CEP TELEFONLARI VE KANSER Prof. Dr. Süleyman Daşdağ D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı Diyarbakır

Bu sunum, 6-9 Eylül 2006 tarihinde, Beypazarı, Ankara’da düzenlenen 18 Bu sunum, 6-9 Eylül 2006 tarihinde, Beypazarı, Ankara’da düzenlenen 18. Ulusal Biyofizik Kongresinde Sunulmuştur. NOT: Bu sunumda yer alan bilgiler ve resimler, konuya ilişkin bilimsel literatürler, internet kaynakları, basın ve yayın organları taranarak hazırlanmıştır.

Şu anda hepimiz elektromagnetik bir dalga denizinde bulunuyoruz. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

                                       Kaynak: http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l1/emspectrum.html Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

İnsanoğlunun doğal radyasyonlardan korunma şansı sınırlıdır.   Buna karşın, İnsanoğlunun yapay radyasyonlardan korunabilme şansı yüksektir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Elektromanyetik kirlenme elektronik cihazları olumsuz etkiler.   Canlılarda elektromanyetik kirlenmeden olumsuz etkilenmektedirler. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

CEP TELEFONLARI VE BAZ İSTASYONLARININ DURUMU                 CEP TELEFONLARI VE BAZ İSTASYONLARININ DURUMU Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Kaynak: Establishing a dialogue on risks from electromagnetic fields, WHO, Geneva, Switzerland, 2002 Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Teknoloji hayallere yetişti Teknoloji hayallere yetişti. Üçüncü nesil cep telefonları ile TV yayınları da video filmleri de kapsama alanında.

Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep telefonu kullanımı 12 yaşa ve altına kadar düştü Kaynak: Nokia Türkiye Pazarlama Müdürü Ülkem Kırımlı, Sabah Gazetesi, 07/01, 2005 Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

2005 Yılında 1.6 milyar kişinin cep telefonu kullandığı tahmin edilmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

DPT verilerinden yapılan tahminlere göre, Türkiye'deki cep telefonu abone Sayısı 2004 yılı içinde 30 milyonu geçecekti. (2003 yılına göre % 7.1 lik bir artış) Nüfusun yüzde 41.5'i cep telefonu abonesi olacaktı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Şu anda, Türkiye’de 41 000 000 adet kayıtlı cep telefonu bulunmaktadır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

2000 Yılının başlarında İngiltere’de yaklaşık 20 2000 Yılının başlarında İngiltere’de yaklaşık 20.000 baz istasyonu bulunmaktaydı.

2000 yılı başlarında Amerika’da 82 2000 yılı başlarında Amerika’da 82.000 adet bir veya birden fazla baz istasyonu barındıran hücre istasyonu bulunmaktaydı.

                    Şu anda, Türkiye’de 19.000 adet bir veya birden fazla baz istasyonu barındıran, hücre istasyonu bulunmaktadır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

CEP TELEFONLARI VE BAZ İSTASYONLARINA İLİŞKİN TEKNİK BİLGİLER Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep telefonlarının yaydığı radyasyon, X ve Gamma ışınlarından tamamen farklıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

CEP TELEFONLARI Dijital Analog Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep telefonları, düşük güçlü RF sinyalleri gönderen ve alan cihazlardır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep telefonuyla konuştuğumuzda sesimiz, yazdığımız kısa mesaj veya gönderdiğimiz resimler telsiz sinyallerine dönüştürülür. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

                                                     Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Günümüzde kullanılan cep telefonları 800-1900 MHz aralığında çalışır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep telefonları ile baz istasyonlarının ışın yayma şekilleri farklıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Baz istasyonları ise sürekli radyasyon Cep telefonları konuşma süresince ve açık durumda belirli aralıklarla radyasyon yayarlar. Baz istasyonları ise sürekli radyasyon Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Baz istasyonları, cep telefonlarıyla iletişimi sağlayan düşük güçlü radyo antenleridir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Teras çatısına kurulmuş olan bir baz istasyonu örneği

Baz istasyonu antenlerinin arka yüzlerinde, yukarı veya aşağı yönlerde önemli sayılabilecek bir RF radyasyon yoktur. Bu yüzden, antenin görme alanı dışında kalan binalarda RF alan şiddeti normalde çok düşüktür. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Baz istasyonundan uzaklaştıkça RF alan şiddeti önce artar ve belirli bir uzaklık aşıldıktan sonra ise düşer. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Baz istasyonları kapsama alanının büyüklüğüne göre güç düzeyi birkaç watt dan 100 hatta 100 watt ın üzerinde olan RF dalgaları yayarlar.

