Nerede, Nasıl Yaşıyoruz? Türkiye’de Yerleşme Nerede, Nasıl Yaşıyoruz? Yalçın Aykanat | 2013

TÜRKİYE’DE NÜFUSUN VE YERLEŞMENİN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Doğal Faktörler Beşeri Faktörler Yer şekilleri İklim Su Kaynakları Jeolojik Yapı Toprak Özellikleri Teknolojideki Gelişmeler Ulaşım Ticaret Göçler Turizm Sanayi Madencilik

Yer Şekilleri Dağların Doğu Batı Doğrultulu uzanması; Kıyı ile iç kesimler arasında belirgin farklılıklar ortaya çıkarmıştır. Buna bağlı olarak kıyılarımız daha çok nüfuslanmıştır. Eğimli Arazilerde, tarım, ulaşım gibi faaliyetler zorlaşır. Bu sebeplerle yerleşmelerin çoğu düz alanlardadır. Yükseklik arttıkça ekonomik faaliyetler güçleşmektedir. Bu durum Türkiye’de yerleşmelerin daha çok alçak bölgelerde toplanmasına yol açmıştır.

İklim Yağış ve sıcaklık şartlarının uygun olduğu bölgelerimiz daha yoğun nüfusludur. Ancak bu genellemeye uymayan yörelerimiz de vardır.. Örneğin; Menteşe Yöresi, Yıldız Dağları Bölümü, Taşeli Platosu gibi… İklim tek başına bir etken değildir. Dolaylı yollardan ekonomik sonuçlar doğurur ve yerleşmeyi asıl etkileyen bu ikincil faktörlerdir.

Su Kaynakları İçme, kullanma, tarımsal sulama, enerji üretiminde su hayati öneme sahiptir. Anadolu'da ilk yerleşmeler su kaynaklarının yakınında kurulmuştur. Su kaynakları yerleşme dokusunu belirler. İç bölgelerde toplu yerleşme; Doğu Karadeniz’de dağınık yerleşme vardır

Arazinin Özellikleri Karstik araziler yüzey suları bakımından fakirdir. Bu durum tarımı olumsuz etkiler Karstik arazilerde nüfuslanma azdır. En iyi örnekler; Teke ve Taşeli Platolarıdır. Verimli toprak tarımsal faaliyetleri etkiler Verimli toprakların olduğu yerler ile ovalarda nüfuslanma fazladır. Çukurova, Silifke Ovası gibi…

Ekonomik Faaliyetler Tarımsal verimliliğin yüksek olduğu kıyılardaki ovalar, iç bölgelerdeki ırmak boyları nüfusu çeken yerlerdir. Sanayi tesislerinin yoğunlaştığı Adapazarı, Kocaeli, Bursa, Denizli gibi yerlerde de nüfus yoğunlaşmıştır. Turizm, Ticaret, Ulaşım gibi diğer ekonomik faaliyetlerin yapılabildiği yörelerimiz de yoğun nüfusludur. İstanbul, Antalya, İzmir gibi…

Göçler Ülkemizde bölgesel gelişmişlik farkı iç göçlere neden olmuştur. Bu durum da nüfus dağılışının dengesizliğine sebep olmuştur. Siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle Afganistan, Bosna-Hersek, Kosova, Arnavutluk gibi ülkelerden ülkemize dış göçler olmuştur. Bu da ülkemizdeki kültürel zenginliği artırmıştır.

İdari, Askeri ve Tarihi Sebepler Ankara'nın başkent olması, nüfusun hızla artmasına, etrafındaki yerleşim yerlerinin ise nüfuslarının azalmasına sebep oldu. Malatya, Erzurum, Eğirdir, Polatlı gibi askeri birliklerin yakınlarında bulunan yerleşmeler de fazla nüfuslanmıştır. Tarihin en eski dönemlerinden beri yerleşim yeri olma özelliğini koruyan yörelerimiz vardır. Şanlıurfa, Van, Konya, Yozgat gibi yerleşim yerleri bunlara örnektir.

Anadolu’nun Yerleşim Yeri Olarak Seçilmesinin Nedenleri 1 Coğrafi konumunun stratejik olması 2 İkliminin elverişli olması 3 Su ve toprak kaynaklarının yeterli olması 4 Ulaşım şartlarının uygun olması

Yerleşme Biçimleri Nüfus Miktarı Ekonomik Faaliyetler İdari Yapı İş Bölümü Yukarıdaki özelliklere göre yerleşme biçimleri Kentsel ve Kırsal olarak ikiye ayrılır.

Kırsal ve Kentsel Yerleşmeler Kentsel Yerleşmelerde Nüfus fazladır. İkincil ve üçüncül faaliyetler yaygındır. En büyüğü megapoldür. İş Bölümü belirgindir. Kırsal Yerleşmelerde Nüfus azdır. Birincil faaliyetler yaygındır. En büyüğü kasabadır İş Bölümü belirgin değildir.

Kırsal Yerleşmeler Köyler Köy Altı Yerleşmeleri Geçici Yerleşmeler Yayla, Ağıl, Kom, Dam, Oba Sürekli Yerleşmeler Çiftlik, Mahalle, Mezra, Divan

Kırsal Yerleşmeler Ülkemizde nüfusu 10.000’den az olan yerleşmeler kırsal sayılır. Yaşanan hızlı iç göç sonucu kırsal nüfus azalmaktadır. Köyler; en az 15 haneli ve en fazla 2.000 nüfuslu yerleşme birimleridir. Muhtar tarafından idare edilir. Köy altı yerleşme birimleri, 15 haneden daha küçüktür. Hayvancılık ve tarım yapmak amacıyla köylerden ayrılanlar tarafından kurulan birimlerdir. Bunlardan bazıları sadece belli dönemlerde kullanılır. Yaylalar gibi… Köy altı yerleşme birimleri, özellikleri bakımından birbirine benzemektedir. Bölgelerimize göre ve yapılan asıl ekonomik faaliyete göre isimleri farklılaşmıştır. Karadeniz'de Divan, Doğu Anadolu'da Mezra, İç Anadolu'da Oba, Ege’de Dam gibi…

Yerleşme Dokusuna Göre Köyler Su kaynaklarının kıt, yer şekillerinin sade olduğu bölgelerde toplu yerleşme örnekleri görülür. İç ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde genellikle su kaynaklarının etrafında toplanan evlerden oluşan köylere rastlanır Buna karşılık, su kaynakları bol ve yer şekilleri engebeli ise daha çok dağınık yerleşme örnekleri görülür. Özellikle Doğu Karadeniz'de bu tür yerleşme örnekleri vardır.

Kentsel Yerleşmeler Nüfusu 10 Binden fazla olan, başlıca geçim kaynakları sanayi ticaret gibi tarım dışı sektörler olan büyük toplu yerleşmelere «Kent» denir. Ülkemizdeki nüfusun % 76’sı kentlerde yaşar. Şehir Nüfusu Tanımlanması 10 Bin – 25 Bin Küçük Şehir 25 Bin – 100 Bin Orta Büyüklükte Şehir 100 Bin – 500 Bin Büyük Şehir 500 Bin – 10 Milyon Metropol 10 Milyon + Megapol