Hastane Yer/ Yüzey Dezenfektan Uygulamaları Doç. Dr. Zeliha KOÇAK TUFAN Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği drztufan@yahoo.com

Hastane enfeksiyonları hastanede kalış süresinde uzamaya, morbidite ve mortailitede artışa, maliyet artışına, iş gücü kaybına ve yaşam kalitesinde bozulmaya yol açar. Hekimin başarısını olumsuz etkiler, hastanın tedavi sürecini aksatır.

Hastanede yer ve yüzey dezenfektan uygulamaları hastane enfeksiyonlarının kontrolünde ele alınan önemli unsurlardan biridir.

Sterilizasyon, dezenfeksiyon ve dekontaminasyon nedir?

Sterilizasyon Sterilizasyon, cansız maddeler üzerinde bulunan mikroorganizmaların sporlar dahil yok edilmesi, öldürülmesidir.

Dezenfeksiyon Dezenfeksiyon, cansız maddeler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların yok edilmesidir. Bakteri sporları ise dezenfektan türünde göre tamamen yok olmaz, belli düzeyde azalır.

Dekontaminasyon Dekontaminasyon, özelikle gözle görülür kirlenmenin giderilmesi ve tıbbı alet ve malzemeye elle dokunulduğunda ciddi bir risk oluşturmayacak şekilde temizlenmesi anlamında kullanılan terimdir.

Dezenfeksiyon yöntemleri ve dezenfektanlar nelerdir, nerelerde kullanılır?

Dezenfeksiyonda başlıca iki yöntem kullanılır: ısı ile dezenfeksiyon ve kimyasal ajanlarla dezenfeksiyon Dezenfektanlar da kimyasal sterilizan, yüksek düzey dezenfektan, orta düzey dezenfektan ve düşük düzey dezenfektan şeklinde ayrılabilir.

Kimyasal sterilizasyon steril boşluğa girecek malzemelerde (ör: laparoskop, artroskop ve sistoskoplar gibi) uygulanır. Gluteraldehit, hidrojen peroksit, perasetik asit ve bunların farklı oranlarda karışımları kullanılabilir.

Yüksek düzey dezenfektanlar yarı kritik gereçlerde (Fleksibıl endoskoplar, laringoskoplar, endotrakeal tüpler, anestezi ekipmanları vb) kullanılabilr. Yine gluteraldehit, orto fitaldehit, hidrojen peroksit , perasetik asit, hipoklorit ve glukoprotamin farklı oranlarda ve farklı sürelerde uygulanır.

Modified from Rutala 69. Abbreviations: HLD=high-level disinfectant; HP=hydrogen peroxide; PA=peracetic acid; glut=glutaraldehyde; PA/HP=peracetic acid and hydrogen peroxide; OPA =ortho-phthalaldehyde (FDA cleared as a high-level disinfectant, included for comparison to other chemical agents used for high-level disinfection); m=minutes; h=hours; NA=not applicable; TWA=time-weighted average for a conventional 8-hour workday. 1number of days a product can be reused as determined by re-use protocol 2time a product can remain in storage (unused) 3no U.S. EPA regulations but some states and local authorities have additional restrictions 4MEC=minimum effective concentration is the lowest concentration of active ingredients at which the product is still effective 5Conc soln=concentrated solution 6The ceiling limit recommended by the American Conference of Governmental Industrial Hygienists is 0.05 ppm. 7per cycle cost profile considers cost of the processing solution (suggested list price to healthcare facilities in August 2001) and assumes maximum use life (e.g., 21 days for hydrogen peroxide, 14 days for glutaraldehyde), 5 reprocessing cycles per day, 1-gallon basin for manual processing, and 4-gallon tank for automated processing. + = least expensive; +++++ = most expensive

Orta ve düşük düzey dezenfeksiyon, Kritik olmayan gereçlerde (steteskoplar, tansiyon aletleri, kulak spekulumu, küvözler vb) kullanılabilir Etil veya izopropil alkol, klorin, iyodofor, fenolik kullanılabilir

Hastane enfeksiyonları ve dezenfektan uygulamaları

Hastane yer/yüzeylerini belli aralıklarla (günlük, haftada 3 kez vb) ve her gözle görülür kirlenme veya kontaminasyon olduğunda temizleyin/dezenfekte edin Category II. 23, 378, 380, 382, 1008, 1010 Dezenfektan veya deterjan kullanırken üretici firma talimatlarına uyun (dilüsyon, materyal uyumu, depolama vb) Category II. 327, 365, 404

Duvarları, perdeleri gözle görülür kirlenme ve kontaminasyon olduğunda temizleyin Category II. 1011 Dezenfektan/deterjanı önerilere uygun şekilde hazırlayın ve belli aralıklarla yenileyin Ör: Her 3 hasta odasında bir mop yapılan solusyon değiştirilir; değişimlerin 60 dk’dan daha uzun süreyi geçmemesi gerekir Category IB. 68, 379

Mop başlıkları temizlik bezleri kontaminasyonun önlenmesi için düzenli aralıklarla dekontamine edilmelidir (En az günde bir kez yıkanır ve kurutulur) Category II. 68, 402, 403

Hasta bakım alanlarında şu durumlarda tek basamaklı işlem ve EPA onaylı hastane dezenfektanı kullanılır: Yüzeylerdeki kirin kaynağı bilinmiyorsa-kan, veya hasta vücut çıkartıları ihtimali olabilir Yüzeylerde çoklu dirençli bakteri bulunma ihtimali varsa Category II. 23, 47, 48, 51, 214, 378, 379, 382, 416, 1012

Hasta bakım alanları dışında yüzey temizliğinde deterjan ve su yeterlidir Category II. 23 Kritik olmayan yüzeyleri EPA onaylı hastane dezenfektanları ile temizleyin Category II, IC. 17, 47, 48, 50, 51, 53-57, 59, 60, 62-64, 355, 378, 382 Kritik olmayan yüzeylerde yüksek düzey dezenfektan/ sıvı kimyasal sterilizan kullanmayın! Category IB. 23, 69, 318

İçlerinde bebek varken infant kabinlerinde ve inkübatörlerde dezenfektan kullanmayın. Infant kabinleri ve inkübatörlerinin terminal temizliğinde dezenfektanlar (fenolikler) kullandı iseniz tüm alanı su ile durulayın ve tekrar kullanım öncesi kurulayın Category IB. 17, 739, 740

Potansiyel olarak enfekte olan sıvı veya kan sıçradığında veya döküldüğünde hızla temizleyin; kanlı materyalleri uygun şekilde bertaraf edin Category IB, IC. 214

Kan veya diğer potansiyel olarak enfekte sıvı döküldüğünde/Sıçradığında: Eldiven , PPE (iğneleri forsepsle alıp DKA atın) EPA onaylı tüberkülosidal ajanla (EPA list D ve E listesinden germisid) veya yeni hazırlanmış hipoklorid solusyonla dezenfekte edin. Category II, IC. 214, 215, 557, 1013

Sodyum hipoklorit kullanılacaksa Gözeneksiz yüzeyde, <10ml sıçramada: 1:100 dilüsyon (e.g., 1:100 dilution of a 5.25-6.15% sodium hypochlorite -525-615 ppm chlorine) >10 mL, geniş yüzeye yüksek miktar sıçramada yada laboratuar kaynaklı sıçrama ise: İşlem sırasında enfekte olma riskini azaltmak üzere temizlik öncesi 1:10 luk dilüsyon uygulanır. Bu dekontaminsayon sonrası 1:100 lük dilüsyonla terminal dezenfeksiyon yapılır. Category IB, IC. 63, 215, 557

Dökülen materyal büyük miktarda kan veya vücut sıvısı ise disposıbl adsorban bir materyal kullanılarak emdirilir ve ortamdan uzaklaştırılır. Category II, IC. 44, 214

