ADAPAZARI ÇİMENTO FABRİKASI EMİSYONLARININ ETKİLERİ ve MALİYETİ SASTOB Toplantısı 7 Haziran 2007 SAKARYA

SASTOB İnceleme Komisyonu Başkan : Prof. Dr. Recep İleri Üye : Yrd. Doç. Dr. Şeref Soylu Üye : Yrd. Doç. Dr. Mahnaz Gümrükçüoğlu Üye : Hamdi Şenol Üye : Haluk Güler Üye : Ahmet Erdem Üye : Dursun Bostancı

AMAÇ Adapazarı İkizce-Osmaniye bölgesine kurulması planlanan 2,000,000 ton/yıl klinker 2,400,000 ton/yıl çimento kapasiteli Adapazarı Çimento Fabrikasının insan sağlığı ve çevre etkilerinin analizinin yapılması

YöNTEM Fabrikanın temel kirleticileri Kirleticilerin etkili olduğu alanın belirlenmesi Kirleticilerin çevresel etkileri Kirleticilerin sağlık etkileri Kirleticilerin Yenikent ve Adapazarı halkına etkilerinin ekonomik maliyetinin analizi Fabrikanın bölgeye fayda-zarar analizi

Adapazarı Çimento Fabrikası Emisyonları PM, NOx, SOx, CO, VOC, NH3, Cl, HCl Ağır Metaller Uçucu metaller; civa (Hg) ve talyum (Tl) Yarı uçucu metaller; antimon (Sb), kadmiyum (Cd), kurşun (Pb), selenyum (Se), çinko (Zn), potasyum (K) ve sodyum (Na) uçucu olmayan metaller; baryum (Ba), krom (Cr), arsenik (As), nikel (Ni), vanadyum (V), manganez (Mn), bakır (Cu) ve gümüş (Ag).

Adapazarı ve Rüzgar Rüzgar dataları Adapazarı merkezde ölçülüyor. Proje alanındaki topografya dikkate alınarak ölçümler yapılmalı. Doğu, Kuzey doğu, Kuzey rüzgarları esme hızı oldukça düşük (1-3 m/s). Emisyonların dağılımı açısından avantaj sağlamıyor. Esme sayıları toplamın 1/2-1/4’ü (avantaj sağlıyor). Fakat bu yöndeki rüzgarların estiği özellikle kış aylarında dezavantaj getiriyor

Kirleticilerin Etkili Olduğu Alan Yönetmelik değeri = Baca Yüksekliği * 50 (En yüksek baca yüksekliği 70 m olup bu doğrultuda tesis etki alanı 3.5 km yarıçapa sahip bir alandır. Yenikent , ikizce osmaniye, ikizce müslim ve Taşkısığı köyleri etki alanı içindedir) Fakat !!! Toplumun maruz kaldığı emisyonlardaki her 1 µg/m3 artış sağlığı etkiliyor.

Bacadan uzaklaştıkça emisyon konsantrasyonlarındaki değişim

Fabrikanın Emisyonları NO2 Emisyonu 422 kg/saat 10128 kg/gün PM Emisyonu 57 kg/saat 1368 kg/gün SO2 Emisyonu 16,16 kg/saat 384 kg/gün CO Emisyonu 568 kg/saat 13632 kg/gün

Fabrikanın emisyon etki alanına katkıları Yıllık ortalama katkı değerleri (microgram/m^3) PM=52 , NO2=85, SO2=13, CO= 153 Bölgedeki toplam kirlenme değerleri (TKD) çok daha önemli Bölgede NOx konsantrasyonu model sonuçları 200-300 microgram/m^3 değerlere ulaşılıyor. Bölgedeki Doğal Gaz Termik Santralı ve Yenikent’in ısınma kaynaklı NOx emisyonları da mutlaka değerlendirilmeli ve kesin değeler için daha detaylı çalışmalar yapılmalı.

Emisyonların Çevresel Etkileri

Orman Bölge Müdürlüğü inceleme raporunda “Karaman ve Camili’yi olumsuz yönde etkileyebilir” ibaresi vardır ve “ormanın sağlığını ve sürekliliğini olumsuz etkileyecek çevre kirliliği yapmamak kaydıyla” izin verilmiştir. Fauna açısından, Sakarya pek çok kuş türünün göç yolu üzerindedir. Ayrıca uyulması gereken Bern antlaşması listesinde bulunan birçok tür proje alanında bulunmaktadır. Proje alanında hassas sulak alan olarak Taşkısığı ve poyrazlar gölü emisyonların ulaşma mesafesinde bulunmaktadır. Modelleme çalışmaları ÇED raporuna göre 11*14 km’lik alanda yapılmıştır. Yakıt olarak kullanılacak %5 kükürt oranlı kömür Yatağan termik santralinde kullanılandan bile (%4 kükürt içerikli) daha fazla kükürt oranına sahiptir.

