Döviz Piyasası ve Döviz Kurunun Belirlenmesi

DÖVİZ Yabancı ülke paralarına ve bu para ile ifade edilen ödeme araçlarına döviz denir. Bir ülkenin milli parasının yabancı ülkelerin paraları ile değiştirildiği piyasaya döviz piyasası denir.

Döviz Kuru Döviz kuru, yabancı bir ülke parasının milli para cinsinden ifadesidir. 1$=1.51 TL ve 1€ = 2.01 TL Bir yabancı paranın, diğer bir yabancı para cinsinden değeridir. 2.01 TL/1.51 TL =1.33 1€ = 1.33 $

Nominal ve Reel Döviz Kurları

Uluslararası ticaret uluslararası fiyatlardan etkilenir. İki çeşit uluslararası fiyat söz konusudur. Nominal Döviz Kuru Reel Döviz Kuru

Nominal Döviz Kuru; yabancı para biriminin, ulusal para birimi cinsinden değeridir. 1 ABD Doları = 1.5 TL. Ya da, ulusal paranın yabancı para cinsinden değeridir. 1 TL = 0.66 ABD Doları Reel Döviz Kuru; iki ülkenin mallarının göreli fiyatıdır. 1 ton buğday Türkiye’de 400 TL iken ABD’de 200 $ ise, bu durumda tüccar bir ton buğdayı Türkiye yerine ABD’den alırsa (200$x 1.5 TL =) 300 TL ödeyecek demektir.

Bu durumda, Nominal döviz kuru = 1 Bu durumda, Nominal döviz kuru = 1.5 TL iken, Reel döviz kuru = 2 TL’dir. Bu ilişki formülle gösterildiğinde, Reel Döviz Kuru (R) = e x P/P* e : nominal döviz kurunu, P* : yabancı malın fiyatını P : yerli malın fiyatını göstermektedir. R = 1.5 ( 400 TL / 300 TL) R = 2 TL = 1 $

Türkiye’de enflasyonun gerilediği ve fiyatların % 10 oranında düştüğü varsayıldığında, 1 ton buğdayın fiyatı 360 TL’ye düşecektir. Bu durumda Reel Döviz Kuru: 1.5 TL x (360 TL/ 300 TL) = 1.8 TL olacaktır. Enflasyon düşüşünün daha da devam ettiği ve 1 ton buğdayın fiyatının 280 TL’ye gerilediği varsayıldığında ; Reel döviz kuru : 1.5 TL x (280 TL/ 300 TL) = 1.4 TL olacaktır. Böyle bir ortam ortaya çıktığında, bu kez Amerikalıların 1 ton buğdayı Türkiye’den alması uygun olacaktır (nakliye giderinin olmadığı varsayılmıştır). Bu durumda ABD, gerçek durumunu yansıtmayan nominal döviz kurunu değiştirmeye yönelecek ve örneğin 1 dolar = 1.4 TL’lik nominal döviz kurunu kabul edecektir.

Döviz Kuru Nominal döviz kuru yurtiçinde üretilen malların yabancı mallara göre ucuzlayıp pahalılaştığı konusunda bilgi vermemektedir. Bundan dolayı, ekonomik analiz açısından, reel döviz kuru kavramı, ülkeler arasındaki enflasyon (nispi fiyat) farklılıklarını göz önüne alacak şekilde hesaplanarak bir ülkenin dış ticaretinde rekabet gücünü belirlediği için daha fazla önem taşımaktadır. Fakat, para otoritelerinin kontrol aracı nominal döviz kurudur. Çünkü nominal döviz kurunu yönetmek genellikle daha esnektir ve reel döviz kuru üzerinde doğrudan etkisi daha fazla olmaktadır.

Döviz Kurunun Belirlenmesi Sabit kur yöntemi Esnek kur yöntemi olmak üzere başlıca iki yöntem vardır.

Döviz Kurunun Belirlenmesi Sabit kur yöntemi; bir ülkenin kendi parasını belirli bir pariteyle yabancı paralara karşı sabitlemesi demektir. Sabit kur yönteminde, döviz kuru Merkez Bankası tarafından belirlenmekte ve Merkez Bankası belirlediği döviz kuru üzerinden döviz satmakta ve satın almaktadır.

