HİPERTANSİYON ve BESLENME www.gencdiyetisyenler.com HİPERTANSİYON ve BESLENME Nagihan Kırcalı Merve Cürgül Mehmet Gürkan Hınız Menkıbe Çağan Mozhgan Kheiri Müşerref Merve Beder

Hipertansiyon Nedir? Kalbin kasılmasıyla pompalanan kanın atardamar duvarında yaptığı basınca kan basıncı veya tansiyon denir. İdeal kan basıncı değeri 120/80 mmHg olup kan basıncının en az iki ölçümde 140/90 mmHg ve üzerinde olması hipertansiyon olarak tanımlanır.

Hipertansiyon Neden Önemlidir? Uzun yıllar içinde sinsice ilerleyerek ateroskleroz böbrek yetmezliği felç kalp yetersizliği beyin kanaması görme bozuklukları gibi hastalıklara yol açar.

Hipertansiyon ve beslenme Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre hipertansiyon "önlenebilir ölüm nedenleri" içinde 1. sıradadır.

Her 3 erişkinden 1'inin (% 31,8 - 15 milyon) hipertansiyonu mevcuttur Her 3 erişkinden 1'i (% 32,2 - 15 milyon) daha önce hiç tansiyon ölçtürmemiştir Her 3 erişkinden 1'inin (% 31,8 - 15 milyon) hipertansiyonu mevcuttur Hipertansiyonu olan 10 erişkinden 6'sı (% 59,3 - 9 milyon) hipertansif olduğunu bilmemektedir PaTent , Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği, 2008

Hipertansiyonu olan 10 erişkinden 7 ‘ si (% 68,9 - 10 milyon) tedavi almamaktadır Hipertansiyonu olan 100 erişkinden 92 ‘ sinin tansiyonu (% 91,9 - 1,2 milyon) kontrol altında değildir.

Kan Basıncı Sınıflandırması - JNC 7 JNC 6 Kategorisi Sistolik KB/Diyastolik KB JNC 7 Kategorisi Optimal 120/80 Normal 120-129/80-84 Prehipertansiyon Sınırda 130-139/85-89 Hipertansiyon 140/90 Aşama 1 140-159/90-99 Aşama 2 160-179/100-109 Aşama 3 180/110

Prehipertansiyon bir hastalık değildir! PREHİPERTANSİYON Tanımının Amacı nedir ? Hipertansiyonun yaşam boyu bir risk oluşturduğu bilincini artırmak Kardiyovasküler komplikasyonları azaltma yönünde bilinç oluşturmak Yaşam tarzı değişikliklerini sağlamak. Bununla: KB nın düşürülebileceği, HT yaşla birlikte ilerlemesinin engellenebileceği ve tümüyle HT’un engellenebileceği kişileri belirlemekti. Prehipertansiyon bir hastalık değildir!

Hipertansiyonu Etkileyen Faktörler Cinsiyet Yaş Değiştirilemeyen Faktörler Genetik Beslenme Aşırı tuz tüketimi Obezite Sigara, alkol tüketimi Değiştirilebilen Faktörler Stres Diyabet Yüksek kolesterol Sedanter yaşam

Yaşam tarzı değişikliğiyle sağlanabilecek kan basıncı düşüşleri YÖNTEM ÖNERİ ORTALAMA DÜŞÜŞ (sistolik kan basıncında) Kilo Kaybı Normal kiloyu korumak (BKİ 18.5-24.9 kg/m2 5-20 mmHg (10 kg zayıflama) DASH Diyeti Meyve-sebzeden zengin, sature ve total yağ içeriği düşük diyet 8-14 mmHg Na Kısıtlaması Diyetteki Na içeriğinin azaltılması (günlük en fazla 2.4 gr Na yada 6 gr tuz tüketilmeli) 2-8 mmHg Fiziksel Aktivite Düzenli (haftada 3-4 gün en az 30dk) egzersiz(tempolu yürüyüş) 4-9 mmHg Alkol tüketiminin kısıtlanması Günlük tüketim erkeklerde 2 içki, kadınlarda ve zayıf kişilerde 1 içki ile sınırlandırılmalı. 1 içki bira=340ml kırmızı şarap=115ml sert içki=40ml 2-4 mmHg

Şişmanlık-zayıflama BMI> 27 olması ile kan basıncı yüksekliği arasında ilişki vardır. Obez hipertansiflerde dislipidemi, insülin direnci, kardiovasküler olay, diabetes mellitus sıklığı fazladır. Başlangıçta 5 kg zayıflama, hipertansif hastaların çoğunda anlamlı kan basıncı düşüşü sağlar. Kilo kaybı ile antihipertansif ilaçların sayısı ve dozu azaltılabilir.

Fiziksel Aktivite Haftada en az 3 gün, En az 30 dk lık periyotlarla Orta şiddetli: Konuşabilecek kadar hızlı, şarkı söyleyemeyecek kadar yavaş.

