Firma Teorisi (Tam Rekabet Piyasası) 1

Tartışma Konuları Tam Rekabet Piyasaları Kâr Maksimizasyonu Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Kısa Dönemde Çıktı Seçimi Chapter 8 2

Tartışma Konuları Rekabetçi Firmaların Kısa Dönem Arz Eğrisi Kısa Dönem Piyasa Arzı Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Endüstrilerin Uzun Dönem Arz Eğrisi Chapter 8 3

Tam Rekabet Piyasaları Tam Rekabet Piyasasının Özellikleri 1) Fiyat alıcı 2) Ürün homojenliği 3) Serbest giriş ve çıkış Chapter 8 4

Tam Rekabet Piyasaları Fiyat Alıcılık Bireysel sabit, toplam pazar çıkışının çok küçük bir parçasını satmaktadır ki, bu yüzden pazar fiyatını etkileyemez. Bireysel tüketici, sanayinin çok küçük bir parçasını, pazar fiyatında herhangi bir etkide bulunabilmesi için satın alır. Chapter 8 4

Tam Rekabet Piyasaları Ürün Homojenliği Bütün firmaların ürünleri mükemmel ikamelerdir. Örnekler Ziraat ürünleri, yağ, gümüş, demir, kereste Chapter 8 4

Tam Rekabet Piyasaları Serbest Giriş ve Çıkış Alıcılar kolaylıkla bir tedariği diğeriyle değiştirebilirler. Tedarikler kolaylıkla pazara giriş veya çıkış yapabilirler. Chapter 8 4

Tam Rekabet Piyasaları Tartışma Soruları Giriş ve çıkış için bazı engeller nelerdir? Bütün pazarlar rekabetçi midir? Bir Pazar ne zaman yüksek derecede rekabetçidir? Chapter 8 4

Kâr Maksimizasyonu Firmalar kârı nasıl maksimize eder? Diğer amaçlar Gelir maksimizasyonu Kâr hissesi maksimizasyonu Kısa dönem kâr maksimizasyonu Chapter 8 5

Firma Dengesinin Koşulu II: MR=MC Chapter 8

Kâr Maksimizasyonu Firmalar kârı nasıl maksimize eder? Uzun dönemli kâr maksimizasyonu geçerlidir Başka firmaların fiyatı etkilemeleri düşünülmez. Firma satış miktarını artırarak gelir artışı sağlayabilir Chapter 8 7

Firma dengesi için; Bir fonksiyonun türevi o fonksiyonun eğimine eşittir. Firmanın MR=MC koşulunu sağladığı noktada firma karını maksimize etmekteydi. Bu noktada aynı zamanda MC’nin eğimi MR’nin eğiminden büyük olmalıdır Chapter 8

Toplam Gelir Doğrusu Toplam Gelir ∆TR α = MR = ∆TR/ ∆q α ∆q TR= p.q Maliyet, Gelir TR= p.q ∆TR ∆q TR Eğrisinin Eğimi MR verir α = MR = ∆TR/ ∆q α q Chapter 8 10

TOPLAM MALİYET EĞRİSİ TC(q) Toplam Maliyet TC(q) Eğrisinin Eğimi = MC Why is cost positive when q is zero? Cost, Revenue, Profit $ (per year) q Chapter 8 11

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Marjinal gelir bir ünite fazla çıktı üretmekten sağlanan ilave gelirdir. Marjinal maliyet bir ünite fazla çıktı üretmekten doğan ilave maliyettir. Chapter 8 14

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu TR(q) ve TC(q)’nun karşılaştırılması Çıktı düzeyleri: 0- q0: TC(q)> TR(q) Negatif kâr TFC + TVC > TR(q) MR > MC Daha yüksek çıktıda daha yüksek kâr olduğunu gösterir. Maliyet, Gelir, Kâr ($ sene başına) TC(q) A B TR(q) q0 q* q Chapter 8 16

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu TR(q) ve TC(q)’nun karşılaştırılması Soru: Çıktı sıfır iken kâr neden negatiftir? Maliyet, Gelir, Kâr $ (sene başına) Çıktı (sene başına düşen Ünite) C(q) A B q0 q* R(q) Chapter 8 17

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu TR(q) ve TC(q)’nun karşılaştırılması Çıktı düzeyleri: q0 - q* TR(q)> TC(q) MR > MC Daha fazla satış daha yüksek kâr olacağını gösterir. Kâr artıyor Maliyet, Gelir, Kâr $ (sene başına) Çıktı (sene başına düşen Ünite) TC(q) A B q0 q* TR(q) Chapter 8 18