Kapsama alanı, "hücre" adı verilen küçük bölgelerin bir araya gelmesiyle oluşan dev bir ağdır.

Kapsama alanı, kocaman bir bal peteğine benzer.

Her küçük hücrenin içerisinde bir "baz istasyonu" bulunur.

Cep telefonu sayısı ve kullanımı arttıkça hücre ve baz istasyonu sayısı da artar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Baz istasyonlarının artmasıyla birlikte, her istasyonun üstlendiği iş hacmi azalır. Böylece cep telefonları hiçbir zaman tam kapasite ile çalışmak zorunda kalmaz. Bu da daha az radyasyonun açığa çıkması anlamına gelir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Bu yüzden numarayı çevirir çevirmez, Cep telefonundaki radyasyon, bağlantı aşamasında en üst seviyeye çıkar, bağlantı sağlanınca azalır. Bu yüzden numarayı çevirir çevirmez, telefonu hemen kulağa yaklaştırılmamalı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Açık olan her cep telefonu (Stand by) belirli aralıklarla içerisinde bulunduğu hücrenin baz istasyonuna "ben buradayım" sinyali gönderir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Bir cep telefonu kullanıcısının RF lar ile etkileşimi, baz istasyonu yakınında yaşayan birine göre çok daha yüksektir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

“Walkie talkie” benzeri diğer taşınabilir telefonlar 10 watt ve üzerinde güce sahip RF sinyalleri üretirler. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

RF alan şiddeti, cep telefonlarına olan uzaklık arttıkça hızla düşer. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep telefonunu kafadan 10 cm veya daha uzakta tutan birinin etkileşeceği radyasyon, cep telefonunu kulağına yapışık tutarak konuşan birine göre çok çok düşüktür. (HANDS FREE) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

RF ETKİLEŞİMİNİN BİYOFİZİĞİ Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Ulaşılan bu derinlik cep telefonlarında 1 cm olabilir. Cep telefonlarından kaynaklanan RF alanlar frekansa bağlı olarak doku derinliklerine ulaşabilirler. Ulaşılan bu derinlik cep telefonlarında 1 cm olabilir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

vücut tarafından soğrulur ve ısı oluşturur. RF enerjisi, vücut tarafından soğrulur ve ısı oluşturur. Bu ısı termoregülatör sistem tarafından bertaraf edilir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Beyin, göz, kas, kan, deri ve sinir dokusu gibi su içeriği fazla olan dokulardaki sıcaklık artışı yağ veya kemik gibi su içeriği az olan dokulara göre daha fazladır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep telefonlarının göz ve beyinde oluşturduğu SAR ve sıcaklık artış değerleri ; Göz için SAR değeri : 0.007 - 0.21W/kg Göz için sıcaklık artışı: 0.022 C (0.21 W/kg için) Beyin için SAR değeri: 0.12 - 0.83 W/kg Beyin için sıcaklık artışı: 0.034 C (0.83 W/kg için) (Anderson V, Joyner KH, 1995) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

RF radyasyondan kaynaklanan beyin sıcaklığındaki artış

İnternette dolaşan bir haberde iki rus gazetecinin, cep telefonları ile bir yumurtayı pişirdiği iddia edilmektedir. Çalışmanın doğruluğunu test etmek için tek ve çift telefon kullanarak deneyi tekrarladık. Sıcaklık artışının 60 dakikada 0.5-1.5 ºC arasında değiştiğini gözledik.