Emisyonların Halk Sağlığına Etkileri

SO2,O3 ,PM10 düzeylerindeki artışla Astım, KOAH ve kardiovasküler hastalıklara bağlı hastane başvurularındaki artış arasında anlamlı ilişki olduğu bildirilmiştir. Atkinson RW, Anderson HR, Sunyer J, ve ark. Acute effects of particulate air pollution on respiratory admissions: results from APHEA 2 project. Air Pollution and Health: a European Approach. Am J Respir Crit Care Med 2001;164:1860-1866. Le Tertre A, Medina S, Samoli E, ve ark. Short-term effects of particulate air pollution on cardiovascular diseases in eight European cities. J Epidemiol Community Health 2002;56: 773-779. Fiflekçi F, Özkurt S, Bafler S. Effect of air pollution on COPD exacerbations. Eur Respir J 1999;14(suppl 30):393s.

SO2,O3, NO2, PM10 düzeyleri ile ölüm oranları arasında ilişki olduğu gösterilmiştir. Committee of the Environmental and Occupational Health.Assembly of the American Thoracic Society. Health effects of outdoor air pollution. Am J Respir Crit Care Med 1996;153:3-50. Touloumi G, Katsouyanni K, Zmirou D, ve ark. Short-term effects of ambient oxidant exposure on mortality: a combined analysis within the APHEA project. Air Pollution and Health: a European Approach. Am J Epidemiol 1997;146:177-185. Katsouyanni K, Touloumi G, Samoli E, ve ark. Confounding and effect modification in the short-term effects of ambient particles on total mortality: results from 29 European cities within the APHEA2 project. Epidemiology 2001;12:521-531. Filleul L, Le Tertre A, Baldi I, Tessier JF. Difference in the relation between daily mortality and air pollution among elderly and all-ages populations in southwestern France. Environ Res 2004;94:249-253. Samet JM, Dominici F, Curriero FC, ve ark. Fine particulate air pollution and mortality in 20 US cities, 1987-1994. N Engl J Med 2000;343:1742-1749.

Siyah dumandaki %70’lik düşme sonucu, travma dışı genel ölümlerde %5 Siyah dumandaki %70’lik düşme sonucu, travma dışı genel ölümlerde %5.7 respiratuar ölümlerde %15.5 kardiovasküler ölümlerde %10.3’lük azalma gözlenmiştir Clancy L, Goodman P, Sinclair H, Dockery DW. Effect of air-pollution control on death rates in Dublin, Ireland: An intervention study. Lancet 2002; 360: 1210-4.

Uzun dönemli çalışmalarda; PM10, NO2 ve SO2 düzeylerindeki artış ile akciğer fonksiyonlarında düşme ve bronşit şikayetlerinde artış arasında korelasyon saptanmıştır. Zemp E, Elsasser S, Schindler C ve ark. Long-term ambient air pollution and respiratory symptoms in adults (SAPALDIA study). Am J Respir Crit Care Med 1999;159:1257-1266.

Partikül düzeyindeki artış ile çocuklarda akciğer fonksiyonlarında gerileme arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Avol EL, Gauderman WJ, Tan SM, ve ark. Respiratory effects of relocating to areas of differing air pollution levels. Am J Respir Crit Care Med 2001;164:2067-2072.

Emisyonların Adapazarı Halkına Maliyeti Kirleticilerin morbiditeye etkileri üzerinden hesaplanmıştır; Solunumsal hastalıklar nedeniyle hastane başvuruları Acil servis başvuruları Kişi başına düşen solunumsal şikayetler Hastalık sebebiyle aktivitelerin engellendiği gün sayısı Çocuklarda alt solunum yolu hastalığı sıklığı Astımlılarda atak sıklığı

Adapazarı Halkına 20 yıllık maliyet (PM, NOx, SOx) Proje Ömrü = 20 yıl Reel İskonto = 0,1 Bugünkü Değer Toplamı 155,970,000 US$

Adapazarı Çimento Fabrikasının Bölge Halkına Faydasını Analizi Yaklaşık 300 kişi için istihdam Her bir işçi için yaklaşık ayda 1500 US$ (maaş ve Katma değer) Proje Ömrü = 20 yıl Reel İskonto = 0,1 Bugünkü Değer Toplamı 45,973,000 US$

Adapazarı Çimento Fabrikası Fayda – Maliyet Adapazarı Halkına Maliyet (20 yıl) 155,970,000 US$ Adapazarı Halkına Fayda (20 yıl) 45,973,000 US$

SONUÇ İnşaat Sektörünün ihtiyaçlarının karşılanması ve aynı zamanda ihracat yolu ile ülkeye döviz kazandırmak açısından Çimento Fabrikaları önemli ve faydalı ekonomik faliyetlerdir Fakat !!! enerji ve emisyon yoğun olan bu sektörlerin halka ve çevreye etkilerinin minimum olduğu bölgelerde kurulması gereklidir. En iyimser senaryo ile yapılan fayda-maliyet analizi göstermektedir ki Yenikent yakınlarında bu tesisin kurulmasını halka zararı (20 yıllık süreç içerisinde) faydasından yaklaşık 4 kat fazladır