KÜRESEL RİSKLER VE BANKALARDA SERMAYE YÖNETİMİNDE YENİ ARAYIŞLAR Türk Bankacılık Sisteminde Küresel Dalgalanma Karşısında Risklerin Yönetimi

GLOBAL DENGESİZLİKLER Sermaye artış hızı yüksektir. Yeni milyarderler çoğunlukla enerji veya emtia ihraç eden ülkelerden gelmektedir. Sermayenin global dolaşım hızı artmıştır. Buna karşın, işgücünün mobilitesi düşüktür. Bu şartlar altında ucuz işgücü talep eden sermaye Uzak Doğu’ya yönelmiştir. Global ekonomik krize giden finansal krizin arkasında global dengesizlikler yatmaktadır.

DIŞ TİCARET DENGESİZLİĞİ Ucuz iş gücü nedeniyle üretim merkezleri değişmiş ve Uzak Doğu birçok malın üretildiği yer olmuştur. Yüksek global büyüme oranı sebebiyle, enerji ve emtia fiyatları artmıştır. Dış ticaret serbestisi olabildiğince teşvik edilmiştir. Bu nedenle, Uzak Doğu sürekli dış ticaret fazlası verirken, ABD’nin dış ticaret açığı hergün artmıştır. Sonuç olarak, dünyada cari açık toplamı 1.4 trilyon ABD Doları’na ulaşmıştır. Bu açığın yarısı ABD tarafından verilmektedir. Önemli miktarda açık veren diğer ülkeler; İspanya, İngiltere, Avustralya, İtalya and Türkiye’dir. Cari fazla veren ülkelerin önde gelenleri ise, Çin, Almanya, Suudi Arabistan, Rusya ve Hollanda’dır. ABD, cari açığına rağmen negatif reel getiri sunan tek ülkedir. Bu durum rezerv para olarak kullanılan Dolar’ın tasarruf fonksiyonunun azalmasına neden olmaktadır.

MERKEZ BANKALARININ FARKLI POLİTİKALARI Merkez bankalarının enflasyon ve büyüme konusundaki öncelikleri birbirinden farklıdır. Avrupa Merkez Bankası enflasyona önem verirken, FED son dönemde büyümeyi ön plana almıştır. Bu durum global para politikalarının etkisini azaltmaktadır. Merkez bankalarının krize karşı önlemleri birbirinden farklı olmuştur. ABD için para çarpanı bilinirken, global sistemin çarpan etkisi bilinmemektedir.

DÖVİZ KURLARI Döviz kurlarının yönetimi ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. -Sabit döviz kuru -Çıpalı döviz kuru -Dalgalı döviz kuru Değişen piyasa koşullarına göre dönemsel olarak, bazı ülkelerin izledikleri kur rejimleri diğerlerine oranla daha fazla avantaj sağlayabilmektedir.

ABD KAMU KESİMİ ve HANEHALKI BORÇLULUK ORANI ABD kamu kesimi ve hanehalkı borçluluk oranı yüksektir. Konut kredilerinde kaldıraç 18 kattır. ABD hükümetinin borcu 10 trilyon ABD Doları’dır. Finans kesimi toplam borcu 15.8 trilyon ABD Doları’dır yılından 2006 yılına kadar geçen dönemde konut kredileri 4.8 trilyon ABD Dolar’ından 9.5 ABD Doları’na yükselmiştir.

AMERİKA’DAKİ BANKALARIN BU GÜNE GELİŞİNDEKİ NEDENLER Finansal de-regülasyon vardır. Kredi (özellikle konut kredisi) verirken risk değerlendirmeleri yeterince yapılmamıştır. Faizler uzun süre düşük seviyede seyretmiş ve buna bağlı olarak alternatif ürünlere olan talep artmıştır. Türev ürünlerin denetim ve gözetimi yeterince yapılmamıştır.

AÇIKLANAN YARDIM PAKETLERİ NEDEN İŞE YARAMIYOR Finans kurumları arasında oluşan güvensizlik bu kurumların likit kalmayı tercih etmelerine neden olmaktadır. Tüketici güveninin erozyona uğraması sonucunda tüketici harcamaları azalmıştır. Resesyon kaygısı ön plana çıkmıştır. Bankacılık kesimine yapılan yardımlar risk alma iştahının azalması nedeniyle reel kesime aktarılamamaktadır.

