OFMK402 Ölçme ve Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Faik Karataş

Tanışalım Faik Karataş Sıra sizde!!! Kimya Eğitimi D-Blok zemin kat Elmek: ktufegitim@gmail.com Ders blogu: http://fatihegitim.wordpress.com Danışma saati: Çarşamba 13:00 - 17:00 ya da elmek ile buluşma Sıra sizde!!!

Kurallar Derse devam ve katılım Ders için davranışlar Hak değil özür… %30 ≈ 4 Hafta 12 saat… Ders için davranışlar İlk 5 dakika Yiyecek-içecek

Ders İçeriği Bu dersin amacı eğitimde ölçme ve değerlendirmenin önemi, farklı ölçme ve değerlendirme yaklaşımları, ölçme-değerlendirme amaçlı kullanılacak araçlar geliştirilmesi, alternatif ölçme değerlendirme yöntemleri konularında katılımcılara temel oluşturacak bilgi ve beceriler kazandırmaktır.

Ölçme ve Değerlendirme Ara-sınav : %30 2. ara-sınav : %20 Yarıyıl-sonu : %50 Test (doğru-yanlış, boşluk doldurma ve/veya çoktan seçmeli)

Ölçmede Temel Kavramlar ve Aralarındaki İlişkiler Ölçme ihtiyacı insanların felsefi inançlarının bir gereğidir. İnsanlar arasındaki bireysel farklılıkları rakamların tarafsız dili ile ortaya koymak ihtiyacı daha iyisi bulununcaya kadar devam edecektir (Gould, 1981).

Ölçmenin Tanımı Ölçme bir niteliğin belirlenen bir ölçeğin birimi cinsinden karşılaştırılarak sayılması işlemidir (Baki, 2008). Ölçme, “belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının, sahipse sahip oluş derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir”(Tekin, 1991). İnsandaki değişkenlerin ölçülmesi anlamında ölçme; “insanda var olan niteliklerin ve yapıların gözlemlenip, gözlem sonuçlarının belli bir kurala göre sayı ve sembollerle ifade edilmesi işlemi olarak” (Çelik, 2000) tanımlanmaktadır. Eğitimde ise ölçme, verilen bilgi ve becerilerin öğrenciler tarafından ne kadar özümsenip özümsenmediğini anlamaya yarayan bir işlemdir.

Bir ölçme işleminde bulunması gereken özellikler Ölçme, belli bir varlığın bir özelliğe sahip olup olmadığı, sahipse sahip oluş derecesini belirleme işlemidir. Ölçme işlemini yapmada bir ölçme aracı kullanılır. Ölçme işlemini bir kişi veya makine gerçekleştirir. Ölçme sonucu bir birimle ifade edilir.

Değişken Gözlemden gözleme farklı değerler alabilen varlıkların bu özelliklerine değişken denilmektedir (Baykul, 1997). Varlıktaki bu nitelikler boy, ağırlık, hacim gibi somut nitelikler olabilir; zekâ, ilgi, tutum soyut nitelikler de olabilir. Başka bir değişkene bağımlı olmadan değer alabilen, sebep-sonuç ilişkisinde sebep durumunda olan değişkenlere bağımsız değişken, başka bir değişkene bağlı olarak değerler alabilen sebep-sonuç ilişkisinde sonuç durumunda olan değişkenlere ise bağımlı değişken denir (Çepni, 2007).