Döviz Kurunun Belirlenmesi Böyle bir sabitleme, kurun belirli bir süre aynı değerde tutulmasını sağlar. Sabit döviz kuru sisteminde nominal döviz kurunun yükseltilmesine devalüasyon, nominal döviz kurunun düşürülmesine revalüasyon denir.

Döviz Kurunun Belirlenmesi Esnek kur; nominal döviz kurunun piyasada döviz arz ve talebi tarafından belirlenmesidir. Bu uygulamada döviz kuru döviz arz ve talebini eşitleyen düzeyde oluşmakta ve dolayısıyla da döviz arzı ve talebi değiştiğinde döviz kuru da değişmektedir.

Döviz Kurunun Belirlenmesi $ arzı b Q1 Q2 a $ ‘ın TL cinsinden fiyatı $ Talebi $ Miktarı

Döviz Kurunun Belirlenmesi Döviz kurunun, döviz talebinin artması sonucu yükselmesine ulusal paranın değer kaybetmesi denir. Döviz kurunun, döviz arzının artması sonucu düşmesine ulusal paranın değer kazanması denir. Ulusal paranın değer kazanması ihracat fiyatını artırırken ithalat fiyatını düşürerek, dış ticaret dengesi üzerine negatif etkisi olmaktadır. Ulusal paranın değer kaybetmesi ihracat fiyatını düşürürken ithalat fiyatını artırarak, dış ticaret dengesi üzerine pozitif etkisi olmaktadır.

Türkiye’de Nominal Döviz Kurunda Meydana Gelen Gelişmeler

Döviz Kurunun Belirlenmesi Genel olarak, daraltıcı ve genişletici para politikası üzerinde durulmaktadır. Daraltıcı para politikası sonucunda nominal para arzının düşürülmesi reel faiz oranını yükseltmektedir. Reel faiz oranının artması sonucunda yabancı sermaye girişi olmakta ve ulusal paranın değeri artmaktadır. Ulusal paranın değer kazanması ihracatı olumsuz etkilemekte ve toplam gelir azalmaktadır:

DÖVİZ TALEBİNDE GELİŞMELER Döviz talebinde artış ve azalışa neden olan en önemli etkenler Ülkenin milli gelirindeki (reel GSYİH’daki ) değişmeler Göreli enflasyon oranı (yabancı ülkelerdeki enflasyon oranına göre söz konusu ülkedeki enflasyon oranı Dış Borç ödemeleri ve/veya döviz kuru istikrarı için devletin döviz talebinde bulunması Döviz kuru ile ilgili beklentiler

Döviz Kurunun Belirlenmesi Milli gelirin artması Bir ülkede enflasyonun olması Devletin döviz talebinde bulunması Döviz kuru ile ilgili beklentiler a $ ‘ın TL cinsinden fiyatı D$1 D$ $ Miktarı

DÖVİZ ARZINDA GELİŞMELER Döviz Arzında artış ve azalışa neden olan en önemli etkenler İhracat yapılan ülkenin milli gelirindeki değişmeler Göreli enflasyon oranı Göreli faiz oranı (yabancı ülkelerdeki reel faiz oranına göre söz konusu ülkedeki reel faiz oranı) Döviz kuru ile ilgili beklentiler

Döviz Kurunun Belirlenmesi İhracat yapılan ülkelerin milli gelirlerinin artması Ticaret yapılan ülkelerde enflasyonun daha fazla olması Dış borçlanma veya yabancı sermayenin ülkeye gelmesi Bir ülkede reel faiz oranı, yabancı ülkelerdeki reel faiz oranından yüksekse S$ S$1 $ ‘ın YTL cinsinden fiyatı D$ $ Miktarı

Döviz Kurunun Belirlenmesi M↓⇒i↑⇒R↓⇒ EX↓⇒Y ↓ Burada M para arzını, i faiz oranını, R döviz kurunu, EX ihracatı ve Y ülkenin gelir düzeyini ifade etmektedir.