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu TR(q) ve TC(q)’nun karşılaştırılması Çıktı düzeyi: q* TR(q)>TC(q)(Maksimum) MR = MC Kâr maksimize edilmiştir Maliyet, Gelir, Kâr $ (sene başına) Çıktı (sene başına düşen Ünite) C(q) A B q0 q* R(q) Chapter 8 19

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Soru Üretim q* dan daha fazla veya az iken kâr neden azalır? Maliyet, gelir, kâr $ (sene başına) Çıktı (sene başına düşen Ünite) TC(q) A B q0 q* TR(q) Chapter 8 20

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu TR(q) ve TC(q)’nun karşılaştırılması q*’ ‘nun ötesinde çıktı düzeyleri: TR(q)> TC(q) MC > MR Kâr azalıyor Maliyet, gelir, kâr $ (sene başına) Çıktı (sene başına düşen Ünite) TC(q) A B q0 q* TR(q) Chapter 8 21

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Bu yüzden şöyle söyleyebiliriz: MC = MR iken kar maksimize olmuş olur. Maliyet, gelir, kâr $ (sene başına) Çıktı (sene başına düşen ünite) TC(q) A B q0 q* TR(q) Chapter 8 22

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Chapter 8 23

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Kârın maksimum olduğu durum MR – MC = 0 böylece MR(q) = MC(q) Chapter 8 24

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Rekabetçi firma Fiyat veri alır Piyasa çıktısı (Q) ve firma çıktısı (q) Piyasa talebi (D) firma talebi (d) TR(q) düz bir çizgidir Chapter 8 25

Rekabetçi Bir Firma Tarafından Yönlendirilen Talep ve Marjinal Gelir Fiyat $ per bushel Fiyat $ per bushel Firma Endüstri D $4 d $4 100 200 Çıktı (bushels) 100 Çıktı (millions of bushels) Chapter 8 27

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Rekabetçi Firma Rekabetçi Firmanın Talebi Üreticinin çıktı düzeyi ne olursa olsun, üretici başlı başına tüm üniteleri $4 ‘dan satar Üretici fiyatı yükseltmeye çalışırsa, satışlar sıfır olur. Chapter 8 28

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Rekabetçi Firma Rekabetçi Firmanın Talebi Üretici fiyatı düşürmeye çalışırsa, satışı arttıramaz P = D = MR = AR Chapter 8 28

Marjinal Gelir, Marjinal Maliyet ve Kâr Maksimizasyonu Rekabetçi Firma Kâr Maksimizasyonu MC(q) = MR = P Chapter 8 29

Kısa Dönemde Çıktı Seçimi Çıktı ve kârlılığı belirlemek için talep ile beraber üretim ve maliyet analizlerini birleştireceğiz. Chapter 8 30

Pozitif Kâr Yapan Bir Rekabetçi Firma MC Fiyat ($ ünite başına) 60 q0 Zarar qq < q* q2 > q* q1 q2 50 AVC ATC q*: MR = MC ve P > ATC durumunda D A B C q1 : MR > MC ve q2: MC > MR ve q0: MC = MR ama MC düşüyor 40 AR=MR=P q* 30 20 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Çıktı Chapter 8 36

Zarara Uğrayan Bir Rekabetçi Firma AVC ATC MC q* P = MR Fiyat ($ ünite başına) B F C A E D q*: MR = MC Ve P < ATC Zarar = P- AC) x q* or ABCD Bu üretici zararla üretime devam etmeli mi? Çıktı Chapter 8 39

Kısa Dönemde Çıktı Seçme Üretim Kararının Özeti MC = MR durumunda kâr maksimize olur P > ATC ise firma kâr yapıyor AVC < P < ATC ise firma zararla üretime devam etmeli P < AVC < ATC ise firma piyasadan çekilmeli. Chapter 8 40

Bir Alüminyum Eritme Fabrikasının Kısa Dönem Çıktısı Gözlemler P=$1140 & $1300 arasında: q = 600 P > $1300: q = 900 P < $1140: q = 0 Soru P < $1140 durumunda firma Çalışmaya devam etmeli mi? Maliyet (parça başına dolar) 1400 P1 P2 1300 1200 1140 1100 Çıktı (gün başına ton) 300 600 900 Chapter 8

Kısa Dönem Arz Eğrisinin Elde Edilişi P £ MC D1 = S D2 AC AVC a D1 = MR1 D3 P1 b q1 D2 = MR2 P2 q2 c D3 = MR3 P3 q3 q O O Q (millions) (b) Firma (a) Piyasa Chapter 8

