

Tuz Gölü çevresinin dikdörtgen içindeki bölümü yukarıda iki haritada da gösterilmiştir. Harita I’in ölçeği daha büyüktür. Büyük ölçekli haritalar yere yakın bir yükseklikten bakılarak çizilmiştir. Bu nedenle bu haritalarda ayrıntılar daha fazladır. Harita II’nin ölçeği daha küçüktür. Küçük ölçekli haritalar ise, çok yüksekten bakılarak çizilmiş olduğundan daha geniş bir alanı kaplar . Daha az ayrıntı içerir.

Büyük ölçek ayrıntı fazla ayrıntı az 1/1.000 1/50.000 1/100.000 . Küçültme ne kadar fazla olursa harita o derece küçük olacağından,ölçek paydası büyüdükçe ölçek küçülmüş olur.Payda küçüldükçe ölçek büyür. Büyük ölçek ayrıntı fazla 1/500 1/1.000 1/50.000 1/100.000 1/500.000 1/1.000.000 1/10.000.000 1/100.000.000 Küçük ölçek ayrıntı az