MAĞMATİK KAYAÇ YAPILARI Yapı, taşın mimarisi olup büyük ölçekte mostralar üzerindeki diğer taşlarla da olan ilişki özelliklerini kapsar. Taşları kesen çatlaklara eklem veya diaklas denir. Çatlaklar genellikle çok sayıda ve birbirine paralel olarak uzanırlarsa buna çatlak sistemi denir.

çatlak yarık

NOT: Çatlak ara uzaklıkları 3 m’den (Deere 1966) veya 2 m’den (İngiliz sınıflaması) daha fazla olan kayalar MASİF, KATI, ÇOK SEYREK ÇATLAKLI olarak sınıflandırılırlar.

Masif yapı: Mineralleri belirli bir yönde paralellik göstermeyen orta ve iri kristalli taşların yapısıdır. Düzgün bir çatlak sistemi görülmez. Bu tür yapılar oldukça derinlerde oluşmuş Mağmatik kayaçlarda görülürler. Örnek granit, granodiorit, diorit.

Plakalı yapı: Birbirine paralel tek bir diaklas sistemine sahip kayaç dokusudur. Bu tür kayaçlar ince levhalara kolayca ayrılabilirler. Bu yapı daha çok yüzey kayaçlarında görülür.

Sütun yapısı: Birden fazla diaklas sistemi içeren kayaçları dörtgen veya altıgen şeklinde sütunlar halinde bölünmeleri ile ortaya çıkan yapıya denir. Bu yapı en çok bazalt ve andezit gibi yüzey kayaçlarında görülür. Bu çatlaklar soğuma ile ortaya çıkmaktadırlar.

Akıntı yapısı: Prizmatik veya levhamsı iri kristallerin belli doğrultularda dizildiği, yönlendiği yapıya denir. Burada iki aşamalı kristallenme söz konusudur. Önceden katılaşan iri kristalli mineraller mağmanın hareketleri ile belli doğrultularda yönlenirler. Bu yapı ikiye ayrılır.

a-Düzlemsel akıntı yapısı: Yarı sıvı mağmaların hareketleri sırasında mika ve feldspat gibi yassı minerallerin paralel bir şekilde yönlendiği kayaç yapısıdır. Bu durum Mağmatik kayaçlara ince tabakalı bir görünüm kazandırır ve metamorfik kayaçlara benzeyebilirler. Özellikle bu yapıdaki granitleri bazen makroskopik olarak gnayslardan ayırmak zordur.

b-Çizgisel akıntı yapısı: Uzun veya prizmatik kristallerin aynı doğrultuda dizilmeleri ile ortaya çıkan yapıdır. Daha çok yüzeye yakın yerlerde katılaşan damar kayaçlarında görülür.

Akıntı İzleri

Akıntı İzleri

Akıntı İzleri

Akıntı İzleri

Akıntı İzleri

Sünger yapısı: Lavlardan çıkan gazların bıraktıkları boşlukların kazandırdığı yapıya denir. Volkanik kayaçlarda görülür. Bu boşluklar küre, yassı, boru vb. şekillerde olabilirler. Ponza veya sünger taşı adı verilen kayaçlarda o kadar çok boşluk olabilir ki bunlar suda yüzebilirler. Boşluklar zeolit, ikincil kuvars, epidot, kalsit vb. ikincil mineraller tarafından sonradan doldurulmuş olabilirler.

Sünger yapısı

Blok yapısı (aa yapısı): Fazla gaz içeren akıcı lavlar çabuk soğurlar, gazlar büyük bir hızla lavdan ayrılırlar. Katılaşma üst kısımdan başlar, iç kısım akıcıdır. Bu iki olayın bir sonucu olarak üst yüzeyleri parçalı, bloklu ve köşeli olan volkanik kayaç yapılarına blok yapısı veya aa yapısı denir. Bu lavlara da blok lavlar veya aa lavlar denir.

AA Tipi Lav Akıntısı ( aa lavas)

AA Tipi Lav Akıntısı ( aa lavas)

Halat yapısı: Daha az gaz içeriğine sahip akışkan lavların yavaş katılaşmaları ile meydana gelen ve halat görünümü kazanmış volkanik kayaç yapısına halat yapısı veya pahoehoe yapısı denir. Bu lavlara da halat lavlar denir.

Lavlarda Halat Yapısı (Pahoehoe Lavas)

Lavlarda Halat Yapısı (Pahoehoe Lavas)

Lavlarda Halat Yapısı (Pahoehoe Lavas)

Lavlarda Halat Yapısı (Pahoehoe Lavas)

Lavlarda Halat Yapısı (Pahoehoe Lavas)

Yastık yapısı: Su altında katılaşan lavların meydana getirdiği yuvarlak veya elipsoidal biçimli yapıya denir. Bu lavlara yastık lavlar veya pillow lavas denir. Bunların kabarık yüzeyleri üst kısımları gösterir, içte ise konsantrik veya ışınsal çatlaklar bulunabilir.

Yastık Yapılı Lavlar (Pillow Lavas)

Yastık Yapılı Lavlar (Pillow Lavas)

Yastık Yapılı Lavlar (Pillow Lavas)

Yastık Yapılı Lavlar (Pillow Lavas)