Değişken Varlıkların sayılarla ifade edilebilen özelliklerine nicel değişken adı verilir. Nicel değişkenler sürekli ve süreksiz olarak iki kısma ayrılırlar. Matematiksel olarak değişkenin aldığı iki değerin arasının sürekli bölünebildiği, başka bir ifadeyle matematiksel olarak bu iki değerin arasında daima başka bir değerin bulunabildiği değişkenlere sürekli değişken denir. Bu tür değişkenler reel sayılarla ifade edilir. Örneğin, insanın boyu nicel ve sürekli bir değişkendir. Çünkü insanın boyu santimetre, milimetre gibi çok küçük birimlere ayrılabilir. Cinsiyet, milliyet, medeni durum gibi değişkenlere nitel değişken denir (Baykul, 1997). Nitel değişkenler miktar olarak ifade edilemezler. Evli-bekâr, kadın-erkek gibi kategorize edilirler. Bu kategoriler doğal sayılarla veya sembollerle ifade edilir. Değişkenler arasında sürekli bölmenin yapılamadığı değerlere süreksiz değişken denilmektedir. Süreksiz değişkenlerin değerleri ölçek üzerinde ayrı ayrı noktalar olarak yer alır.

Ölçme Süreci Ölçme sonunda elde edilen sembol veya sayıya ölçme sonucu veya ölçüm denir Eğitim alanında bir ölçme sonucu “ne kadar? veya ne öğrenildi?” sorularının cevabını verir Suyun sıcaklığı 80 °C dır. Elif’in boyu 170 cm dir. Bir çuval soğan 25 kg dır. Temmuz ayında en yüksek hava sıcaklığı 39 °C dir. Güzellik yarışmasında Leyla birinci, Melike ikinci, Ayça üçüncü oldu.

Ölçmenin Unsurları

Özetle, ölçme işleminde söz konusu olan varlıkların belirli nitelikleridir. Bu nitelikler zamandan zamana kişiden kişiye, durumdan duruma değişiklik gösterebilir. Biz bu nitelikleri ölçer ve ölçüm sonuçlarını sayı ya da sembollerle ifade edebiliriz. Bu durum bize ölçme sonuçlarının mutlaka sayılarla ifade edilmesi gerektiğinin zorunlu olmadığını göstermektedir. Örneğin, eğitimde öğrenci başarıları “başarısız”, “geçer”, “orta”, “iyi”, “pekiyi” gibi sıfatlarla da ifade edilebilir.

Ölçme Teknikleri Doğrudan ölçme: Ölçülen nitelik ile ölçmede kullanılan aracın niteliği aynı ise bu tür ölçmelere doğrudan ölçme denir. Bir tahta parçasının uzunluğu, bir insanın ağırlığı doğrudan ölçülebilir. Burada ölçme konusu olan özelliğin kendisi aynı türden bir ölçme aracıyla ile ölçülmektedir. Bu tür ölçmelerde kullanılan ölçme aracında başlangıç noktası olarak alınan sıfır (0) mutlak yokluğu göstermektedir. Örneğin, uzunluğun aynı cinsten bir ölçme aracı olarak kabul edilmiş metre ile ölçülmesi, doğrudan ölçme işlemidir. Dolaylı ölçme: Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın özelliği birbirinden farklı ise bu tür ölçmelere de dolaylı ölçme denir. Örneğin, bir odanın sıcaklığını doğrudan ölçemeyiz. Sıcaklığı ölçmek için termometre kullanırız. Buradaki sıcaklık cam tüp içindeki cıvanın genleşmesine göre belirlenir. Sıcaklığı ölçme işleminde ısının kendisini değil, ısının etkisiyle meydana gelen değişmeyi ölçmüş oluruz. Dolaylı ölçmelerde ölçülen değişkenlerin kendileri değil meydana getirmiş olduğu etkileri ölçebiliriz. Bu tür ölçmelerde kullanılan ölçme aracında başlangıç noktası olarak alınan sıfır (0) izafidir, yokluk göstermez.