Alkol Etil alkol miktarı günlük 28-55 g’ı geçenlerde hipertansiyon prevalansı fazladır. Hipertansif kişilerde alkol, antihipertansif ilaçların etkisini azaltır. Haftasonu yoğun alkol alanlarda (5 veya daha fazla duble), hafta başında kan basıncı yüksekliği saptanabilir. *Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takip Kılavuzu

Sigara Sigara 15-30 dk. süren akut kan basıncı yükselmesine neden olur. Sigarayı bırakmak hipertansiyonda ilaç tedavisine karşı direncin önlenmesi ve kardiyovasküler riskin azaltılması için gereklidir. * *Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takip Kılavuzu

CHO HİPERTANSİYONDA BESLENME PROTEİN MİNERAL YAĞ

CHO kısıtlanması, obezitenin engellenmesini sağlar CHO kısıtlanması, obezitenin engellenmesini sağlar. Direk olarak kan basıncı üzerine etkisi yoktur. HİPERTANSİYONDA BESLENME Bitkisel protein alımının artırılmasının Kan basıncını düşürdüğünü gösteren çalışmalar vardır. Na K,Ca,Mg diyet Tüketilen yağ miktarından çok yağın türü önemlidir. w3, KB etkili

TUZ Aşırı tuz tüketimi kan basınıcı yükselterek inme, koroner kalp hastalığı, kalp yetersizliği ve böbrek hastalığı riskini arttırır. Günlük tüketilen tuzun sadece %10 unun evde pişirilen yemekler ile alındığı bilinmektedir. Günlük sodyum alımı 2300 mg İle 1500 mg arasında olmalıdır. Tuz ise 6 gr (tatlı kaşığı)

Günlük tuz gereksinimi 6 gr ‘ dır.

Günde her 17 mEq sodyum (1 gr tuz) alımı ile Kan Basıncında: Sistolik KB 1.2 mmHg Diastolik KB 0.73 mmHg Kan basıncında anlamlı azalma için 5 haftalık tuz kısıtlaması gerekir. SALTurk,2007

Tuz tüketimi ile sistolik tansiyon ilişkisi The INTERSALT Study Am J Clin Nutr 1997 Nov;66(5):1297

Tuz Kaynakları En çok tüketilen gıda EKMEK Türkiye’de kişi başına günlük ekmek tüketimi ortalama 400 gr 100 gr ekmekte NaCl konsantrasyonu ortalama 1.82 gr Ekmekten günlük tahmini tuz alımı 7.28 gr Bunun dışında hazır gıdalar,salata sosları,ketçap,zeytin,turşu,konserve, hazır çorba,salam,sucuk,fast food,cipsler… Hipertansiyon, Tuz ve Ekmek Çalışması Tekin Akpolat, Ragip Kadi, Cengiz Utas (7 Coğrafi bölgede, 46 ilde)

Sodyum Vücut sıvılarının osmotik basıncı ve asit-baz dengesi için gereklidir. Fakat gereğinden fazla Na alındığında KB yükselir. Hücre içi Na artması Na-Ca transportunu etkiler ve kas damarlarında Ca birikimine neden olarak kas tonusu ve direncini artırır sonuç olarak kan basıncı yükselir. Sodyum kısıtlaması antihipertansif ilaçların etkisini artırır

Tuz ve sodyum kavramları karıştırılmamalıdır Tuz ve sodyum kavramları karıştırılmamalıdır. Gıdalarda tuz tadı alınmaması gıdanın Na içermediği anlamına gelmez. Diyetle alınan sodyumun önemli bir kısmı işlenmiş gıdalardan gelmektedir.(MSG) Geleneksel diyetlerde K,Ca,Mg Modern diyetlerde Na Geleneksel diyet 500 mg Na içerirken modern diyetin 3000 mg dan fazla Na içermesi metabolizmayı olumsuz etkilemektedir.

Ürün etiketlerinde SODYUM Sodyumsuz veya tuzsuz Porsiyon başına 5 mg’dan daha az sodyum içeriyor Çok düşük sodyumlu Porsiyon başına 35 mg ve altında sodyum içeriyor Düşük sodyumlu Porsiyon başına 140 mg ve altında sodyum içeriyor Sodyumu azaltılmış Normal ürüne göre sodyumu % 25 ve üstünde azaltılmışsa

Potasyum Potasyum; vasküler Na/K-ATPase aktivitesinde artış ve buna bağlı vasküler gevşeme ,damar direncında azalma ve glomerüler filtrasyon hızında artış oluşturmaktadır. Randomize kontrollü klinik çalışmalarda, meyve ve sebzelerden sağlanan yaklaşık günde 90 mmol potasyumun hipertansiflerde kan basıncını düşürdüğünü gösteren anlamlı bulgular vardır. Sodyumdan kısıtlı diyet kullanıldığında potasyumun kan basıncı düşürücü etkisi azalabilir.  