CEP TELEFONLARININ YAYDIĞI RADYASYONUN SOĞRULMASI

Soğrulan enerjinin en büyük bölümü; telefonu tutan el, kafa derisi, Cep telefonu tarafından yayılan radyasyonun yaklaşık % 50 si kullanıcının kafası ve telefonu tutan eli tarafından soğrulur. Soğrulan enerjinin en büyük bölümü;        telefonu tutan el,        kafa derisi,        telefonla konuşulan kulak bölgesi ve        beynin yüzeyi tarafından soğrulur. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

SAR (Specific Absorption Rate) ; Dokulardaki sıcaklık artışı (RF kaynaklı) ile ilişkilendirilen biyolojik etkilerin ölçüm birimidir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

SAR direkt olarak dokunun iletkenliği ile ilgili bir parametredir ve iletkenlik dokunun su içeriği ile artar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

RF soğurduğu iddia edilen cihazların cep telefonuna takılmasının gerekliliği ortaya konmamıştır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

CEP TELEFONLARININ SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Floridalı birinin 1990 lı yılların başında “Larry King Live” programında eşim cep telefonu kullandığı için kanser oldu demesiyle tartışmalar ve araştırmalar başlar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Uluslararası güvenlik sınırlarının altındaki düzeylerde ışınlamaların, sağlık üzerine zararlı bir etkisi olmadığını gösteren çok sayıda araştırma bulunmakla birlikte... Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yapılan araştırmalar taşınabilir telefon kullanımının, beyin aktivitesini, reaksiyon zamanını, uyuma paternlerini etkileyebileceği ortaya konmuş olmakla birlikte, düşük düzeylerdeki bu değişikliklerin sağlık üzerine olumsuz etkisi saptanmamıştır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yapılan iki araştırma, cep telefonunu yoğun kullananların, yorgunluk, baş ağrısı, kulağın üzerinde ve arkasında yanma, bulanık görme, işitme kaybı ve vertigo’ dan şikayetçi olduklarını ortaya koymuştur ( Mild et al, 11.000 kişi; Hocking, 40 kişi, 1998) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Taşınabilir telefonlar, pacemaker, implante defibrilatör, işitme cihazı ve yoğun bakım cihazlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

1997 yılında cep telefonlarının yaydığı RF lar ile ışınlanan transjenik farelerde, lenfoma sıklığına rastlanmıştır . (Repacholi et al. WHO) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