Rekabetçi Bir Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi Fiyat ($ ünite başına) P1 q1 Firma, çıktı düzeyini üretimin Değişken maliyetini karşılayacak Kadar uzun zamanda MR=MC Olduğu noktada belirler. MC AVC ATC P2 q2 P = AVC P < AVC durumunda ne olur? Çıktı Chapter 8 46

Rekabetçi Bir Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi Fiyat ($ ünite başına) S = MC, AVC’nin üzerinde MC ATC P2 AVC P1 P = AVC İşin durdurulduğu nokta Çıktı q1 q2 Chapter 8 49

Bir Firmanın Girdi Fiyatındaki Değişime Karşılığı ($ ünite başına) MC2 q2 Girdi maliyeti artar ve MC , MC2‘ye Yükselir. q , q2’ye düşer Üretim düşüşünden kaynaklanan maliyet tasarrufu MC1 q1 $5 Çıktı Chapter 8 54

Kısa Dönemde Petrol Ürünlerinin Üretimi Maliyet ($ varil başına) P = $23 P = $24-$25 Ne kadar üretilmelidir? Ham petrolden karışık petrol Üretiminin marjinal maliyeti, çıktının Birkaç düzeyinde rafineri bir süreç Ünitesinden bir diğerine Tam değişerek artar. 27 SMC 26 25 24 Çıktı (varil / gün) 23 8,000 9,000 10,000 11,000 Chapter 8 57

Kısa Dönemde Petrol Ürünlerinin Üretimi Kısa dönem piyasa arz eğrisi endüstrinin her olası fiyatı için kısa dönemde üreteceği çıktının miktarını gösterir. Kolaylık için, üç firmayla rekabet piyasasını göz önünde bulunduralım: Chapter 8 59

Kısa Dönemde Endüstri Arzı Kısa dönem endüstri arz Eğrisi, firmaların arz Eğrilerinin yatay Toplamlarıdır. MC1 MC2 $ ünite başına MC3 P1 P3 P2 Soru: Artan çıktı Girdi maliyetini yükseltirse Piyasa arzı bundan Nasıl etkilenir? 2 4 5 7 8 10 15 Miktar 21 Chapter 8 64

Kısa Dönem Piyasa Arz Eğrisi Piyasa arzının esnekliği Chapter 8 66

Piyasa İçin Üretici Fazlası Fiyat ($ Her bir ünite çıktı için) S D P* Q* Üretici Fazlası Piyasa üretici fazlası P* ve 0’dan Q*’’ya S Arasındaki farktır. Çıktı Chapter 8 77

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Uzun dönemde bir firma, fabrikanın tamamını içeren bütün girdileri değiştirebilir. Giriş ve çıkışı serbest farzederiz. Chapter 8 78

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Fiyat ($ Her bir ünite çıktı için) Uzun dönemde, fabrika büyüklüğü Artacak ve q3’e yükselecek. Uzun Dönem kârı, EFGD > kısa dönem kârı ABCD. q3 q2 G F $30 LAC E LMC SAC SMC q1 A B C D Kısa dönemde firma Sabit girdiyle karşı karşıyadır. P = $40 > ATC. Kâr = ABCD. P = MR $40 Çıktı Chapter 8 84

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Fiyat ($ Her bir ünite çıktı için) Soru: Üretici, artan çıktının fiyatı $30’a düştükten sonra Kâr yapıyor mu? $30 LAC E LMC SAC SMC D A P = MR $40 C B G F q1 q2 q3 Çıktı Chapter 8 84

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Uzun Dönem Rekabetçi Dengesi Giriş ve Çıkış Uzun döneme karşılık kısa dönem kârları çıktı ve kârlara göre artar. Kârlar diğer üreticileri çeker. Daha fazla üretici, piyasa fiyatını azaltan endüstri arzını arttırır. Chapter 8 89

Uzun Dönem Rekabetçi Dengesi $30 Q2 P2 Kâr firmaları çeker Kâr = 0 olana kadar arz artar $ her bir ünite çıktı için Firma Endüstri $ her bir ünite çıktı için S1 D LAC LMC $40 P1 Q1 S2 q2 Çıktı Çıktı Chapter 8 92

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Uzun Dönem Rekabetçi Dengesi 1) MC = MR 2) P = LAC Giriş veya çıkış için itici sebep yoktur. Kâr = 0 3) Denge Piyasa Fiyatı Chapter 8 93

