www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME TÜRKÇENİN SESLERİ VE ÖZELLİKLERİ www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

1. Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. “p,ç,t,k” sesleriyle biten kelimeler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında “p, ç,t,k” ünsüzleri “b,c,d,g” ye dönüşür. Bu ses olayına ÜNSÜZ YUMUŞAMASI (DEĞİŞİMİ) denir. “ç,f,h,k,p,s, ş,t” ünsüzleri ile biten kelimeler “c,d,g” ünsüzleriyle başlayan bir ek aldıklarında “c,d,g” ünsüzleri “ç,t,k” ye dönüşür. Bu ses olayına ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ denir. “Alın” kelimesine ünlü ile başlayan bir ek getirdiğimizde ikinci hecedeki vurgusuz ünlü düşer. Bu ses olayına HECE DÜŞMESİ ya da ÜNLÜ DÜŞMESİ denir. “Biricik, azıcık” kelimelerinde ÜNLÜ TÜREMESİ; “hissetmek, hallolmak” kelimelerinde ÜNSÜZ TÜREMESİ vardır. www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

2. Aşağıda verilen cümleleri doğru\ yanlış durumlarına göre işaretleyiniz. “a” ve “e” ünlüleri ile biten bir kelimeye şimdiki zaman eki “-yor” geldiğinde “a” ünlüsü “ı” veya “u”; “e” ünlüsü ise “i” veya “ü” ye dönüşür. (DOĞRU) Şimdiki zaman eki “-yor”, a ve e ünlüsü ile biten kelimelere geldiğinde ve “de-” “ye-” fiilllerine “ –e, -en, -ecek, -erek” ekleri geldiğinde fiil kökündeki “e” ünlüsü darlaşır. Bu olayların dışında kalan bütün darlaşmalar yazım yanlışı olarak kabul edilir. (DOĞRU) “n” kaynaştırma ünsüzü, iyelik eki ile hal eki arasında (bahçesine), işaret zamirlerine ek geldiğinde (bundan) ve ünlü ile biten bir kelimeye tamlayan (ilgi) eki geldiğinde (pencerenin camı) kullanılır. (DOĞRU) Ünlü ile biten bir kelimeye üçüncü tekil kişi iyelik eki geldiğinde arada “ y” kaynaştırma ünsüzü kullanılır. (DOĞRU) ( Su-y-u) Ünlü ile biten rakamlara ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde arada “s” kaynaştırma ünsüzü kullanılır. (DOĞRU) (Altı-s-ı) www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

3. “ellerin var güller gibi küçücük mutlak kalbin tomurcuklardan pembe alnımda ter ve kuvvetsin işimde” bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur? a) N-M değişmesi b) ünsüz türemesi c) ünlü(hece) düşmesi d) ünsüz yumuşaması (değişimi) e) ünsüz düşmesi 4. topraktık avuç büyüklüğünde bin kez çatlıyorduk pınardık, bir parmak suyumuz bin kez kesiliyordu ağaçtık, bin kez kuruyorduk, kabuklaşıyorduk. Doğanın koyaklarına bakıyorduk, oraları bile yeşilsizdi. Bir tutam yeşillik bulamıyorduk. Yukarıdaki dizelerde kaç ses olayı vardır? A) 3 b) 4 c) 5 d) 6 e) 7 www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ünsüz benzeşmesi” kuralına uyulmamıştır? A) bardaktaki suyu dökmeden bana getir. B) yeni aldığı kitapları dikkatlice kitaplığa yerleştirdi., c) olayı ona da başdan sona anlat. D) bu konuyu onunla ne zaman görüşecektiniz. E) gözlerinde yayılan sevinç parıltısı gönlünü almaya yetti. www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ hece (ünlü) düşmesi” vardır 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ hece (ünlü) düşmesi” vardır? A) elini hafifçe omzuma koydu, kulağıma eğildi. B) konuşma tarzında hafif bir farklılık var. C) fıskıyeden sıçrayan damlacıklar yoldan geçenleri serinletiyordu. D) sinemaya olan sonsuz sevgisi bizi yakınlaştırıyordu. E) Aydan akan büyünün sıcaklığı ile ruhlarımız dolmuştu. www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

Dilimizde “p,ç,t,k” ile biten sözcükler ünlüyle başlayan ek 7. “Renk” ve “ yaprak” kelimelerine ünlü ile başlayan bir ek getirdiğimizde, kelime sonundaki “k” ler “g” ve “ğ”ye dönüşmektedir. Bu durumun, türkçenin hangi özelliğinden kaynaklandığını aşağıdaki boşluklara yazınız. Dilimizde “p,ç,t,k” ile biten sözcükler ünlüyle başlayan ek aldığında “p,ç,t,k” sesleri “b,c,d,g”ye dönüşür. Bu ses olayına “ünsüz yumuşaması” denir. Bu kurala göre “yaprak” ve “renk” sözcüklerinde de aynı durum söz konusudur. www.edebiyatogretmeni.net www.videodershane.com

Düzlük- yuvarlaklık uyumu 8. Tablodaki kalınlık- incelik ve düzlük- yuvarlaklık uyumlarına uygunluklarını inceleyiniz. İlgili bölüme bu incelemeden elde ettiğiniz. Sonuçları yazınız. Kelimeler Kalınlık –incelik uyumu Düzlük- yuvarlaklık uyumu Kolayca UYAR Uçurtma Begonya UYMAZ Yağmur Büro Limon Öğleyin İstasyon Okuyor Koşarken www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net