Türkiye’de Açık ve Uzaktan Öğrenme Fırsatları ve e-Öğrenme Hizmetleri AECT Annual International Convention, October 23rd – 27th, 2007 Anaheim, California

Türkiye’de Açık ve Uzaktan Öğrenme Bu çalışmada Türkiye’de ilkokul’dan yüksek lisans’a kadar her düzeyde açık ve uzaktan öğrenme olanakları bütüncül bir şekilde gözden geçirilmekte ve bu alanda e-Öğrenme teknolojilerinin kullanımı değerlendirilmektedir.

Açık ve Uzaktan Öğretime duyulan Gereksinim Açıköğretim çeşitli nedenlerle yüz yüze öğrenim olanağı bulamayan bireylere eğitimde fırsat eşitliğini sağlamanın en önemli yollarından birisi durumundadır. Bireyler, – çalışıyor olmaları, – özürlü ya da tutuklu olmaları, – başkalarına bakmakla yükümlü oldukları için evlerinden çıkamıyor olmaları, – örgün öğretim kurumlarının koydukları yaş kısıtlarına uymadıkları, – askerlik yapıyor olmaları ya da – ekonomik yetersizliklerden dolayı açıköğretim sistemiyle öğrenim görmeyi tercih edebilmektedirler. Bunların dışında, – öğrenimini tamamlamak isteyen ev kadınları, – bir meslek sahibi olup da ikinci bir dalda öğretim görmek isteyenler, – yurt dışında yerleşik olanlar da açıköğretimi tercih edenler arasındadır.

Türk Ulusal Eğitim Sistemi İlköğretim Lise Mesleki ve Teknik Lise Ön Lisans Lisans Okulöncesi Eğitim Eczacılık Dişçilik Veterinerlik Tıp Yüksek Lisans Doktora Orta Öğretim Yüksek Öğretim

Türk Ulusal Açık ve Uzaktan Eğitim Sistemi Açık İlköğretim Okulu Açıköğretim Lisesi Açıköğretim Lisans Örgün Yüksek Lisans Örgün Doktora Orta Öğretim Yüksek Öğretim Örgün Ortaöğretim Kurumları Örgün Önlisans ve Lisans İlköğretim Mesleki Açıköğretim Lisesi Açıköğretim Ön Lisans Açıköğretim Ön Lisans Örgün İlköğretim Kurumları

Açıköğretim Hizmeti Veren Kurumlar İlk ve ortaöğretimde açıköğretim hizmetleri MEB tarafından dört ayrı okulda verilmektedir. – Açık İlköğretim Okulu – Açıköğretim Lisesi – Mesleki Açıköğretim Lisesi – Mesleki Teknik Açıköğretim Okulu Yükseköğretimde önlisans ve lisans düzeyinde merkezi açıköğretim yapma görevi Anadolu Üniversitesi’ne verilmiştir. Anadolu Üniversitesi bu hizmeti üç fakülte ve bir merkez ile sürdürmektedir. – Açıköğretim Fakültesi – İşletme Fakültesi – İktisat Fakültesi – Yaygıneğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 üniversitede internet üzerinden eğitim veren önlisans, lisans ve yüksek lisans programları bulunmaktadır. Bu kurumlar bu hizmeti örgün öğretime yönelik yasalarla yerine getirdikleri için gerçek anlamda açıköğretim hizmeti verememektedirler. Bu nedenle bu çalışma kapsamına alınmamışlardır. – Anadolu Üniversitesi – Ortadoğu Teknik Üniversitesi – Sakarya Üniversitesi – Mersin Üniversitesi – Çukurova Üniversitesi – Gazi Üniversitesi – Maltepe Üniversitesi – Bilgi Üniversitesi

Açık ve Uzaktan Öğretime Giriş İlköğretimini tamamlamamış 15 yaş üstü bireyler İlköğretimini tamamlamış bireyler Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilememiş bireyler Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireyler Mesleki ve Teknik Lise mezunu bireyler

İlköğretimini tamamlamamış 15 yaş üstü bireylere sağlanan açık ve uzaktan öğrenme fırsatları İlköğretimini tamamlamamış 15 yaş üstü bireyler Açık İlköğretim Okulu (6,7,8. sınıflar) İlköğretim Diploması

İlköğretimini tamamlamış bireylere sağlanan açık ve uzaktan öğrenme fırsatları İlköğretimini tamamlamış bireyler Mesleki ve Teknik Açıköğretim Okulu Açıköğretim Lisesi (9, 10, 11, 12. sınıflar) Mesleki Açıköğretim Lisesi (9, 10, 11, 12. sınıflar) Sertifika Ortaöğretim Diploması Açık İlköğretim mezunları Örgün ilköğretim mezunları

Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilememiş bireylere sağlanan açık ve uzaktan öğrenme fırsatları Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilememiş bireyler Açıköğretim e- Sertifika Programları Sertifika Açıköğretim Lisesi mezunları Genel Lise mezunları Mesleki Açıköğretim Lisesi mezunları Mesleki ve Teknik Lise mezunları

Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireylere sağlanan açık ve uzaktan öğrenme fırsatları Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireyler ÖSYS tarafından açık önlisans programlarına yerleştirilme ÖSYS tarafından açık lisans programlarına yerleştirilme ÖSYS tarafından örgün önlisans programlarına yerleştirilme ÖSYS tarafından örgün lisans programlarına yerleştirilme ÖSYS tarafından örgün öğretim kurumlarına yerleştirilememe Açıköğretim Lisesi mezunları Mesleki Açıköğretim Lisesi mezunları Genel Lise mezunları Mesleki ve Teknik Lise mezunları

ÖSYS tarafından açık önlisans programlarına yerleştirilme Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireyler ÖSYS tarafından açık önlisans programlarına yerleştirilme Açıköğretim Önlisans Programları Önlisans Diploması Dikey geçiş olanağı ile açıköğretim lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması

ÖSYS tarafından açık lisans programlarına yerleştirilme Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireyler ÖSYS tarafından açık lisans programlarına yerleştirilme Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması Programın ilk iki yılını tamamlayıp önlisans diploması alma Önlisans Diploması Lisans tamamlama olanağı ile açık lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması

ÖSYS tarafından örgün önlisans programlarına yerleştirilme Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireyler ÖSYS tarafından örgün önlisans programlarına yerleştirilme Örgün Önlisans Programları Örgün Önlisans Diploması Mezun ya da okurken 2. Üniversite olanağı ile açık önlisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Önlisans Programları Önlisans Diploması Dikey geçiş olanağı ile açıköğretim lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması Dikey geçiş olanağı ile açıköğretim lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması

ÖSYS tarafından örgün lisans programlarına yerleştirilme Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireyler ÖSYS tarafından örgün lisans programlarına yerleştirilme Örgün Lisans Programları Örgün Lisans Diploması Mezun ya da okurken 2. Üniversite olanağı ile açık lisans ya da önlisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Önlisans Programları Önlisans Diploması Dikey geçiş olanağı ile açıköğretim lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması Programın ilk iki yılını tamamlayıp önlisans diploması alma Örgün Önlisans Diploması Lisans tamamlama olanağı ile açık lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması Programın ilk iki yılını tamamlayıp önlisans diploması alma Önlisans Diploması Lisans tamamlama olanağı ile açık lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması

ÖSYS tarafından örgün öğretim kurumlarına yerleştirilememe Lise mezunu ve ÖSYS tarafından yükseköğretime yerleştirilmiş bireyler ÖSYS tarafından örgün öğretim kurumlarına yerleştirilememe ÖSYM tarafından ek yerleştirme olanağı ile açıköğretim programlarına yerleştirilme Açıköğretim Önlisans Programları Önlisans Diploması Dikey geçiş olanağı ile açıköğretim lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması Programın ilk iki yılını tamamlayıp önlisans diploması alma Önlisans Diploması Lisans tamamlama olanağı ile açık lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması

Mesleki ve teknik lise mezunu bireylere sağlanan açık ve uzaktan öğrenme fırsatları Mesleki ve Teknik Lise mezunu bireyler ÖSYS tarafından sınavsız giriş kapsamında açıköğretim önlisans programlarına yerleştirilme Açıköğretim Önlisans Programları Önlisans Diploması Dikey geçiş olanağı ile açıköğretim lisans programlarına kayıt yaptırma Açıköğretim Lisans Programları Lisans Diploması

Özet Özetlemiş olduğumuz bu olanaklar ile Türkiyede örgün öğretime başlayamamış ya da öğreniminin herhangi bir aşamasında örgün öğrenimini sürdürememiş bireylere açıköğretim ile öğrenimlerini tamamlama olanağı sağlanmaktadır. Açıköğretim ile öğrenimlerini başarıyla tamamlayan bireyler eğer başarı durumları yeterliyse bir üst düzeyde tekrar örgün öğretim olanağına kavuşabilmektedir. Örgün öğretime geçmeyi başaramayanlar ise sonunda bir lisans diploması alıncaya kadar açıköğretimde öğrenim görmeye devam edebilmektedirler.

