VİRAL ENSEFALİTLER Dr.Gökçen ÖZTÜRK KAYAN

Ensefalit Ensefalit beyin parankiminin enfeksiyonudur.

Etken genellikle virüsler, daha az sıklıkla bakteriler, mantarlar ve priyonlardır.

Virüsler arasında en sık Herpes Simpleks Virüs (HSV) saptanmaktadır. Bunların da %90’dan fazlası HSV Tip-1 ile gelişmektedir

Epidemiyoloji Akut viral ensefalit etkenlerinin bir bölümü sporadik enfeksiyonlara yol açarken, diğer bir grup epidemilere yol açmaktadır. ABD’de ensefalomiyelit epidemilerinin en sık nedeni St.Louis ve California ensefaliti virüsleridir. Son yıllarda West Nile virus ensefalitleri de görülmektedir.

Sosyoekonomik düzeyin düşük olduğu bölgelerde polio, kuduz, kabakulak ve kızamık virüslerine bağlı ensefalitler daha sıktır. Viral menenjite sıklıkla yol açan enterovirüsler, ensefalomiyelitlerin sadece %2’sinden sorumludur.

Epidemik ensefalit etkenlerinin büyük çoğunluğu için rezervuar kuşlar ve kemirgenler, vektör ise sivrisinek ve kenelerdir. Epidemiler genellikle yaz-sonbahar aylarında oluşur.

Patogenez ve Patolojı Etkenlerin çoğu SSS’ne kan yoluyla ulaşmaktadır. Giriş koroid pleksus yada parankim kapillerlerinden olabilir. Bir grup viral ajan ise SSS’ne nörotropik yoldan ulaşır. Kuduz virüsü, inokulasyon yerindeki kastan periferik sinirin içine girer ve retrograd aksoplazmik transport ile m.spinalis’e taşınır. H.simplex ve H.zoster virüsleri de solunum mukozasından SSS’ne benzer biçimde taşınırlar.

Nörona giren virüs, hücrenin genetik materyalini ve protein sentez sistemlerini kullanarak çoğalır ve sonunda hücrenin ölümüne yol açarak çevreye yayılır. Bazı virüsler, entegre ettiği hücrenin DNA’sına entegre olup yıllarca orada kalabilme özelliğine sahiptir.

Klinik Bulgular etkene göre değişiklik gösterir. Tablo akut olarak başlayacağı gibi 2-3 gün süren soğuk algınlığı (ateş, halsizlik, bulantı, kusma, döküntü) semptomları gösteren bir prodromdan sonra da ortaya çıkabilir. Meninks irritasyon bulguları sıklıkla vardır(baş ağrısı, fotofobi, ense sertliği), ancak beyin parankim tutulumuna bağlı bilinç düzeyi değişikliği nedeniyle gölgelenebilir. Hastalığın başlangıcında ve seyri sırasında epileptik nöbetler saptanabilir. Psikoz ve ajitasyon seyrek de olsa saptanabilir.

Poliovirüs, spinal kord, beyin ve beyin sapı motor nöronlarının dekstruksiyonuna yol açarak etkilenen nöronların innerve ettiği kaslarda akut flask paraliziye yol açar. Coxsackie virusü de ensefalit veya nadiren paralitik hastalık ve akut serebellar ataksi etkeni olabilir.

Kabakulak virüsü nadiren hafif menenjit veya ensefalit yapar. Kızamık virüsü, subklinik tutulum ve akut kızamık ensefalitten kronik subakut sklerozan panensefalite kadar değişen nörolojik tutulum spektrumu gösterebilir. Arbovirus enfeksiyonları viral menenjit veya daha sık olarak orta veya şiddetli ensefalite yol açar.

Tanı Kanda hafif-orta derecede lökositoz olur BOS basıncı artar, pleositoz(genellikle lenfositik), hafif protein artışı, glukoz normaldir. EEG’de yaygın yavaşlama saptanır. MR fokal enfeksiyonu saptamada en duyarlı yöntemdir. Yaygın ödem, meninkslerde veya SSS parankiminde kontrast tutulumu görüntülemede saptanabilen diğer bulgulardır.

BOS’da spesifik antikorların saptanması da tanı koydurucudur Tanı, virüsün izolasyonu, serolojik testler veya viral nükleik asidin gösterilmesiyle konur. Virüs izolasyonu için alınan dokular ve sıvılar hemen laboratuar incelemesi yapılmadığı takdirde dondurularak saklanmalıdır. BOS’da en tanı koydurucu tespit, PCR ile etkene ait genomun gösterilmesidir. BOS’da spesifik antikorların saptanması da tanı koydurucudur ancak antikor oluşumu 10 güne kadar hatta daha da gecikebileceğinden, pek tercih edilmemelidir.

Ayırıcı Tanı Kötü tedavi edilmiş bakteriyel menenjit Tüberküloz Fungal veya sifilitik menenjit Leptospiroz Lyme hastalığı Listeria monocytogenes enf. Toxoplazmoz Sarkoidoz Behçet Hast.

Tedavi Hayatı tehdit eden bir enfeksiyon olduğundanhastaneye yatırılarak, gerekirse yoğun bakım biriminde izlenerek tedavi edilmelidir.

Tedavi Herpes Simpleks haricindeki viral ensefalitlerde etkin antiviral tedavi yoktur. Sıklıkla semptomatikdir. Kuduz, poliomiyelit, kabakulak, influenza, rubella ve kızamık için aşılar vardır. Vektör kontrolü ve aşılama özellikle epidemik enfeksiyonların kontrolünde önemlidir.

Tedavi Herpes Simpleks ensefalitinde antiviral tedaviye erken başlamak, sağ kalım açısından çok önemlidir. Kesin tanı uzun sürebileceğinden klinik şüphe halinde tedaviye başlanılmalıdır. İlk seçilecek ilaç asiklovir 14-21 gün boyunca günlük “3x10mg/kg” dozunda iv olarak kullanılmalıdır.