TÜRKİYE’DEKİ ABİES ÇEŞİTLERİ

ABİES ssp. (GÖKNAR)

Göknar (Abies) çamgiller (Pinaceae) familyasının Abies cinsinden iğne yapraklı ağaç türlerine verilen ad. 40m’ye kadar boylanabilen göknarlar kendine özgü formu gövde kabuğu iğne yaprakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir.

Yapraklarının alt yüzeyinde beyaz çizgiler vardır Yapraklarının alt yüzeyinde beyaz çizgiler vardır.Kozalaklar sonbaharda olgunlaşınca pulları dökülür. Türkiye'de 213.652 hektar saf göknar ormanı bulunmaktadır.

Morfolojik özellikleri Yaz-kış yeşil boylu orman ağaçlarıdır. Piramidal veya dar konik bir şekilde gelişme gösterir. Gövde genel olarak çatallanma göstermez dallar gövdeye çevrel olarak dizilmiştir. Kozalakları yukarıya doğru dik olarak durur. Bu özelliği ile kozalakları aşağıya bakan ladinlerde ayrılır. Kökleri kuvvetli ve kazık köktür

Ekolojik istekleri Göknar türleri genellikle yarı gölge ortamlarda iyi gelişme gösterir. Nemli ve verimli orman topraklarını tercih ederler. Ancak nemli kumlu veya killi topraklarda da iyi gelişirler. Kireçli topraklardan hoşlanmazlar hava nisibi nemini yüksek yaz aylarını yağışlı ve serin olmasını isterler.

Yayılış Kuzey yarımkürede mutedil (ılıman) iklim bölgelerinin yüksek dağlık kesimlerinde ve Kuzey Afrika Himalayalar ve Türkiye'de doğal olarak yetişir

Abies nordmanniana subsp. nordmanniana Abies nordmanniana subsp.equi-trajoni Abies nordmanniana subsp. Bourmilleriana Abies cilicica subsp. Cilicica Abies cilicica subsp. İsaurica

nordmanniana subsp. nordmanniana (Doğu Karadeniz Göknarı) Abies nordmanniana subsp. nordmanniana (Doğu Karadeniz Göknarı)

Boy : 25-40m boy, herdem yeşil, 1,5m gövde çapı yapar. Tepe tacı : Piramidal, iğne yaprak sayısı bakımından zengin, yaşlandıkça sütunumsu bir forma ulaşır. Kabuk : Gri-kahverengi olan kabuk genç ağaçlarda düzgün; yaşlı ağaçlarda ise hafif çatlaklı olup zamanla pul pul dökülmektedir.

Tomurcuklar: Oval, yumurta biçiminde ve reçinesiz olup, yan sürgünlerin uçlarında iki ya da üç adeti aynı düzlemde, dördüncüsü altta olmak üzere genellikle dört adet bulunur.Tomurcuk boyutu 0,5cm’dir.

Yapraklar : 1,5-3,5 uzunluğunda iğne yaprakların bazılarının uçları küt, bazılarının ise kertiklidir. Tepe bölgesindekilerinin uçları sivrice ve fırça gibi yukarıya yöneliktir. İğne yaprakların üst yüzü parlak koyu yeşil, alt yüzlerinde belirgin iki adet stoma çizgisi vardır.

Kozalak : Kozalak ortalama 12-18 cm. uzunluğunda ve 4-4,5cm çaplarındaki silindirik kozalaklar, uca doğru daralmakta, olgun halde kırmızı kahverengi bir renk almaktadır. Kozalak pulları 3-4 cm. genişliğinde, üçgenimsi şekilde, dış pul dışardan görülmektedir. Kozalağın üzeri bol reçinelidir

Doğal yayılış : Doğal olarak Kafkasya ile Kuzeydoğu Anadolu nun dağlık kesimlerinde yetişmektedir. Ancak, asıl geniş yayılışını Kafkasya da yapmaktadır. Türkiye’deki yayılışı: Ülkemizde Yeşilırmak Vadisi ile Türkiye-Gürcistan sınırı arasında kalan Doğu Karadeniz orman alanlarında yayılır.

nordmanniana subsp. bornmuelleriana Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana (Uludağ Göknarı)

Boy: 30-40m, herdem yeşil, 1,40m gövde çapı yapan birinci sınıf orman ağacıdır. Tepe tacı: Gençken dar piramidal bir gövde yapar, yaşlı ağaçlarda gövde yarı piramidal-sütunumsu bir taç yapısına kavuşur. Kabuk: Gövde kabuğu gri, genç sürgünler gridir.

Tomurcuklar: Dörtlü ve oval-konik olan tomurcuklar A Tomurcuklar: Dörtlü ve oval-konik olan tomurcuklar A. Nordmanniana’nın aksine reçineli fakat tüysüzdürler. Sürgünler/Dallar: Sürgünleri A. Nordmanniana’ya benzer ancak parlak ve tüysüzdür ve kahverengindedir.