Kalsiyum Ca, vazodilatör etkisi nedeniyle kan basıncının düzenlenmesinde etkilidir. Framingham Çalışmasında Ca tüketimi ile HT insidansı arasında negatif korelasyon bulunmuştur. Özellikle süt ve ürünleri şeklinde alınması, süpleman olarak alınmasından daha etkilidir.* *Wang ve ark.2008

2010 da yayınlanan DGAC(Dietary Guidelines Advisory Comittee) raporu HT ve preHT engellenmesi ve tedavisinde DASH ve Akdeniz diyetlerini önermektedir. HT ile mücadele çerçevesinde tanımlanan DASH diyetinin kan basınıcı düşürdüğü gibi; kilo verdirdiği, kolesterolü düşürdüğü, kvh, bazı ca çeşitleri, böbrek taşı hastalıkları ve diyabet gelişim riskini azalttığı gösterilmiştir.

Sistolik KB 160mmHg ve diyastolik KB 80-95mmHg DASH Diyeti Orijinal DASH çalışması farklı diyetlerin kan basıncı üzerine etkisini test etmek için yapılan bir çalışmadır. Çalışma, Sistolik KB 160mmHg ve diyastolik KB 80-95mmHg %27 sinde KB yüksek gözlenen %50si kadın,%60ı Afrikalı Amerikan lardan oluşan 459 yetişkin üzerinde yapılmıştır.

Katılımcılar kontrol periyodundan sonra 8 hafta boyunca 3 farklı diyetten birine dahil edildiler. 1-Kontrol Diyeti Günde 4 porsiyon sebze-meyve 0.5 porsiyon süt ürünleri K,Mg,Ca düzeyleri Amerikalıların tüketiminin 25. persentilinde 2-Sebze-Meyve Diyeti Günde 8.5 porsiyon sebze-meyve K,Mg,Ca düzeyleri Amerika’lıların 75.persentilinde,diğer besin öğeleri kontrol diyetiyle aynı 3-Kombinasyon Diyet (DASH) 10 porsiyon sebze-meyve 2.7 porsiyon düşük yağlı süt ve süt ürünleri doymuş yağ ve kolesterolü kontrol diyetinden az K,Mg,Ca düzeyleri Amerika’lıarın 75. persentilinde. Hepsinin Na içeriği 3000mg/gün

Çalışma sonuçlarına göre, Sebze-meyve diyeti ve kombinasyon diyeti uygulayanların kan basıncı daha düşüktür. Aynı zamanda kombinasyon diyeti uygulayanların KB’leri antihiperansif ilaç kullananlar kadar düşüktür.

DASH diyetinde Tam tahıllar,kümes hayvanı ürünleri,deniz ürünleri,yağlı tohumların tüketimi Yağ,kırmızı et, tatlılar,Na, ve şekerli içeceklerin tüketimi Enerjinin %27 yağ %18 protein %55 CHO dan sağlanması amaçlanır. »Bu diyette K,P ve protein içeriği yüksek olduğu için kronik böbrek hastalarına önerilmemelidir.

DASH Diyeti-Kalori İhtiyacına Göre Günlük Servis Sayısı Haftada Haftada Haftada Haftada Haftada

DASH diyetinde besinler ve beklenen fayda Tahıllar » enerji ve lif kaynağı(tam tahıllar önerilir) Meyve-sebze » K,Mg,lif Yağsız/az yağlı süt ürünleri » Ca ve protein Yağsız et,kümes ve balık ürünleri » protein ve Mg (yumurtanın beyazı tüketilmeli) Yağlı tohumlar-kurubaklagil » Enerji,Mg,protein ve lif Katı/sıvı yağlar » DASH çalışması kalorilerin %27 sinin yağlardan alınmasını öneriyor Tatlılar ve şeker » Yağ içermeyen tatlılar kullanılmalı

Öneriler Bütün besinlerin etiketleri okunmalı ve alışkanlık haline getirilmeli. Günlük Na gereksiniminin %5 ve daha azını içeren besinler tercih edilmeli. Günlük Na gereksiniminin %20sinden daha fazlasını içeren besinlerden uzak durulmalı. Konserve besinlerden, hazır gıdalardan, fast-food tarzı beslenmeden kaçınılmalı. Yemeklerin hazırlanmasında tuzsuz sosların kullanılmasına özen gösterilmeli. Ev dışında tüketilecek besinin az tuzlu yapılması istenmelidir. Günlük meyve-sebze tüketimi artırılmalı Yağsız/az yağlı süt ve süt ürünleri tüketilmeli Potasyumdan zengin muz,kayısı,kavun,yeşil yapraklı sebzeler tüketilmeli

KAYNAKÇA Kardiyovasküler Hastalıklarda Etiyolojik Faktörler, Önleme ve Tedavide Beslenme Yaklaşımı Kongre Kitabı www.tkd.org Beslenme. Baysal A. www.turkhipertansiyon.org http://www.uzmanportal.com/tansiyon-hastalari-nasil-diyet-yapmalidir-iste-hipertansiyon-diyeti.html

Teşekkürler Bu sunumu www.gencdiyetisyenler.com Adresine ekledikleri için başta Nagihan Kırcalı Olmak üzere * Merve Cürgül * Mehmet Gürkan Hınız * Menkıbe Çağan * Mozhgan Kheiri * Müşerref Merve Beder ‘ e Teşekkür ederiz.