2004 yılında cep telefonlarının yaydığı RF lar ile ışınlanan AKR/J farelerde, lenfoma sıklığına rastlanmamıştır. (Sommer ve ark. Almanya) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yayın yılı: 2005 Yer: İsveç Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Sonuç: T hücreli Non Hodgkin Lenfoma riski ile analog cep telefonu ve kablosuz telefon kullanımı arasında bir ilişki olduğu ileri sürülmektedir. Bu durumun, B hücreli NHL için geçerli olmadığı ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Cep Telefonları ve Beyin Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: İsveç Yayın yılı: 1999 Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Sonuç: GSM cep telefonu kullanımı ile temporal veya occipital loblarındaki tümör riski açısından anlamlı olmayan bir artış gözlendi. Akustik Nöromaya dikkat çekilmiş İddiaları: GSM ‘in etkilerini gözlemek için henüz erken Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: ABD Çalışmayı yapan: Inskip PD ve Arkadaşları Yayın yılı: 2001 Sonuç: 5 yıl veya daha fazla süreyle, günde 60 dk analog cep telefonu kullananlarda beyin tümörü risk artışı gözlenmedi. Tümörün yeri ile telefonun kullanıldığı bölge arasında bir ilişki gözlenmedi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: Finlandiya Çalışmayı yapan: Auvinen A ve Arkadaşları Yayın yılı: 2002 Yer: Finlandiya Sonuç: Cep telefonu kullanımı ile beyin ve tükrük bezi tümörleri arasında bir ilişki bulunmadı. Analog cep telefonu kullanımı ile glioma riski arasında zayıf bir ilişki gözlendi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: Almanya Çalışmayı yapan: Johansen C ve Arkadaşları Yayın yılı: 2002 Yer: Almanya Sonuç: Cep telefonu kullanımı ile oküler melanoma riski arasında bir ilişki bulunmadı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: İsveç Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Yayın yılı: 2002, 2003 Yer: İsveç Sonuç: Analog cep telefonunun ipsilateral kullanımının malign beyin tümörü ve vestibular Schwanoma riskini, anlamlı bir şekilde arttırdığı gözlendi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: ABD Çalışmayı yapan: Waren HG ve Arkadaşları Yayın yılı: 2003 Sonuç: Cep telefonu kullanımı ile intratemporal fasiyal sinir tümörü riski arasında bir ilişki bulunmadı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: Danimarka, İngiltere Çalışmayı yapan: Christensen HC ve ark.(2004,2005) Nelson PD ve ark. (2006) Yayın yılı: 2004, 2005, 2006 Yer: Danimarka, İngiltere Sonuç: 10 yıl veya daha fazla süreli ve düşük yoğunluklu cep telefonu kullanımının, akustik nöroma, glioma ve meningioma riskini arttırmayacağı ileri sürüldü. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yayın yılı: 2004 Yer: İsveç Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Sonuç: Beyin tümörü riskinin en yüksek olduğu grubun, 20-29 yaş aralığındaki 5 yıldan fazla süreyle, ipsilateral analog ve kablosuz telefon kullanıcıları olduğu ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: İngiltere ve 4 İskandinav Ülkesi Çalışmayı yapan: Lönn S ve ark. Schoemaker MJ ve ark. Hardel L ve ark. Yayın yılı: 2004, 2005, 2006 Yer: İngiltere ve 4 İskandinav Ülkesi Sonuç: Uzun süreli cep telefonunun en az 10 yıl kullanımı ile akustik nöroma görülme sıklığı arasında ilişki olduğu belirlendi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Lönn S ve ark. aynı araştırmasında, Kısa süreli cep telefonu kullanımı ile akustik nöroma görülme sıklığı arasında bir ilişki olmadığı görüldü. DECT (Digital European Cordless Telecommunication) telefonların kullanımının da cep telefonları ile aynı etkiyi oluşturabileceği ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yayın yılı: 2005 Yer: İsveç Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Sonuç: Kırsal alanda yaşayan ve 5 yıldan fazla süreli dijital cep telefonu kullananlardaki malin tümör riskinin, şehirdeki kullanıcılara göre yüksek olduğu ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yayın yılı: 2006 Yer: İsveç Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Sonuç: Analog, dijital cep telefonları ve kablosuz telefonların, kullanım saatlerine bağlı olarak (10 yıldan fazla) kötü huylu beyin tümörü riskini arttırdığı ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yer: İsveç, İngiltere, ABD Çalışmayı yapan: Lonn ve ark.(2005), Hepworth SJ ve ark. (2006) Thorlin ve arkadaşları (2006), Muscat ve arkadaşları (2006), Merola ve arkadaşları (2006) Yayın yılı: 2005, 2006 Yer: İsveç, İngiltere, ABD Sonuç: Kısa, orta ve uzun süreli cep telefonu kullanımı ile glioma ve meningioma riski arasında bir ilişki bulunmadığı ileri sürüldü. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Yayın yılı: 2002, 2004, 2006 Yer: Türkiye Çalışmayı yapan: Daşdağ ve ark.(2002, 2004) Yayın yılı: 2002, 2004, 2006 Yer: Türkiye Sonuç: 900 MHz dijital cep telefonlarının kısa süreli kullanımının beyinde tümör oluşturmadığını ancak beyin dokusundaki MDA ve NO düzeyini arttırdığını, gözlediler. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

ÖNERİLER

Ebeveynler gelecekte ortaya çıkabilecek olası bir riskten çocuklarını korumak istiyorlarsa taşınabilir telefon kullanımını sınırlamalıdırlar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Herkes gereksiz konuşmalardan kaçınmalıdır. Örneğin, Gün boyu ücretsiz diye gereksiz uzayan konuşmalar Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Konuşmalar olabildiğince kısa tutulmalıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Uzaktan konuşma (hands free) özelliği olan telefonlar tercih edilmelidir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Konuşma sırasında, taşınabilir telefonlar olabildiğince kafadan uzak tutulmalıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Taşınabilir telefonların sık kullanıldığı yerlerde daha çok baz istasyonu kurulmalıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

Ülkemizde dijital cep telefonunun yaygın kullanımı 10 yılı aşmıştır. Risk değerlendirmesi için, ulusal bir projeye gereksinim bulunmaktadır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

TURKPHONE Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

SABRINIZA TEŞEKKÜRLER. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı