ENDOKRİN SİSTEM

Salgı işlevi gören özelleşmiş hücre topluluklarına BEZ denir. Endokrin Bezler Eksokrin Bezler Salgılarını drekt kana verirler. Salgılarını vücut dışına veya vücut boşluğuna verirler.

BEZ ADAM HİPOFİZ HİPOFİZ

Endokrin sistem ve sinir sistemi: Bir takım mesajlar iletir, Hedef organlar üzerinde kontrol sağlar ve homeostazda rol oynar.

SİNİR SİSTEMİ VE ENDOKRİN SİSTEM ARASINDAKİ FARKLAR:

ENDOKRİN NÖRONAL Endokrin hücre reseptör hormon Kan akımı hedef hücre sinaps nöron nöron cismi hedef hücre nörotransmitter

Hipotalamus Hipofiz Tiroid Paratiroid Timus Akciğerler Böbrek üstü bezleri Böbrekler Pankreas Overler Testisler Plasenta

FEEDBACK (GERİ BESLEME) MEKANİZMALARI: Negatif feedback: Plazma konsantrasyonu artan madde Kendi salınımını yapan organı baskılar Salınım durur

Pozitif feedback: Plazma konsantrasyonu artan madde Salınımını yapan organı uyarır Salınım patlama tarzında artar.

Hormon salınımı kontrolünde hakim olan mekanizma negatif feedback’tir. Pozitif feedback nadiren görülür: Ovulasyon döneminde östrojen artışı Gebelik döneminde dişi seks hormonları artışı Puberte döneminde cinsiyet hormonları artışı Kan pıhtılaşması sırasında oluşan az miktardaki trombinin kendi oluşumunu patlama tarzında artırışı gibi

Feedback, kısa veya uzun yolla oluşabilir. Sinir sinyalleri Hipotalamus Hipotalamik hormonlar Kısa halka feedback Optic tract Hipofiz Uzun halka feedback Hipofiz hormonları Endokrin Bez Hormon Hedef Organ

HİPOTALAMUS Beyinde yer alır. Uyarıcı ve baskılayıcı hormonlarla özellikle ön hipofizi denetler Hipofiz (Pitüiter bez) Corpus callosum Hipotalamus Talamus

Corpus callosum Talamus Hipotalamus Hipofiz (Pitüiter bez)

HİPOTALAMİK HORMON VE FAKTÖRLER GHRF: Büyüme hormonu salgılattırıcı faktör PRF: Prolaktin salgılattırıcı faktör Gn-RH: Gonadotropin salgılattırıcı faktör TRH: TSH salgılattırıcı hormon CRH: Kortikotropin salgılattırıcı hormon SMT: Somatostatin PİF: Prolaktin baskılayıcı faktör MİF: Melanosit uyarıcı hormonu baskılayan faktör

hipotalamus ön hipofiz lobu arka hipofiz lobu ön hipofiz lobu beyin kafatası ön hipofiz lobu arka hipofiz lobu Serbest hormonlar Kapı toplar damarı hormonlar Serbest hormonlar ön hipofiz lobu prolaktin Gn-RH TRH ACTH GH Tiroid Adrenal korteks Büyüme Süt üretimi Gonadlar

HİPOFİZ (EPİFİZ) (PİTÜİTER BEZ) Ana hormonal kontrol organıdır. Ön ve arka kısmı var Hipotalamus Ön Hipofiz Arka hipofiz (Nörohipofiz)

ARKA HİPOFİZ HORMONLARI: ADH Oksitosin

ARKA HİPOFİZ HORMONLARI: ADH (Vazopresin): Antidiüretik hormon Böbrek tübüllerinden su emilimini arttırır. Vazokonstrüktör etkilidir. Kan basıncını arttırır. Eksikliğinde “Diyabetes İnsipitus” görülür.

Oksitosin: Uterus kasılmasını arttırır. Doğum yapan kadınlarda süt salınımını uyarır.

1. beyin 2. kafatası 3. hipotalamus 4. ön lob 5. arka lob 6. aksonlar 7. arka lob 8. hormonlar

ÖN HİPOFİZ HORMONLARI: ACTH: Adrenokortikotrop hormon TSH: Tiroid bezini uyaran hormon PRL: Prolaktin FSH: Folikül uyaran hormon LH: Lutheinizan hormon GH: (Somatotropin): Büyüme hormonu

ÖN HİPOFİZ HORMONLARI: ACTH: Böbrek üstü bezinden adrenokortikal hormonları salgılatır. TSH: Tiroid bezinden T3 ve T4 hormonlarını salgılatır.

GH (STH): Vücut büyümesi, Protein sentezi, Hücre içi aminoasit geçişinde hızlanma, Yağ yakımında artış yapar.

Gigantizim/Akromegali

Prolaktin: Süt salınımını uyarır

FSH: Yumurta olgunlaşması, Östrojen , özellikle estadiol salınımı... Mensturason sonrası uterus mukozasının rejenerasyonu Testislerden spermatogenez

LH: FSH ile birlikte ovulasyon ... Folikül artıklarından corpus lutheum oluşur. ... Buradan östrojen ve progesteron salınır ... Progesteron uterusun salgı fazına geçmesinde rol oynar. Leydig hücrelerinden(interstisiel hücreler) testosteron üretimi ve salınımı.

1. hipotalamus 2. hipofiz sapı 3. arka lob 4. ön lob 5. ADH 6 1.hipotalamus 2. hipofiz sapı 3. arka lob 4. ön lob 5. ADH 6. böbrek tübülleri 7. oksitosin 8. rahim kasları 9. kemik 10. meme bezleri 11. testis 12. GH 13. prolaktin 14. yumurtalık 15. tiroid 16. adrenal korteks 17. ACTH 18. TSH 19. FSH, LH ÖZET

TİROİD BEZİ HORMONLARI

TİROİD BEZİ HORMONLARI TRH ve TSH’nın etkisi altındadır T3 (Tri-iyodotironin) T4 (Tiroksin) CT (Calsitonin)

T3 T4

T3 (Tri-iyodotironin): Çok aktiftir. Az salınır. T4 (Tiroksin): Az aktiftir. Bol salınır. Plazmada T3’e dönerek aktifleşir. T3 ve T4..... Doku metabolizmasını uyarır. Sempatik aktiviteyi arttırır. Kalbi hızlı çalışmaya sevkeder

CT (Calsitonin): Kemik rezorbsiyonunu önler Osteoporozu engeller Normal kemik

Calsitonin, osteoklast oluşumunu ve fonksiyonlarını baskılar ve kemik rezorbsiyonunu engeller Calsitonin reseptörü Daha az Ca++ rezorbsiyonu Osteoklast ön hücresi Osteoklast

PARATİROİD HORMONLARI

PARATİROİD BEZ HORMONLARI: Tiroid çevresinde bulunan 4 adet bezdir. Parathormon: Kemik rezorbsiyonunu uyarır. Plazma Ca++ seviyesini arttırır. PTH eksikliğinde hipokalsemi olur. Tetaniye dek varan kramplar gelişir. Genelde tiroid cerrahisinin komplikasyonudur.

PTH, proksimal tübüllerde fosfat emilimini azaltır. İyonize serum kalsiyumunu artırır.

Kalsiyum reabsorbsiyonunu artırır.

Osteoklastları aktive eder. Kemik resorbsiyonu artar Kandan kemiğe kalsiyum geçer.

Ca++ konsantrasyonu değişikliklerine hormonal yanıtlar Paratiroidler Gıda Tiroid Kolekalsiferol PTH CT D3 Salgı artar Salgı azalır Sentezi azalır Plazma Ca++ Salgı azalır Sentezi artar Salgı artar

PANKREAS Duodenuma sindirim enzimleri ........ Eksokrin Bez Kana insülin ve glukagon .......... Endokrin Bez

PANKREAS HORMONLARI İnsülin: Langerhans adacıklarından salınır. Karaciğerde glükoz depolanmasını uyarır. Glükozun hücreler tarafından kullanılmasını sağlar. Kan şekerini düşürür. Eksikliğinde Diyabetes Mellitus

Glukagon: Karaciğerden glükoz salınımını arttırır. Kan şekerini yükseltir.

BÖBREK ÜSTÜ BEZİ

BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) (SURRENAL BEZ) Korteks ve Medulla denen iki kısmı var. Korteksten steroid hormonlar (Mineralokortikoidler, Glükokortikoidler, Adrenokortikal androjenler), Medulladan adrenalin ve noradrenalin salınır.

