AİHS MADDE 6 Mustafa ÇİNKILIÇ Avukat

HERKES medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş Bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini istemek hakkına sahiptir. Hüküm açık oturumda verilir;

ANCAK, demokratik bir toplumda; genel ahlak, kamu düzeni ve ulusal güvenlik yararına, küçüklerin korunması veya özel hayatın gizliliği gerektirdiğinde, adaletin selameti söz konusu olan bazı özel durumlarda, mahkemenin zorunlu göreceği ölçüde, duruşmalar dava süresince tamamen veya kısmen basına ve dinleyicilere kapalı olarak sürdürülebilir.

6. md. ne zaman devreye girer? Funke / Fransa davasında bir kişinin bir cürümle itham edildiği ya da bir soruşturma sonucu önemli ölçüde dezavantajlı konuma düştüğü durumlarda da Madde 6’nın devreye gireceği kararını vermiştir.

Adil Yargılanma Hakkının Esasları Tarafsız ve bağımsız bir mahkemede yargılanmak Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı- susma hakkı Hakkaniyete Uygun Aleni Makul sürede yargılanmak “Suçluluğu sabit oluncaya kadar herkes masumdur.” İthamdan en kısa sürede ve anlaşılır biçimde haberdar olmak Savunma için gerekli zamana sahip olmak

Adil Yargılanma Hakkının Esasları Sanığın mali durumu yeterli değilse, avukatlık hizmetinden ücretsiz olarak yararlanmak İddia tanıklarını savunma tanıklarıyla aynı koşullarda sorguya çekmek, çektirmek Tercüman yardımından yararlanmak Mahkemeye ERİŞİM hakkı

6/1. maddenin sağladığı temel güvence: Mahkemeye ERİŞİM Hakkıdır. Kişi; Bir Mahkemeye Ulaşamadığı Takdirde 6. Maddede Yer Alan Tüm Diğer Kriterler Anlamını Yitirecektir. Bu Nedenle Asıl Güvence Altına Alınması Gereken Mahkemeye Ulaşma Hakkıdır. DİĞER KRİTERLER BU HAKKIN KULLANILMASI SIRASINDA GEÇERLİ OLACAKTIR.

AİHS 6/1 KAPSAMINDA MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKI Hak ve yükümlülük iç hukukta tanınmış olmalı Yasayla kurulmuş ve bağlayıcı kararlar alabilen bir mahkeme olmalı Hak aramak için mahkeme önüne gidebilme olanağı gerçekten fiili ve etkili biçimde varolmalı

ERİŞİM HAKKINI SINIRLAMADA DEVLETİN TAKDİR YETKİSİ Meşru bir amaç gütmeli Amaç ile yöntemler arasında makul oran olmalı Sınırlama hakkın özüne zarar vermemelidir. (Ashingdane kararı )

Mahkemeye erişim hakkının sınırlandırılmasına örnekler Reşit olmayanların Müflislerin Akıl hastalarının dava açma, mahkemeye erişim haklarının sınırlanması

TARAFSIZ VE BAĞIMSIZ MAHKEME KRİTERLERİ Mahkeme üyelerinin atanma biçimi Görev süreleri Dışardan baskılara karşı yargıç güvencelerinin olup olmadığı, Kurumun bağımsız görünüme sahip olup olmadığı (INCAL /TÜRKİYE)

SUSMA HAKKI Sessiz kalma hakkı Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı

SUSMA HAKKI Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı; bir ceza davasında iddia makamının, sanığın iradesi dışında zorlama ya da baskı ile ifadesinin alınması yoluna müracaat etmeden iddialarını kanıtlamasını sağlamaya yönelik temel bir teminattır (ALLAN/BİRLEŞİK KRALLIK)

ÖRNEK KARAR Saunders/ Birleşik Krallık Mahkeme, Sözleşmede her ne kadar belirtilmemiş olsa da, sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı 6. Madde kapsamındaki adil yargılanma hakkının esasını oluşturan ve genel olarak kabul edilen uluslararası standartların özünde bulunduğunu anımsatır. …Söz konusu hak, Sözleşmenin 6/2 maddesi kapsamında bulunan “masumiyet karinesi”yle de yakından ilgilidir. Saunders/ Birleşik Krallık