REGULASYON Finans kesiminin hukuksal altyapısı finansal kuruluşlara veya ülkelere göre farklılık göstermektedir. -Aşırı regule edilmiş piyasalar. -Normal regule edilen piyasalar ve/veya kurumlar (BASEL Kriteri). -Hiçbir regulasyona tabi olmayan finansal kuruluşlar.

TÜRKİYE İÇİN SWOT ANALİZİ TÜRKİYE’NİN GÜÇLÜ YÖNLERİ Kamu net borç stokunun GSMH’ya oranı %30’un altındadır. Tüketici kredileri ve kredi kartlarının toplamının GSMH’ya oranı %12.5’tir. Bankalarımızın sermaye yeterlilik rasyosu %15’in üzerindedir. Bankalarımızın açık pozisyonu bulunmamaktadır. Bankalarımızın bilançolarında toksik varlıklar yoktur. Yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatları 115 milyar ABD Doları’dır. Hedge Fonlar yoktur. TÜRKİYE’NİN ZAYIF YÖNLERİ Cari açık yüksektir. Enerji kaynaklarına bağlı olarak, petrol ve emtia fiyatlarında bir düşüş yaşanırsa buna paralel olarak cari açıkta bir azalma olacaktır. Özel sektörün döviz cinsi borçları yüksektir. Ancak, kısa vadeli borçların payı uzun vadeli borçlara oranla daha azdır.

AB’ye KIYASLA BANKACILIK SEKTÖRÜ (1) Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TUİK, TBB

AB’ye KIYASLA BANKACILIK SEKTÖRÜ (2) Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TUİK, TBB

NET KAMU BORCU * Geçici Kaynak: Hazine Toplam Net Kamu Borcu/GSYİH

CARİ AÇIK Kaynak: TUİK, TCMB

-YENİ BİR ANLAŞMA- - BRETTON WOODS TARZI BİR ANLAŞMA- Mahiyet olarak Bretton Woods Anlaşması’na benzeyen fakat içerik olarak güncel ekonomik gereklilikleri karşılayan yeni bir uluslararası anlaşmaya ihtiyaç vardır. Bankacılık ve finans sektörüne güven enjekte edilmelidir. Dünya’nın ülkesel bazda yapılan regulasyonlardan ziyade global bazda yapılan regulasyonlara ihtiyacı vardır. Uluslararası finans konusunda gözetim yapacak bir kurum oluşturulmalıdır. Finans işinin güvene dayalı olduğunun bilinci içerisinde risk yönetim sistemlerinden çok etik değerlere önem verilmelidir. Yaşanan çalkantıdan sonra geleneksel bankacılık, yatırım bankacılığına ve menkul kıymetleştirmeye kıyasla daha popüler hale gelmiştir.

Temel Ekonomik GöstergelerTarih GSMH (mln YTL)Haziran * GSMH (mln ABD Doları)Haziran * GSMH (mln YTL)Haziran GSMH (mln ABD Doları)Haziran BÜYÜME ORANIHaziran 2008%4.2 GSMH DEFLATÖRÜEkim 2008%10.1 TÜFEEkim 2008%11.99 İHRACAT (Milyar ABD Doları)Eylül * İTHALAT (Milyar ABD Doları)Eylül * DIŞ TİCARET AÇIĞI (Milyar ABD Doları)Eylül * CARİ İŞLEMLER DENGESİ (Milyar ABD Doları)Ağustos * CARİ İŞLEMLER AÇIĞI GSMH ORANIAğustos %* KAMU KESİMİ NET BORÇLANMAEylül % AB TANIMLI KAMU BORCU/GSYİHHaziran % FAİZ (TCMB O/N%)Ekim % FAİZ (BONO BİLEŞİK%) % İMKB ,833 USD/YTL TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER *Yıllık

KREDİLER

TÜRKİYE’DE FİNANSAL RİSKE MARUZ KALAN KURUMLARDA RİSK YÖNETİMİ Döviz kuru riski yönetimi, Vade yönetimi, Karşı taraf riski yönetimi, Likidite riski yönetimi, Türev ürünlerin hedge amaçlı kullanımı.