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Sorular 1) P < LAC ve firmalar aynı maliyetlere sahip olduğunda piyasa düzeltmesini (ayarlamasını) açıklayınız. 2) Firmalar farklı maliyetlere sahip olduğunda piyasa düzeltmesini açıklayınız. 3) Toprağın fırsat maliyeti nedir? Chapter 8 94

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Ekonomik Rant Ekonomik rant firmaların girdi için istedikleri fiyatla, daha az olan, onu kazanmak için minimum gerekli miktar arasındaki farktır. Chapter 8 95

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Örnek A ve B firmaları İkisi de kendi bölgelerinin sahibi A nakliye maliyetini B’ye kıyasla $10,000 düşürecek şekilde nehirde yer alır. A’nın nehir yerleşimine talep, A’nın yerinin fiyatını $10,000 kadar yükseltir. Chapter 8 95

Uzun Dönemde Çıktı Seçimi Örnek Ekonomik rant = $10,000 $10,000 - toprak için sıfır maliyet Ekonomik rant arttığında A’nın kârı = 0 Chapter 8 95

Firmalar, uzun dönem denge fiyatında sıfır kâr yaparlar $7 1.0 Bir beysbol takımı Orta büyüklükte bir şehirde Marjinal ve ortalama Maliyete eşit yeterli Sayıda bilet satıyor. (kâr = 0). Bilet Fiyatı LAC LMC Satılan biletler (milyon) Chapter 8 96

Firmalar, uzun dönem denge fiyatında sıfır kâr yaparlar Bilet fiyatı $7 LAC LMC 1.3 $10 Economic Rant Aynı maliyetle bir takım daha Büyük bir şehirde biletlerini $10 a satıyor. Satılan bilet sayısı (milyon) Chapter 8 97

Firmalar, uzun dönem denge fiyatında sıfır kâr yaparlar Eşi olmayan bir yer gibi sabit bir girdiyle; üretimin maliyeti (LAC = 7) ve fiyat ($10) arasındaki fark, değer veya girdi(yer)nin fırsat maliyetidir ve girdiden elde edilen ekonomik rantı gösterir. Chapter 8 98

Firmalar, uzun dönem denge fiyatında sıfır kâr yaparlar Eğer girdilerin fırsat maliyeti göz önüne alınmazsa uzun dönemde kâr “var” olarak gözükebilir. Chapter 8 99

Endüstrilerin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun dönem arz eğrisinin şekli Endüstride çıktının etkilediği, firmaların girdiler için ödemek zorunda oldukları fiyatların değişen miktarına göre değişir. Chapter 8 101

Endüstrilerin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun dönem arzını belirlemek için, şunları varsayarız: Bütün firmalar mevcut üretim teknolojisine erişebilir/kullanabilir Verim, buluşla değil, daha fazla girdiyle artar. Chapter 8 100

Endüstrilerin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun dönem arzını belirlemek için: Girdiler için piyasanın, endüstrinin genişleme veya küçülmesi ile değişmediği varsayılır. Chapter 8 100

Değişmez Maliyetli Bir Endüstride Uzun Dönem Arzı Q2 Ekonomik kârlar yeni firmaları etkilerler. Arz S2 ‘ye doğru artar ve piyasa uzun Dönem dengesine döner. SL Q1,, Q2 ‘ye yükselir. Uzun dönem arzı = SL = LRAC. Çıktıdaki değişmenin, girdi maliyeti üzerinde bir etkisi yoktur. $ Her bir ünite çıktı için $ Her bir ünite çıktı için A P1 AC MC q1 D1 S1 Q1 C D2 P2 q2 Çıktı Çıktı Chapter 8 106

Değişmez Maliyetli Bir Endüstride Uzun Dönem Arzı Değişmez maliyetli bir endüstride, uzun dönem arzı, üretimin minimum ortalama maliyetine eşit fiyatta yatay bir çizgidir. Chapter 8 100

Artan Maliyetli Bir Endüstride Uzun Dönem Arzı SL P3 SMC2 Girdi fiyatlarındaki artışa uygun olarak, uzun dönem dengesi daha yüksek bir fiyatta yer alır. LAC2 $ Her bir ünite çıktı için $ Her bir ünite çıktı için S1 D1 P1 LAC1 SMC1 q1 Q1 A B S2 P3 Q3 q2 P2 D1 Q2 Çıktı Çıktı Chapter 8 111