Sanıktan alınan doku,tükürük,kan, DNA örnekleri Mahkeme “sanık susma hakkını kullanmış olsa da, “kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı”, sanıktan alınan kan, tükürük, doku ve DNA örneklerinin alınmasını kapsamaz.” şeklinde bir saptama yapmıştır. Saunders/ Birleşik Krallık

HAKKANİYETE UYGUN YARGILAMANIN UNSURLARI Duruşmada hazır bulunma ve aleni yargılama Silahların eşitliği Çekişmeli yargılama Kararların gerekçeli olması

DURUŞMADA HAZIR BULUNMA Kişinin duruşmaya kendisinin/avukatının katılması Delillerin duruşmada sunulması ve tartışılması Delillere ulaşma ,yorum yapma hakkı

SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ Bir tarafı diğer taraf karşısında; nitelikli bir dezavantaj içine sokmayacak şartlar altında, herbir tarafın delilleri de dahil olmak üzere, davasını ortaya koymak için, makul bir olanağa sahip olma zorunluluğunu ifade eder.

SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ İLKESİNİN İÇERDİĞİ HAK VE OLANAKLAR Karşı delil sunma olanağı Tanık dinlenmesinde eşitlik Bilirkişi ve uzman tanık çağrılması açısından eşitlik Bilgi ve belgelere ulaşmada eşit olanaklar (Taşkın ve diğerleri / Türkiye)

(Kremzov /Avusturya kararı) ÖRNEK KARAR Silahların eşitliğine ilişkin olarak AİHM tarafından yapılan incelemede önem verilen husus somut olaydaki eşitsizliğin yargılamayı fiilen adaletsiz kılıp kılmadığıdır (Kremzov /Avusturya kararı)

ÇEKİŞMELİ YARGILAMA Dava sırasında mahkemenin kararını etkileyebilecek her türlü delil, mütalaa ve görüşler hakkında tarafların bilgi sahibi olma ve yorum yapma hakkına sahip olmasını ifade eder.

ÖRNEK KARAR Yargıtay Başsavcısının görüşüne karşı, haksız gözaltı nedeniyle açılan tazminat davasında temyiz edilen kararın onanmasını isteyen Yargıtay savcısının görüşünün yer aldığı tebliğnamenin başvurucuya iletilmemesi ve görüşünün alınmaması İHLAL GÖÇ / TÜRKİYE

ÖRNEK KARAR Ceza yargılama yasasında tanıkların istinabe yoluyla dinlenebileceği hükmüne rağmen, sanığı fail olarak teşhis eden iki jandarma görevlisinin sanığın huzurunda dinlenmeyip, sanığın tanıklara sormak istediği sorulara cevap aranmaksızın hüküm kurulmasını İHLAL Hulki Güneş/Türkiye

GEREKÇELİ KARAR ANAYASA MADDE 141 DE AÇIKÇA GÜVENCE ALTINA ALINMIŞTIR. Keyfiliğin önlenmesi, Hukukilik denetimine olanak sağlanması, Kanun yollarına etkili başvurunun sağlanması, İçin kararlar gerekçeli yazılmalıdır. ANAYASA MADDE 141 DE AÇIKÇA GÜVENCE ALTINA ALINMIŞTIR.

GEREKÇENİN KAPSAMI Gerekçede davanın sonucu ile doğrudan ilgili, sonucu belirleyici sorular yanıtlanmalıdır. Gerekçe yetersiz olmamalıdır. Gerekçe yasaya dayanmalıdır.