Öğrenci başarılarının ölçülmesi ile sıcaklığın ölçülmesi arasında bir benzerlik vardır. Nasıl ki sıcaklığı ölçerken cıvanın hareketlerini gözlüyorsak, bir öğrencinin başarısını ölçerken de onun hazırlanan bir sınavda yer alan sorulara verdiği tepkisini gözleriz. Burada verilen tepkiler somut olarak ölçülemediğinden dolayı doğrudan kendisini değil de yapmış olduğu etkiden doğan sonuçları ölçebiliriz. Öğrenci başarılarının ölçülmesinde kullanılan testler ile sıcaklığın ölçülmesinde kullanılan termometre benzer bir işlev görmektedir. Her ikisi de ölçmek istedikleri nitelikleri dolaylı ölçebilmektedir. Ancak başarının ölçülmesinde kullanılan testlerle termometre kadar güvenilir sonuçlar elde edemeyiz. Bunu iki temel nedeni vardır. Birincisi termometre başarı testlerinden çok daha duyarlıdır. İkincisi, termometredeki cıva bilimsel yasalara bağlı olarak hareket etmektedir. Farklı termometre kullansak da sonuç değişmez

Başarı ölçen sınavlarda ise durum farklıdır Başarı ölçen sınavlarda ise durum farklıdır. Başarı ölçme konu olan insan davranışlarıdır. İnsan davranışlarını ölçmek ise çok daha karmaşık ve zor bir iştir. Sınav sorularına cevap veren öğrencilerin o andaki davranışlarını etkileyen pek çok faktör olabilir. Bunlar zaman ve ortama bağlı olarak da değişiklik gösterebilir. Bunları kontrol etmek çok zordur. Bu nedenle başarı testleriyle yapılan ölçümlere bir miktar hata karışabilir.

Ölçmede Sıfır Matematiksel olarak sıfır, boş kümenin eleman sayısını gösterir. Bu sıfır yokluğu gösterdiği için mutlak sıfır(doğal sıfır) veya bağıl sıfır kavramı kullanılmaktadır. Uzunluk ve ağırlık gibi değişkenlerin ölçülmesinde kullanılan ölçme araçlarındaki sıfır doğal sıfırı gösterir. Ancak bazı değişkenlerin bağıl sıfırı yoktur. Örneğin, sıcaklık ölçmede kullanılan Santigrat, Fahrenhayt derecelerinde yer alan sıfır bağıl sıfır değildir. Buradaki sıfır yokluğu göstermez. Yine başarı, zekâ, yetenek gibi değişkenlerin ölçülmesinde de kullanılan ölçme araçlarındaki sıfır o özelliğin hiç olmadığı anlamına gelmez. Bu tür ölçeklerde yer alan sıfıra itibari(izafi) sıfır ya da göreceli sıfır denilmektedir. Ölçme işlemlerinde sıfırın doğal sıfır veya göreceli sıfır olma durumu ölçme sonuçları üzerinde yapılabilecek matematiksel işlemleri etkiler.

Ölçmede Birim Ölçme sonuçlarının sayılarla ifade edilmesinde cm, gram, Santigrat derece, puan gibi birimler kullanılır. Ölçmede kullanılacak birimlerde eşitlik, genellik, kullanışlık özellikleri aranır. Bir metredeki birimlerin eşit dilimlere ayrılması ve her metrenin birbirine eşit olması metrenin eşitlik özelliğinin olduğunu gösterir. Örneğin metre yerine kullanılan kulaç veya adım eşit birimli değildir. Birimlerin herkes tarafından aynı anlamda kullanılması ölçmenin genellik özelliği ile ilgilidir. Kumaşın santimetre (cm) cinsinden şehirlerarasındaki mesafenin kilometre cinsinden ölçülmesi gibi bir birimin ölçülecek değişkene uygun büyüklükte ölçülmesi de kullanışlıkla ilgili bir özelliktir.

Ölçmede Kullanılan Ölçekler Ölçme işlemi terim olarak varlıkların belli bir özelliğe sahip olup olmadığını, sahipse sahip oluş derecesini belirlemek amacıyla kullanılırken, ölçek terimi “belli birimle bölümlenmiş ölçme aracı” olarak veya “birim” olarak kullanılmaktadır Varlıkların bazı özellikleri değişkenlik özelliğine sahipken bazı özellikleri sabit kalmaktadır. Örneğin insanlarda cinsiyet sabit bir değişken olarak alınırken, insanın biyolojik ve bilişsel özellikleri zamana bağlı olarak değişebilmektedir. Bu nedenle varlıkların sahip oldukları niteliklerin durumuna göre farklı ölçekler kullanılmaktadır. Ölçekler sayı ve sembollerden oluşur. Ölçekler kullanılış amaçlarına göre, sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve oranlı olmak üzere dört türe ayrılmaktadır.