Anadolu Üniversitesinde E-Öğrenme Anadolu Üniversitesi tarafından başlatılan açık yükseköğretim sisteminin başlangıç tasarımında uzaktan öğretim tekniklerine göre hazırlanmış ders kitapları, ulusal televizyon kanalında yayınlanan eğitim programları, akşamları ve haftasonları düzenlenen yüz yüze akademik danışmanlık dersleri, bütün illerde aynı anda ve saatte düzenlenen merkezi sınavlar ve öğrencilere bulundukları illerde sunulan büro hizmetleri olmak üzere beş temel öğe bulunmaktaydı yılından başlayarak öğrencilere internet ortamında sunulan bir dizi e-öğrenme hizmeti tasarlanarak uygulamaya konulmuştur. – İnternet ortamındaki ilk hizmet öğrencilerin rassal sorulardan online olarak oluşturulan e-Sınav adı verilen deneme sınavlarıdır. – Ardından metin-resim-animasyon-ses içeren birer etkileşimli multimedya yazılımları olan e-Alıştırma dersleri üretilmeye ve internet üzerinden öğrencilere sunulmaya başlanmıştır. – İzleyen uygulama ders kitaplarınının elektronik kopyalarının internette yayınlandığı e-Kitap hizmeti olmuştur. – Ülkedeki internet altyapısının gelişmesi ve daha fazla sayıda öğrencinin geniş bant erişimine sahip olması dolasıyla televizyonda yayınlanan eğitim programlarının dijital video dosyalarının internette yayınlanması hizmeti olan e-Televizyon hizmeti başlatılmıştır. – İzleyen dönemde öğrencilerin asenkron biçimde konu uzmanlarına soru sorup yanıt alabilecekleri e-Danışmanlık hizmeti başlatılmıştır. – Aynı dönemde ders kitaplarının radyofonik olarak seslendirilmiş dijital ses dosyalarının internette sunulmasını içeren e-SesliKitap hizmeti başltılmıştır. – Bütün bu hizmetlere yönelik olarak öğrencilerin teknik sorunlarını uzmanlara internet üzerinden ileterek çözüm bulabilecekleri e-Destek uygulaması hayata geçirilmiştir. – Değişik zamanlarda değişik ekiplerce geliştirilen bu hizmetler 2005 yılında Açıköğretim e-Öğrenme Portalı adı altında birleştirilerek, öğrencilerin tek oturumda bütün hizmetlere erişme olanağı sağlanmıştır. – 2006 yılında metin-resim-animasyon-ses-video öğelerini içeren multimedya e-Ders tasarımı gerçekleştirilmiş ve geniş öğrenci kitlesi için bu tasarıma uygun derslerin üretimine başlanmıştır. Diğer hizmetlere göre daha fazla bant genişliği gerektiren bu tasarımda Flash Video teknolojisine dayalı video sunumları kullanılmaktadır.

E-Öğrenme’nin Kullanımı Anadolu Üniversitesi Açıköğretim e-Öğrenme sisteminden her ders için çeşitli öğrenme ortamları tasarlanarak, farklı öğrenme öğrenme stillerine sahip öğrencilerin kendilerine en uygun öğrenme ortamlarından yararlanmaları için gerekli seçenekler sunulmuş olmaktadır. Bu yaklaşım aynı zamanda farklı üretim süreçlerine sahip ekiplerin oluşturulmasını ve bu ekiplerin aynı derse ait farklı öğrenme ortamlarını birbirine paralel olarak tasarlamaları ve üretebilmelerine de olanak sağlamaktadır. Kullanımının zorunlu olmamasına olmasına rağmen öğrenciler Anadolu Üniversitesi Açıköğretim e-Öğrenme Portalını yoğun olarak kullanmaktadırlar Haziran – 2007 Ağustos arasında ’den fazla farklı öğrenci portalda 20 milyondan fazla oturum açarak e-Öğrenme hizmetlerinden yararlanmıştır. Bu süre içerisinde 1 milyardan fazla hit ve 150 TB veri aktarımı gerçekleşmiştir. Ortalama ziyaret süresi ise 26 dakika olarak ölçülmüştür.

Açık İlköğretim ve Açık Lise’de Sunulan e-Öğrenme Açık İlköğretim Okulu, Açıköğretim Lisesi, Mesleki Açıköğretim Lisesi ve Mesleki Teknik Açıköğretim Okulu’na ait e-Öğrenme hizmetleri bakanlığın bu amaçla kurulmuş olan Eğitek birimi tarafından sunulmaktadır. – Ders notlarının PDF dosyalarına internette erişilebilmektedir. – Televizyon – radyo programları kaset ve CD formatında satılmaktadır. – İnternet-TV hizmeti ile televizyon programları internette yayınlanmaktadır. – İnternet – Radyo hizmeti ile radyo programları internette yayınlanmaktadır.

Sonuç Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Sistemi’nde öğrenciye e-Sınav, e-Kitap, e-Televizyon, e-Alıştırma, e- Danışmanlık, e-Destek, e-SesliKitap hizmeti sunulurken, MEB Açıköğretim Kurumlarındaki öğrenciye şu anda sadece e-Kitap ve e-Televizyon hizmeti götürülebilmektedir. MEB Açıköğretim Kurumlarında öğrencilere sunulan e- Öğrenme hizmetlerinin çeşitlenmesi ve miktarının artması amacıyla Eğitek tarafından bir atılım yapılması gerekmektedir. Böylece gereksinim duyan bireylere ilköğretimden üniversiteye kadar sürekli ve e-Öğrenme teknolojilerine dayalı etkin bir açıköğretim hizmeti sunulabilir duruma gelecektir.