ÖRNEK KARAR avukatlık ücretiyle ilgili alacak davasında ilk derece mahkemesinin talebi gerekçeli olarak reddetmesi üzerine yapılan başvuruda üst mahkemenin bu kararı içselleştirmesi nedeniyle gerekçesiz olarak onaması İHLAL YOK GARCİA RUİZ - İSPANYA

HİGGİNS VE DİĞERLERİ/FRANSA ÖRNEK KARAR miras davasında üst mahkemenin bağımsız ve tarafsız bir yargı yeri olmadığına dair temyiz sebebi hakkında temyiz mahkemesinin bir gerekçe göstermeden reddetmesi İHLAL HİGGİNS VE DİĞERLERİ/FRANSA

GEORGİADİS / YUNANİSTAN ÖRNEK KARAR haksız tutuklama tazminatının verilmemesine ilişkin kararda maddi olayların takdiriyle ilgili kanuni terim olan başvurucunun ‘ağır ihmali’ teriminin tekrar edilmesinden başka bir gerekçe gösterilmemesi İHLAL GEORGİADİS / YUNANİSTAN

genel ahlak ve kamu güvenliği ALENİYET Anayasa Madde 141 İstisna Anayasa madde 141/2 genel ahlak ve kamu güvenliği

ALENİYETİN UNSURLARI Davanın açık duruşma ile görülmesi Kararın aleni olarak açıklanması

SINIRLANDIRILMASI ÖLÇÜTLERİ Meşru amaç Hakkın özüne zarar vermeme Amaç ile yöntemler arasında oranlılık

AÇIK DURUŞMA HAKKININ SINIRLANDIRILMASI Küçüklerin çıkarı Mahkemenin aleniyetin adaletin gerçekleşmesini engelleyeceği kaygısıyla gizliliği gerekli görmesi Kamu düzeninin sağlanması Milli güvenlik Genel ahlak Özel yaşamın korunması

ÖRNEK KARAR şartla tahliye sürelerinden indirim cezası verilmesiyle sonuçlanan disiplin yargılamasının kamu düzeni ve güvenlik nedeniyle cezaevinde kamuya ve basına kapalı olarak yapılması İHLAL YOK CAMPBELL VE FELL / İNGİLTERE cezaevi disiplin kurulu karanını kamuya açık biçimde verilmemesi İHLAL

ÖRNEK KARAR müvekkiline yanlış bilgi vermek suretiyle para ödemeye ikna ettiği için barodan çıkarılan fakat hakkında bir cezai mahkumiyeti bulunmayan avukatın, bu karardan 10 yıl sonra ve ‘istisnai hallerde’ yeniden baroya kabul edilebileceğine dair yasa hükmünden yararlanarak yaptığı iki başvurunun, Baro Yönetim Kurulu tarafından gerekçe gösterilmeden ve sadece ‘istisnai hallerin’ bulunmadığı belirtilerek reddedilmesi ve bu karara karşı üst başvuru yolu bulunmaması, kanundaki belirsiz bir kavram olan ‘istisnai hallerin’ varlığını kanıtlamak için başvurucunun delil gösterememesi ve etkili savunma yapamaması 1980 yılında Belçika’da, yeniden avukatlık mesleğine kabul başvuruları konusunda aleni bir yargılama yapılmaması ve kararın aleni olarak verilmemesi, başvurucunun aleni yargılanma hakkından açıkça feragat etmiş olmaması İHLAL H./ BELÇİKA

ALBERT VE LE COMPTE - BELÇİKA ÖRNEK KARAR doktorluk mesleğinden yasaklanmayla ilgili olarak tarafların huzuruyla fakat kamuya ve basına açık olmayan duruşmada yargılanma İHLAL ALBERT VE LE COMPTE - BELÇİKA

ÖRNEK KARAR Tanık kimliklerini, tanık gizlenerek sanık tarafından görülmeden, dolayısıyla açık yargılamada dinlenilmeden, hazırlık ifadelerine dayanılarak hükme esas alınmasına İHLAL Kostovski/Hollanda

Makul Sürede Yargılanmaya İlişkin AİHM ölçütleri Davanın karmaşıklığı Başvurucunun tutumu Yargılama mercilerin tutumu

MAKUL SÜRE HESABI Sürenin Başlangıcı; Davanın yetkili yargılama makamı önüne götürüldüğü tarih Bazı özel uyuşmazlıklarda uyuşmazlığın ortaya çıktığı tarih

MAKUL SÜRE Mahkeme “Zimmerman ve Steiner/İsviçre’ye karşı” kararında başvurucunun iç hukukta, gürültü kirliliğine karşı açtığı davanın 3 yıl 6 ay sürmesini makul sürenin aşımı olarak belirlemiş, İsviçre hükümetinin yargıçlarının azlığı yönündeki savunmasına ise;üye devletlerin 6.madde kapsamındaki şartlara uyacak şekilde sistemlerini kurmaları gerektiğini belirtmiştir. 13.07.1983

MAKUL( OLMAYAN) SÜRE Dede ve Diğerleri/Türkiye kararında yargılamanın 21 yıldan fazla, Dinleten/Türkiye kararında 15 yıl 9 ay 3 hafta, Zülal/Türkiye kararında 22 yıldan fazla, Uygur/Türkiye kararında 14 yıl 6 ay, Süleyman Özcan/Türkiye kararında 21 yıldan fazla, SÜREN İÇ HUKUK YARGILAMALARINI SÖZLEŞME’NİN 6/1. MADDESİNE AYKIRI BULUMUŞTUR.

ÖRNEK KARAR 7 yılı aşan yargılamanın ve 5 yılı aşan tutuklamanın makul sürede olmadığını,mahkemenin bilirkişi heyeti bulmak ve tercüme yaptırmak için gereksiz talikler verdiğini,gereksiz talimatlar yazarak yargılamanın uzamasına sebebiyet verdiğini, bütün bunlardan devletin sorumlu olduğunu belirterek İHLAL MANSUR/TÜRKİYE

YAĞCI – SARGIN /TÜRKİYE ÖRNEK KARAR 4 yıl dokuz ay, komünizm propagandası ve örgütlenme nedeniyle uzun süren yargılama İHLAL YAĞCI – SARGIN /TÜRKİYE

ÖRNEK KARAR 4 yıl dört ay bir gün, adam öldürme suçundan tutuklu yargılanarak mahkumiyet İHLAL ABDOELLA - HOLLANDA

ÖRNEK KARAR 6 yıl iki ay iki gün, adam öldürme suçundan yargılanan başvurucu hakkındaki davanın şerik sanığın işlediği başka bir suçun yargılanmasının sonucuna kadar bekletici mesele sayılması nedeniyle başvurucu hakkındaki davanın uzaması, 10 yıl hapis cezasına mahkumiyet İHLAL YOK BODDAERT - BELÇİKA

yaklaşık 7 yıl yedi ay, vergi kaçakçılığı suçundan mahkumiyet ÖRNEK KARAR yaklaşık 7 yıl yedi ay, vergi kaçakçılığı suçundan mahkumiyet İHLAL YOK HOZEE - HOLLANDA

MAKUL SÜRE DENETİMİ MEKANİZMASININ OLMAMASI Başvuranın AİHS’nin 6 § 1. maddesinde ortaya konduğu gibi davasının makul bir süre içinde görülmesi hakkını koruyan bir karara varılması ile sonuçlanabilecek açık bir iç hukuk yolunun mevcut olmaması nedeniyle AİHS’nin 13. maddesinin ihlal edildiğini değerlendirmiştir. TAMAR TÜRKİYE / Temmuz - 2006

MAHKEME KARARLARI MAKUL SÜREDE Mİ? Mahkeme Pugliese/İtalya kararında İtalyan mahkemelerinin bir alacak davasında yargılamanın 4 yıl 5 ay sürmesini,makul sürenin aşımı olarak belirlemiş,mahkeme anılan kararı ise yaklaşık 6 yılda vermiştir. Yine Tomasi/Fransa kararında iç hukuktaki ceza davasının 5 yıl 10 ay sürmesini sözleşmenin 6/1 maddesinin ihlali olarak değerlendirirken,verdiği kararda aynı süreye denk gelmektedir. De Micheli/İtalya kararında ise hukuk davasında tedbir kararının 4 yıl 6 ay sürmesini makul sürenin aşımı olarak görmüş,ihlal kararını ise 6 yılda vermiştir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 6/3-a-b-c İsnadı öğrenme hakkı SANIK HAKLARI Savunma için zaman ve kolaylık hakkı Müdafiden yararlanma hakkı