Artan Maliyetli Bir Endüstride Uzun Dönem Arzı Artan maliyetli bir endüstride, uzun dönem arz eğrisi artan eğimdedir. Chapter 8 100

Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Sorular 1) Azalan maliyetin nasıl mümkün olduğunu açıklayınız. 2) Azalan maliyet endüstrisini tanımlayınız. 3) Azalan maliyet endüstrisinde SL ‘nin eğimi nasıldır? Chapter 8 112

Azalan Maliyetli Endüstride Uzun Dönem Arzı B SL P3 Q3 SMC2 LAC2 Girdi fiyatlarındaki azalışa uygun olarak, uzun dönem dengesi daha düşük bir fiyatta yer alır. $ Her bir ünite çıktı için $ Her bir ünite çıktı için P1 SMC1 A D1 S1 Q1 q1 LAC1 Q2 q2 P2 D2 Çıktı Çıktı Chapter 8 117

Azalan Maliyetli Endüstride Uzun Dönem Arzı Azalan maliyetli bir endüstride, uzun dönem arz eğrisi azalan eğimlidir. Chapter 8 100

Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Verginin etkileri Bir önceki bölümde firmaların bir girdinin vergilerini nasıl karşıladığını öğrendik. Şimdi, firmanın çıktı için vergiyi nasıl karşıladığını göz önünde bulunduracağız. Chapter 8 118

Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun Dönem Arz Esnekliği 1) Değişmez maliyet endüstrisi Uzun dönem arzı yatay Fiyattaki ufak bir artış, çıktıda aşırı büyük bir artışa neden olur. Chapter 8 130

Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun Dönem Arz Esnekliği 1) Değişmez Maliyet Endüstrisi Uzun dönem arz esnekliği sonsuzdur. Girdiler kolayca bulunabilir, kullanılabilir. Chapter 8 130

Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun Dönem Arz Esnekliği 2)Artan Maliyet Endüstrisi Uzun dönem arzı artan eğimde ve esneklik pozitif. Esneklik, girdi maliyetindeki artış oranına bağlıdır. Uzun dönem esnekliği, genellikle kısa dönem esnekliğinden daha büyüktür. Chapter 8 131

ÖRNEKLER Chapter 8

Firma Dengesinin Koşulu II: MR=MC Chapter 8

FONKSİYONLAR Toplam Kar Toplam Gelir: Ortalama Gelir: Marjinal Gelir: Chapter 8

Firma Dengesinin Koşulu Kar fonksiyonunun türevi alınıp sıfıra eşitlendiğinde toplam karın maksimum veya minimum olduğu durum elde edilir İkinci türevin sıfırdan küçük olması karın maksimum olduğunu gösterir. Denklem Denklem Chapter 8

Firma Dengesinin Koşulu I: Geri Chapter 8

Firma Dengesinin Koşulu II: Geri İLERİ Chapter 8

Firma Dengesinin Koşulu Marjinal Gelirin Türevi Marjinal Maliyetin Türevi Marjinal Gelirin Türevi Marjinal Maliyetin Türevi Chapter 8

ÖRNEK Verilenler Talep Fonksiyonu= qd=12-(3/5)P Arz Fonksiyonu= qs=3/5P Toplam maliyet fonksiyonu= TC=1/2q3-4q2+16q Chapter 8

Piyasa Fiyatının Bulunması: Talep = Arz Qd = Qs 12-(3/5)P = (3/5)P 12 = (3/5)P+(3/5)P 12 = (6/5)P P = 10 TL Chapter 8

TOPLAM GELİR’İN BULUNMASI TR = P.q TR= 10. q TR = 10q KAR FONKSİYONU:  = TR - TC  = 10q-[(1/2)q3-4q2+16q]  = 10q-(1/2)q3+4q2-16q  = -(1/2)q3+4q2-6q Chapter 8

I = -(1/2)q3+4q2-6q -(3/2)q2+8q-6  = -(1/2)q3+4q2-6q -3/2q2+8q-6 = 0 Chapter 8

Firma Dengesinin Bulunması Chapter 8

II: YOL MC=MR Yöntemi TR = 10q MR=10 TC=1/2q3-4q2+16q MC=3/2q2-8q+16 MR=MC 10=3/2q2-8q2+16 3/2q2-8q+16-10=0 3/2q2-8q+6=0 Chapter 8

Kontrol Et (a) Endüstri (b) Firma P £ AVC AC MC O Q S D D D Pe P1 P0 O AR=MR Pe P1 P0 O Qe Q (a) Endüstri Chapter 8