Endemik Clostridium difficile enfeksiyonunun endemik olduğu ünitelerde ve salgın durumunda rutin çevre temizliğinde 1:10 dilüsyonda (%5.25-%6.15 sodium hypochlorite) çamaşır suyu kullanılır EPA onaylı C. difficile sporlarını öldüren bir dezenfektan henüz bulunmamaktadır. Category II. 257-259

Klor solüsyonu günlük hazırlanmıyorsa 30 gün kapaklı opak bir şişede saklanabilir, ancak 30 gün sonrasında klor konsantrasyonunda %50 azalma olur ( 1000ppm klorin 30 gün sonra 500 ppm e düşer) Category IB. 327, 1014

Hastanelerde yer/yüzey dezenfeksiyonu gerekli midir?

Hastane yer ve yüzeyleri hastane enfeksiyonları açısından rezervuar oluşturur. Özellikle nosokomiyal salgınlara neden olabilen MRSA, VRE, Acinetobacter ve Pseudomonas türleri yüzeylerde haftalarca hayatta kalabilir.

Su-sabun: temizlik öncesi 10 CFU—34000cfu/mL Mopun kullanıldığu su Su-sabun: temizlik öncesi 10 CFU—34000cfu/mL Dezenfektan+ Su -------- Değişim yok (20cfu/ML)

TEMİZLİĞİN KONTROLÜ

Ünitelere göre hastaneler temizlik sıklığını ve yöntemini belirlemelidir. Kritik olmayan yüzeylerin dezenfeksiyonunda düşük düzey dezenfektan kullanılmalıdır. Özellikle vücut sıvı ve salgıları ile kontamine olan yüzeylere dezenfeksiyon uygulanmalıdır.

Direnç

Yüksek riskli alanlarda (yoğun bakım üniteleri (YBU), izolasyon odaları vb) elle sık temas edilen yüzeyler günde en az bir kez temizlenip dezenfekte edilmelidir.

Yerler için genel olarak deterjanla temizlik yeterlidir, vücut sıvı ve salgıları ile kirlenme varsa dezenfeksiyon da uygulanmalıdır.

Yer/yüzey dezenfeksiyonunda risk sınıflaması nelerdir? Yer/yüzey dezenfeksiyonunda yüksek riskli alanlar: ameliyathaneler, YBU’ler, hemodiyaliz ünitesi, izolasyon odaları, kemik iliği ünitelerinin ve solid organ nakli ünitesinin hasta odaları Orta riskli alanlar: Laboratuarlar, hasta odaları ve mutfak Düşük riskli alanlar: Hemşire ve doktor odaları, ofisler, kafeterya, koridorlar ve depolar

AMELİYATHANE TEMİZLİĞİ

AMELİYATHANE TEMİZLİĞİ

Dezenfektan alımında ve kullanımında dikkat edilecek konular nelerdir?

Her bir dezenfektan farklı sürede etkir, aynı gün içinde kullanılması gerekenler olduğu gibi birkaç hafta boyunca aktif kalanlar da olabilir.

Dezenfektanlar arasında markaya göre kullanım talimatları değişebilir, mutlaka üretici firma önerileri doğrultusunda hareket edilmelidir. Her bir ürün değişikliğinde üniteler bu konuda uyarılmalı ve hizmet içi eğitimler verilmeli, dezenfektan aktiviteleri kontrol edilmelidir.

Ürünler alınırken antibakteriyel etkinin belgelenmesi, ürüne göre kalite standartlarına uyumun gösterilmesi önemlidir. Bütün malzemeleri kullanırken personel sağlığı ve çevre sağlığı mutlaka göz önünde bulundurulmalı, uygun hazırlama ve bertaraf önlemleri alınmalıdır.

Kaynaklar Sterilizasyon dezenfeksiyon rehberi www. das.org.tr Hastane enfeksiyonlarının önlenmesi çalışmaları, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. www.hastaneenfeksiyonlari.saglik.gov.tr Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities, 2008. HICPAC. http://www.cdc.gov/hicpac/Disinfection_Sterilization/acknowledg.html

Teşekkürler….