ADRENAL KORTEKS HORMONLARI: 1) Mineralokortikoidler: Aldosteron: Su/Tuz metabolizmasını düzenler. Su tutar/ K+ atar. Vazokonstrüktör maddelere, organizmanın yanıtını arttırır. Antitoksik etki (?) Dezoksikortikosteron: Su ve elektrolit dengesine etkisi zayıf.

ADRENAL KORTEKS HORMONLARI: 2) Glükokortikoidler: Kortizol (Hidrokortizon): Güçlüdür. Katabolizan (Protein yıkımını arttırır) Glükoneogenezi arttırır (aminoasitlerden ve yağlardan şeker yapımı) Kan şekerini yükseltir. Antienflamatuar . Antialerjik Kortizon: Kortizolün yıkım ürünü

Cushing Sendromu

ADRENAL KORTEKS HORMONLARI: 3) Adrenokortikal androjenler: Az miktarda salınır. Kadınlarda fazla salınımı virilizasyon ve hirsutizm oluşturur.

ADRENAL MEDULLA HORMONLARI: Adrenalin (Epinefrin): Güçlü sempatomimetik Asetilkolin antagonizasyonu. O2 tüketimini arttırır. İnsülin antagonizasyonu. Sempatik aktivasyon. Kan basıncı artışı. Kalp hızı ve iş gücü artışı. Glikojenden glikoz dönüşümü. Kan şekeri artışı

Noradrenalin (Norepinefrin): Kan basıncı artışı. Vazokonstrüksiyon

GONADLAR: Cinsiyet hücreleri Overler Testisler Seks hormonları salgılar.

TESTİS HORMONLARI Testosteron: Androjendir. Testis leydig (interstisiel) hücrelerinden, az miktarda BÜB, çok az overlerden salınır LH .... Testosteron üretimi sağlar. FSH.... Testis epitelinin gelişimini sağlar. Erkekte sekonder seks karekterlerini geliştirir... sperm üretimi sağlar Kadında klitoris ve labium büyümesi ... Libido artışı .... Fazlası virilizasyon Anabolik etkili ... protein sentezini arttırır

OVER HORMONLARI Östrojenler: FSH ve LH etkisiyle salınır. Adet döngüsünün ilk yarısında ovumdan, 2. yarısında korpus lutheumdan salınır. Estrodiol: Kadınlarda dişi seks karakterlerinin gelişimi ..... Oogenezin uyarılması ... Adet döngüsünün proliferatif fazı ... Gebelikte, progesteronla birlikte uterus ve meme bezi gelişimi ... Süt salınımının baskılanması Erkeklerde yüksek olması impotans, jinekomasti, sperm yapımında durma, testis atrofisi

OVER HORMONLARI Progesteron: Korpus lutheum ve gebelikte plasentadan salınır. Adet döngüsünün sekretuar fazında etkilidir. Ovulasyonu baskılar Vücudu gebeliğe hazırlar ve gebeliğin devamını sağlar.

PLASENTA HORMONLARI Fetusu besleyen ve koruyan yataktır. Progesteron: Gebeliği korur.... Uterus ve meme gelişiminde rol oynar. Estrodiol: Progesterona yardım ettiği düşünülmekte. HCG (human chorionic gonadotropin): Gebeliği korur. HPL (human plasenta laktojeni): PRL benzeri etki (?).... Kemik ve kas büyümesini uyarır .... Protein sentezini arttırır

AKCİĞERLERİN METABOLİK VE ENDOKRİN GÖREVLERİ: Sürfaktan Prostoglandin Histamin Kallikrein Konverting enzim***

BÖBREĞİN ENDOKRİN BEZ İŞLEVİ: Sistemik kan basıncının aşırı azalması Glomerüllere gelen kan basıncının azalması Böbreğe gelen kan miktarının azalması Sempatik sistem uyarıları Vücutta sodyum miktarının azalması Böbreklerden renin salınımı

Plazmadaki inaktif anjiyotensinojen Renin Anjiyotensin - I ACE ve ACE dışı yollar Anjiyotensin -II vazokonstrüksiyon ADH salınımı artar Aldosteron periferik direnç artar su tutumu artar Kan basıncı artar Kalb debisi artar plazma hacmi artar

Ayrıca böbrekler, renin dışında PgE2, PgF2 ve eritropoez için gereken eritropoetin sentezi de yaparlar.

TEKRARLAYALIM: