GELİŞİME GİRİŞ

GELİŞİM NEDİR? Döllenmeyle başlayan ve yaşam boyu devam eden değişmelerdir. Döllenmeden ölüme kadar süren yaşam dönemi içinde organizmada (fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal) gözlenen sürekli ve düzenli değişikliklerdir.

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ Gelişimin temel kavramlarını, ilkelerini ve kuramlarını belirlemeye çalışan ve gelişim süreçleri ile bu süreçlerin birbirleriyle etkileşimleri üzerinde açıklamalar yapan bilim dalıdır.

Gelişim Süreçleri Döllenmeden ölüme kadar olan süreyi kapsayan gelişim sürecini ancak birbiriyle iç içe geçmiş olan biyolojik, bilişsel ve psikososyal süreçlerle açıklayabiliriz. 1. Biyolojik Süreçler 2. Bilişsel Süreçler 3. Psikososyal Süreçler

ANA HATLARIYLA GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (Yumurtanın döllendiği andan itibaren başlayıp doğum anına kadar olan süredir) BEBEKLİK DÖNEMİ (0 – 2) (Her konuda bakıma yoğun bağımlı olunan dönem.) İLK ÇOCUKLUK DÖNEMİ (2 – 6) (Özbakım –kendi kendine yeme, içme, temizlik, giyinebilme) becerilerini kazandığı dönemdir. Bununla birlikte girişimcilik, bağımsız hareket etme gibi kişilik gelişimleri görülür) İKİNCİ ÇOCUKLUK DÖNEMİ (6 – 11) (Zihinsel ve sosyal faaliyetlerde yoğunluk. Okuma – yazmayı öğrenme, soyut beceriler, okulla birlikte yoğun toplumsal ilişkiler.)

ANA HATLARIYLA GELİŞİM DÖNEMLERİ ERGENLİK DÖNEMİ (11–13 – 18–20) (Kendisini ve çevresini algılamada, düşünce ve fiziksel yapıda hızlı değişim ve bu ani değişikliklere uyum çabaları dönemi. Karşı cinse ilgi.) GENÇ YETİŞKİNLİK (20–30) (Ekonomik bağımsızlık ve aile kurmaya yönelim.) ORTA YETİŞKİNLİK (30 – 60) (Üretkenlik ve sorumluluk dönemi.) İLERİ -GEÇ- YETİŞKİNLİK (60 - ?) Fiziksel nedenlere bağlı sağlık sorunları. Emeklilikle birlikte yeni çevreye, yeni sosyal rollere uyma çabaları.

GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Büyüme Organizmada boy, kilo ve hacim olarak meydana gelen artışlardır. Olgunlaşma Vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonları yerine getirebilecek düzeye gelmesidir Öğrenme Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucunda meydana gelen kalıcı izli davranış değişmeleridir.

GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Gelişme Büyüme, olgunlaşma, yaşantı ve öğrenmenin etkileşimi sonucu organizmanın sürekli ilerleme kaydederek değişmesidir. Gelişme, olgunlaşma, yaşantı ve öğrenme etkileşimlerinin bir ürünüdür. Hazırbulunuşluk Hazırbulunuşluk olgunlaşma ve öğrenme sonucunda belli davranışları yapmaya hazırolma durumudur. Kritik Dönem Bireyin çeşitli gelişim dönemlerinde öğrenmeye ya da gelişmeye en çok eğilimli, istekli ve çevre uyaranlarına en açık olduğu dönemi ifade eden bir kavramdır. Gelişim Görevi Normal gelişim süreci içindeki bütün bireylerden beklenen, belirli gelişim dönemlerine ait görevlerin gerçekleştirilmesidir.

GELİŞİMİN İLKELERİ 1- GELİŞİM, KALITIM VE ÇEVRE ETKİLEŞİMİNİN ÜRÜNÜDÜR 2- GELİŞİM SÜREKLİDİR VE BELLİ AŞAMALARDA GERÇEKLEŞİR 3- GELİŞİMİN HIZI HER DÖNEMDE AYNI DEĞİLDİR 4- GELİŞİM NÖBETLEŞE DEVAM EDER

GELİŞİMİN İLKELERİ 5- GELİŞİM BAŞTAN AYAĞA, İÇTEN DIŞA DOĞRUDUR 6- GELİŞİM, GENELDEN ÖZELE DOĞRUDUR 7- GELİŞİM BİR BÜTÜNDÜR 8- GELİŞİMDE BİREYSEL FARKLAR VARDIR 9- GELİŞİMDE KRİTİK DÖNEMLER

GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Gelişimi etkileyen faktörler üç ana başlık altında incelenmektedir: 1. Kalıtım 2. Çevre 3. Hormonlar

KALITIM ve ÖZELLİKLERİ Kalıtım Cinsiyetin Belirlenmesi Genotip ve Fenotip Kavramları Baskın ve Çekinik Kalıtsal Olarak Aktarılan Hastalıklar

ÇEVRE 2. Doğum Anı 3. Doğum Sonrası Çevrenin gelişim üzerindeki etkisi üç başlık altında incelenir: 1. Doğum Öncesi 2. Doğum Anı 3. Doğum Sonrası

Doğum Öncesi Etkenler İlaçlar ve Kimyasal Maddeler Alkol ve Sigara Yaş Çoklu Gebelik Radyasyon Hastalıklar Kan Uyuşmazlığı Doğum Öncesi Beslenme

Doğum Anı ( Sırası ) Etkenler Doğum anında yaşanan olumsuzluklar gelişimi etkileyebilir. Sağlıksız ortamlarda yapılan doğumlar, bebeğin başının zorlanması (vakum vb.), darbe alması, kordon dolanması ve bebeğin oksijensiz kalması gibi etkenler gelişimi olumsuz etkilemektedir

Doğum Sonrası Etkenler Ekonomik düzey Beslenme İlk Yaşantılar Anne-baba Tutumları: * Demokratik Tutum * Baskıcı (otoriter) Tutum * İtici Tutum * Aşırı Koruyucu Tutum * Aşırı Hoşgörülü ve Şımartıcı Tutum * Yetkinci Tutum * Tutarsız Tutum

Doğum Sonrası Etkenler Çocukların Doğuş Sırası: * İlk çocuk * Ortanca çocuk * Sonuncu çocuk Boşanmış Aileler Hastalık ve Kazalar İletişim Araçları Akran Çevresi Okul Tarihsel Zaman

Hormonlar Gelişimde hormonların da önemli işlevleri vardır. Salgılarını doğrudan kana akıtan bezlere iç salgı bezleri adı verilir. İç salgı bezlerinin salgılarına da hormon denir. İç salgı bezlerinin salgıları organizmanın dengeli bir şekilde büyüme, gelişme ve çalışmasını sağlar. Herhangi birisinin salgısındaki yetersizlik ya da fazlalık diğer iç salgı bezlerini de etkileyebilir. Organizmanın dengesinin bozulmasına neden olur.

Hormonlar ve İşlevleri Hipofiz Troid salgı bezi Paratroid salgı bezi Pankreas bezi Böbrek üstü bezleri Cinsiyet salgı bezleri

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Çağdaş eğitim, “bireyi merkez alan” bir eğitim anlayışını ön görmektedir. Öğretmenlik mesleğinin olmazsa olmaz ön koşulu da öğrenciyi tanımaktır. Öğretmen gelişim ile ilgili kavramları bilmelidir. Gelişimin ilkeleri öğretmene mesleği ile ilgili önemli bakış açıları kazandırır.