6/3 sözleşme Metni Her sanık özellikle şu haklara sahiptir: a- Kendisine yöneltilen suçlamanın nitelik ve nedeninden, en kısa bir zamanda, anladığı bir dilde ve ayrıntılı biçimde bilgili kılınmak; b- Savunmasını hazırlamak için gerekli zamana ve kolaylıklara sahip olmak; c- Kendi kendini savunmak ya da kendi seçeceği bir savunucu ya da eğer bir savunucu atanması için parasal olanaklardan yoksun bulunuyor ve adaletin esenliği gerektiriyorsa, mahkeme tarafından atanacak bir avukatın ücretsiz yardımından yararlanmak;

İsnadı öğrenme hakkı Kısa zamanda, Anladığı dilde, Ayrıntılı biçimde,

ÖRNEK KARAR suç niteliğinin karardan hemen önce, sanıkların öngörüp savunmalarını hazırlamalarına olanak vermeyecek şekilde son duruşmada değiştirilmiş olması 6/3 (a) ve (b) İHLALİ ZANA/TÜRKİYE

ÖRNEK KARAR Başvuru sahibi Alman olduğundan suçlamanın kendisine anlayabileceği bir lisanda yeterince anlatılması gerekiyordu. İHLAL Brozicek / İtalya

KAMASİNSKİ/AVUSTURYA ÖRNEK KARAR sanık kendisi hakkındaki suçlamanın olgusal ve hukuki temeli konusunda ancak iddianamenin kendisine verildiği andan itibaren resmi olarak ve yazılı biçimde haberdar edilmiş olur. mahkemenin dilini anlamayan sanığa tercüme edilmiş iddianame sağlanmazsa dezavantajlı bir duruma düşer. İHLAL KAMASİNSKİ/AVUSTURYA

ÖRNEK KARAR Sonuç olarak Mahkeme, başvuranın avukatlarıyla yaptığı görüşmelerin sayı ve süresine getirilen –sürekli- kısıtlamaların adı geçenin savunmasını hazırlamasını zorlaştıran etmenlerden biri olduğunu ve Sözleşmenin 6. maddesindeki hükümlerle bağdaşmadığını düşünmektedir. İHLAL ÖCALAN/TÜRKİYE

ÖRNEK KARAR Davalıya yalnızca bir müdafî temin edilmiş olması, müdafiin etkin temsil gerçekleştiremediğinin açık olduğu hallerde, söz konusu hakkın gereklerini yerine getirmek açısından yeterli değildir İHLAL ARTİCO / İTALYA

C.M.K. M.139 gizli soruşturmacı görevlendirilmesi (1) Soruşturma konusu suçun işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması ve başka surette delil elde edilememesi halinde, hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı kararı ile kamu görevlileri gizli soruşturmacı olarak görevlendirilebilir. (7) Bu madde hükümleri ancak aşağıda sayılan suçlarla ilgili olarak uygulanabilir: a) Türk Ceza Kanununda yer alan; 1. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), 2. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, madde 220), 3. Silahlı örgüt (madde 314) veya bu örgütlere silah sağlama (madde 315). b) Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları. c) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar.

Gizli soruşturmacı ( Teixerio de Castro / Portekiz ) Mahkeme, bu davada iki polis memurunun başvurucunun esasen suç işleme kapasitesini pasif bir biçimde soruşturmakla kalmadıklarını, aksine suçun işlenmesini kışkırtacak bir biçimde kişiyi etkileme yoluna gittiklerini düşünmüştür. Polis memurlarının hareketinin tebdili kıyafet ajanların görev tanımını aştığını, zira suçu provake ettiklerini ve memurların müdahalesi olmaksızın suçun işleneceğini gösteren hiçbir delil bulunmadığını belirtmiştir. Bu durumda 6. maddenin ihlaline karar vermiştir.

SORULAR 58

İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER! İLETİŞİM: mustafacinkilic@yahoo.com mustafacinkilic@hotmail.com