Yapraklar: 2-3cm uzunluğunda olan iğne yapraklar ışık alan sürgünlerde tarağımsı dizilmişlerdir, sürgünlerin diğer kısımlarında yer alan sürgünler ise her yönde yayılmışlardır.Yaprakların üst yüzleri koyu yeşil ve çukurluklu; alt yüzlerinde 2 adet stoma bandı yer alır.Stoma bantları bazen üst yüzün üst taraflarına doğru taşabilmektedir.

Kozalak/Tohum: Silindirik ve dik durumlu olan kozalakları 15-20cm boyunda 4-5cm genişliğindedirler.Dış pullar (brakteler) dışarıdan görülürler ve kıvrıktırlar.

Doğal yayılış: Kızılırmak’ın denize döküldüğü yer ile Uludağ arasında kalan Batı Karadeniz bölgesi arasında ve Kocaeli havzasında doğal yayılış yapar.

Abies nordmanniana subsp. equi-trojani (Kazdağı göknarı)

Boy: 20-30cm, herdem yeşil, 1m’ye kadar gövde çapı yapar. Tepe tacı: Dar, konik bir tepe yapısı vardır. Kabuk: Genç sürgünleri parlak, kırmızı-kahverengi ve tüysüzdür.

Tomurcuklar: Tomurcuklar yan sürgünlerin ucunda 5 hatta 6-7 adet olabilmektedir.Tomucuklar geniş, oval ve az reçinelidir. Dallar/Sürgünler: Sürgünler aynı düzlem üzerinde ve 4 tanesi aynı nodan çıkmaktadır.sürgünler cilalı gibi parlaktırlar.Oysa Doğu Karadeniz göknarında üç sürgün aynı düzlem üzerinde, diğeri başka bir düzlem üzerinde yer almaktadır.

Yapraklar: Kazdağı göknarının iğne yapraklarından özellikle ışık yapraklarının uçları sivri, alt ve iç kesimlerde bulunan sürgünlerdeki iğne yapraklarının uçları küt ve kertiklidir.İğne yapraklar 1,5-2,5cm uzunluğundadır.İğne yapraklar gene 1 olarak A.bornmuelleriana’ya benzerler.

Kozalak/Tohum: Kozalaklar 15-20cm boyunda ve 4cm enindedirler ve silindirik yapıdadırlar.Dış pullar (brakte) iç puldan (karpel) daha uzun olup geriye doğru kıvrılmışlardır.

Doğal yayılış: Kazdağı göknarı Kaz dağlarında 800m’nin üzerinde saf ormanlar oluştururlar.

Abies Cilicica (Toros Göknarı)

Boy: 25-30m, herdem yeşil 0,7m gövde çapı yapar. Tepe tacı: Genç ağaçlarda piramidal, yaşlı ağaçlarda silindirik-koniktir.

Tomucuklar: Oval-konik ve sivri uçlu; açık kahverengi, reçinesiz ya da az reçineli, 0,5cm boyunda. Dallar/Sürgünler: Sürgünlerin rengi gençken kahverengi-yeşilden kahverengiye kadar değişmektedir.Sonraları açık kahverengiye dönüşür.Sürgünler parlak ve ilk zamanlarda biraz tüylüdür.

Yapraklar: İğne yapraklar ince 20-40 mm uzunluğunda, açık yeşil renktedir ve sürgünlere seyrek olarak dizilmişlerdir. Alt yüzlerinde iki stoma bandı bulunur.Sürgünlerin yanlarında yer alan yapraklar uca doğru kısalırlar; üst dallardaki yaprakların boyları iyice kısalır ve iğne yapraklar sürgün uçlarına doğru yöneliktirler.

Kozalak: Çoğunlukla uca doğru daralan silindirik biçimli kozalaklar 15-25 cm uzunluk ve 4-6cm çapındadır, silindirik ve üzerleri bol reçinelidir.Türkiye’deki doğal göknar taksonlarının içindeki en büyük kozalaklısıdır.Yine diğer türlerimizin aksine dış pul iç puldan kısa olduğundan dışarıya sarkmaz.

İki Alt Türü Vardır Abies cilicica subsp. Cilicica: Tomurcuklar reçinesiz, genç sürgünler tüylüdür.Bu alt tür Maraş Ahır dağında 2000m’ye değin çıkar. Abies cilicica subsp. İsaurica: Tomurcukları reçineli, genç sürgünler tüysüzdür.Endemik bir doğal taksonumuzdur.Konya yakınlarında Geyik dağlarında 2000m’ye çıkar.

Doğal yayılış: Güney Anadolu’da Toroslar, Antitoros’lar ve Amanos dağlarında doğal yayılış yaparlar.