GENEL KİMYA 101- GENEL KİMYA 101 LAB. TOBB - EKONOMI VE TEKNOLOJI ÜNIVERSITESI GENEL KİMYA 101- GENEL KİMYA 101 LAB. KİMYASAL DENGE Dersin sorumluları: Yrd.Doç.Mehmet Sankir (http://www.etu.edu.tr/~msankir/) Levent Semiz

Bir kimyasal tepkimenin yönü bazı reaksiyonlar için tek bazıları için ise çift yönlüdür. 1) TEK YÖNLÜ REAKSİYONLAR: Tek yönlü reaksiyonlar (tersinmez reaksiyonlar) sonlanabilen yani reaktiflerin tamamen ürünlere dönüştüğü reaksiyonlardır 2) ÇİFT YÖNLÜ REAKSİYONLAR: Çift yönlü reaksiyonlar (tersinir reaksiyonlar) ise sonlanamayan yani reaktiflerin ancak bir kısmının ürünlere dönüştüğü reaksiyonlardır.

ÖRNEKLER: Faz Değişimleri; H2O(s) H2O(liq)

DENGE DURUMU: aA + b B c C + d D Reaktiflerle (A, B) reaksiyona başlandığında reaksiyon önce ürünler yönünde ilerler . Bir süre sonra, ortam şartlarına (sıcaklık, basınç, hacim) bağlı olarak ürünlerin ve reaktiflerin konsantrasyonu sabitleşir. Bu durumda sistem dengeye ulaşmıştır denilir

DENGE SABİTİ : Reaksiyonların denge halleri DENGE SABİTİ (K) denen bir ifade ile anlatılır. Denge sabiti değerleri reaksiyondaki tüm türlerin derişimlerine (Kc) veya kısmi basınçlarına (Kp) bağlı olarak belirlenir .

aA + b B c C + d D şeklinde hesaplanır. Yukarıda verilmiş olan reaksiyon için denge sabiti değeri; şeklinde hesaplanır.

Le Chatelier prensibi : Dengedeki bir sisteme bir dış etki uygulandığında ( madde ilavesi, basınç veya sıcaklık değişikliği vs.) denge bozulur. Sistem dengeye gelmek için o etkiyi azaltacak yönde hareket ederek tekrar dengeye ulaşır. Bu Le Chatelier prensibi olarak bilinir.

Kolorimetrik olarak denge sabitinin tayini: Fe3+ + SCN- FeSCN2+ +

FeSCN2+ koyu kırmızı renkli bir kompleks iyondur. Bu reaksiyonun denge sabiti oldukça büyüktür, yani Fe3+ ve SCN- ‘ın büyük bir kısmı FeSCN2+ kompleksine dönüşür. Renk şiddetine bakılarak bu reaksiyonun denge sabitini hesaplamak mümkündür.

Kolorimetrik Analiz: Renk şiddetine (yoğunluğuna) bağlı olarak yapılan analizlere KOLORİMETRİK analizler denir. Bir çözeltinin renginin koyuluğu, içindeki renkli maddelerin derişimi; çözelti derinliği artıkça artar.

Aynı tür renkli madde içeren farklı derişimde fakat eşit derinliğe sahip iki ayrı çözeltiye bakıldığında derişik çözelti daha koyu görünür. Derişimleri eşit fakat çözelti yükseklikleri (derinlikleri) farklı çözeltiler karşılaştırıldığında derinliği fazla olan örneklerin renk şiddetlerinin daha büyük olduğu gözlenir.

h1,h2: çözelti derinliği (yüksekliği) C1 , C2 : çözelti derişimleri Bu kıyaslamalarla derişimi bilinen çözeltiler (standart çözeltiler) kullanılarak derişimi bilinmeyen çözeltilerin analizi yapılabilir: h1 x C1 = h2 x C2 h1,h2: çözelti derinliği (yüksekliği) C1 , C2 : çözelti derişimleri