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Aile, öğretmenler, okul rehberlik servisi işbirliği içinde çocuğun çeşitli gelişim alanlarıyla ilgili bilgileri toplayarak, çocuğun gelişim sürecine yardım eder. Gelişimi bir bütün olarak kavrayan öğretmenler, öğrencilerin sadece anlatılanları öğrenen bir makine olmadıklarını, biyolojik, bilişsel ve psiko-sosyal süreçlerin bütününden oluşan birer insan olduklarını görebildiği oranda hümanist bir yaklaşım sergileyeceklerdir. Öğretmen, sınıftaki öğrenci davranışlarının nedenlerine ilişkin daha derinlemesine ve çeşitli gelişim süreçleriyle bağlantılı yaklaştığında, mesleğini bilimin verileri ışığında yapıyor demektir.

1. Dölüt – Zigot Evresi 2. Embriyo Evresi 3. Fetüs Evresi DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM Doğum öncesi dönem üç evrede incelenmektedir: 1. Dölüt – Zigot Evresi 2. Embriyo Evresi 3. Fetüs Evresi

Dölüt – Zigot Evresi (0 - 2 Hafta) Döllenmiş yumurtanın 0–2 hafta arasındaki adına “zigot” denir. Zigot, döllenmeden hemen sonra bölünerek çoğalmaya ve döl yatağına doğru ilerlemeye başlar. 12–16 hücreyle döl yatağına doğru yuvarlanarak, 6–7 günde buraya yerleşir.

Zigot’un Hücre Bölünmesi

2. Embriyo Evresi (2 – 8 Hafta) Çocuğun temel yapısının oluştuğu, hızlı bir büyüme ve gelişme gösterdiği evredir. Embriyo, içinde amniyos sıvısının bulunduğu uterusun (gebelik süresince fetüsün gelişip büyüdüğü yer, rahim) içinde gelişir. Bu evrenin başında üç doku tabakası gelişir ve organlar yavaş yavaş belirginleşmeye başlar.

2. Embriyo Evresi (2 – 8 Hafta) Dış Tabaka (Ektoderm): Sinir sistemi, saç, tırnak, ağız, dişler, deri bezleri, işitme sistemleri, burun duyu organları ve hücrelerin oluştuğu tabakadır. Orta Tabaka (Mezoderm): Kemikler, büyük kaslar, bağ doku, kalp, böbrekler, dolaşım- boşaltım ve üreme sistemlerinin oluştuğu tabakadır. İç Tabaka (Endoderm): Solunum ve sindirim sistemi, iç organlar, iç salgı bezleri ile ağız ve boğazın oluştuğu tabakadır

3. Fetüs Evresi ( 9 – 38 hafta ) Dokuzuncu haftadan doğum anına kadar sürer. Bu evrede fetüs 28. haftaya kadar diğer dönemlere oranla daha hızlı gelişerek dışarıda yaşama yeteneğine ulaşır.

Fetüsün Gelişim Özellikleri 3.-4. ay: Fetüs, 7-9 cm uzunluğunda, 28 gr ağırlığındadır. Organların tümü, kaslar ve sinirler yerindedir ve işlevlerini yerine getirmeye başlamıştır. Akciğerler kesin şeklini almıştır. El ve ayak parmakları ile genital organlar fark edilebilir. Gözler ve kulaklar belirmeye başlamıştır. 4. ayın sonlarında dolaşım sistemi ve akciğerler işlevselleşir. Kemikler, lastiksi kıkırdaktır. 5.-6. ay: Kaşlar ve göz kapakları tamamen gelişmiştir. Tırnaklar, parmak uçlarını örter. Sesi hissedebilir. Saçlar çıkmaya başlar. Duyma 5. ayın sonunda tamamen gelişmiştir. 6. ayın sonunda gözlerini açıp kapatır, uyur uyanır ve parmağını emebilir. 7.-8. ay: Işığı karanlıktan ayırabilir. Uterusun içini tamamen kaplar. Derinin altına yağ tabakası yerleşir. Deri pembeleşir. 9. ay: bu ayın (38. hafta) sonunda fetüs artık dölyatağının dışında yaşayabilecek duruma gelmiştir.