YERKABUĞUNUN MALZEMESİ TAŞLAR Yerkabuğu oluşumları ve özellikleri farklı olan taşlardan yapılmıştır. Taşlar tabiatta mevcut olan inorganik maddeler olarak bilinen minarellerin bir araya gelmesi ile oluşur. Bir taş tek bir minarelden meydana geldiği gibi birden fazla minarelden meydana gelebilir örneğin; Kalker- kalsit minarelinden Granit-kuvars+feldispat+mika minarellerinden Minarellerin ekonomik değer arz edenlerine maden denir.

OLUŞUMUNA GÖRE TAŞALAR; 1.PÜSKÜRÜK (MAĞMATİK-KATILAŞIM-VOLKANİK) TAŞLAR Yerin derinliklerindeki eriyik halde maddelerden oluşan mağmanın bulunduğu yerden hareket ederek yeryüzüne veya yeryüzüne yakın çeşitli yerlerine sokulup soğuyarak katılaşması sonucu oluşur. Katılaşım kayalar diğer bütün taşların kökenini oluşturur. ÖZELLİKLERİ Yapıları kristallidir.(taneli) Tabakalanma yoktur. İçlerinde fosil bulunmaz. Asitten etkilenmezler.

A) DIŞ PÜSKÜRÜK TAŞLAR Magmanın volkanlardan ya da fay hatlarından yeryüzüne çıkması ve atmosfer ortamında hızla soğuması sonucu oluşurlar. Hızlı soğudukları için yüzeyleri parlaktır. Ülkemizde en çok andezit bazalt yaygındır. Başlıcaları:Volkancamı(Obsidyen), süngertaşı, inci taşı(perlit) , andazit, bazalt Ülkemizde Diyarbakır surları siyah bazalttan, Ankara kalesi pembe andezitten yapılmıştır. Andezit’e Ankara taşı da denir.

Andezit Bazalt

Volkan Camı

B) İÇ PÜSKÜRÜK TAŞLAR Magmanın yeryüzüne doğru yükselerek yeryüzünü oluşturan tabakalar arasına sokulup yavaş yavaş soğuması sonucu oluşurlar. Dış püskürüklere göre daha serttirler ve kristalleri daha iyi gelişmiştir. Dış kuvvetlerin aşındırması nedeni ile sonradan yüzeye çıkabilirler. En güzel örneği Granittir. Ayrıca siyenit, diyorit, gabro

Granit

Siyenit

2)TORTUL(SEDİMENT)TAŞLAR Sedimantasyon sonucu oluşan tortul tabakaların iç kuvvetlerin etkisi ile karalaşması ve sertleşmesi sonucu oluşurlar. ÖZELLİKLERİ Yapıları kristalli (taneli) değildir. Tabakalı bir yapıdadırlar. İçlerinde fosil bulunur. Asitten etkilenirler.

A)KİMYASAL TORTUL TAŞLAR Suda eriyebilen minerallerin, su ortamında çökelmesi ve taşlaşması sonucu oluşurlar. Traverten,sarkıt, dikit,tuz(kaya tuzu),kireç taşı(kalker), tebeşir gibi.

Kalker Kireç taşı

Traverten Sarkıt, Dikit Sütun

B)ORGANİK TORTUL TAŞLAR Canlı kalıntılarının çökelerek birikmesi ve zamanla taşlaşması sonucu oluşurlar. Mercan kalkeri, turba(yertezeği) ,linyit, taşkömürü, antrasit, asfalt, tebeşir gibi

Taşkömürü Linyit

3)FİZİKSEL TORTUL TAŞLAR Dış kuvvetlerin aşındırıp biriktirdiği malzemelerin doğal bir çimento ile yapıştırılması sonucu oluşurlar. İri çakıllardan oluşanlara çakıl taşı( konglomera) Kum tanelerinden oluşanlara kum taşı(Gre) Kil tanelerinden oluşanlara kil taşı(Şist) Fiziksel tortul taşlar içindeki taneler eğer köşeli ise Breş adı verilir.

3)BAŞKALAŞIM(MATEMORFİK) TAŞLAR Volkanik ve tortul kökenli taşların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak değişime uğraması sonucu oluşan kayaçlardır. ÖZELLİKLERİ Yapıları kristallidir. Tabakalı ve sert yapıdadırlar. Fosil bulundurmazlar. Volkanik kökenli olanlar asite tepki vermezken, tortul kökenli olanlar tepki verir.

Kalker--------Mermer Kum taşı------Kuvarsit Granit---------Gnays Kömür----------Elmas’a dönüşür.

Mermer

Gnays