Sınıflama (Adlandırma) Ölçeği Sınıflama; nesneleri veya olguları sahip oldukları belli bir nitelik yönünden gruplandırmaktır. İnsanların kadın-erkek, evli-bekâr, sarışın-kumral-esmer kategorilerine ayrılması, futbolcuların oyun yerlerine göre numaralandırılması, bu tür ölçeklere örnek verilebilir. Sınıflandırma ölçeğindeki ölçümler, miktar belirtmez ve “farklılık-benzerlik” den öteye bir anlam taşımaz. Belli bir yönden birbirine benzeyenler aynı gruba konur, “büyüklük-küçüklük” dikkate alınmaz. Bu ölçeklerde belirlenen gruplar sayı, harf veya başka bir sembolle belirtilebilir. Örneğin, her ile ayrı bir plaka numarası verilmesi ve o ile ait taşıtların aynı numarayı almaları buna örnek verilebilir. Ancak bu sayıların büyüklükleri dikkate alınmaz. Matematiksel olarak bir anlamları yoktur, yapılmak istenen sadece bir sınıflandırmadır. Sınıflama ölçeğinin “simetriklik” ve “geçişlilik” olmak üzere iki özelliği vardır. Örneğin; Simetrikli özelliği: Elif, Hakan’ın kardeşi ise Hakan’da Elif’in kardeşidir. Bu şu şekilde sembolize edilir: A=B ise B=A’dır. Geçişlilik özelliği: Akif, Hakan ile kardeş, Hakan’da Elif’in kardeşi ise o halde Akif, Elif’in kardeşidir. Bu şu şekilde sembolize edilir: A=B B=C A=C’dir.

Sıralama (Dereceleme) Ölçeği Nesnelerin belli bir özelliğe sahip oluş derecesine göre sıraya konulmasıyla elde edilen ölçeklerdir. Bu ölçekte nesneler bir özelliğe göre en çok sahip olandan en az sahip olana, ya da en az sahip olandan en çok sahip olana doğru sıralanırlar. Bu sıralamada kullanılan sıra sayıları nesneleri sahip olduğu özelliğe göre sıralar. Ancak bu sıra sayıları arasındaki farklar nesneler arasındaki farkın miktarını yansıtmaz. Bu ölçek sınıflama ölçeğine göre daha fazla bilgi verir. Örneğin matematik dersinden öğrencileri başarılı başarısız olarak sınıflandırabiliriz. Ancak, bilindiği gibi sınıflamada başarılı olan öğrencilerin başarı sıralamasını bilemeyiz. Sıralama ölçeğinde ise öğrencilerin başarı sıralaması ve seviyeleri hakkında bilgi elde edebiliriz. Bu tür ölçmelerde basit düzeyde karşılaştırmalar yapılabilir: Örneğin, bu kumaş diğerinden daha koyudur, bu öğrenci şu öğrenciden daha başarılıdır, bugün hava düne göre daha sıcaktır. Bu örneklerde “daha” denilerek bir anlamda miktar işaret ediliyor gibiyse de örneğin “ne kadar daha başarılı, ne kadar daha sıcak?” bu tür sorulara cevap verilemez (Balcı,1997: 132).

Sıralama (Dereceleme) Ölçeği Sıralama sonuçları sayılarla veya bunların yerine geçen sembollerle belirtilir. Bunlar; 1., 2. ve 3. vb. olabileceği gibi; a., b., c. ve d. gibi harflerle de temsil edilerek sıralanabilir. Bununla birlikte eğitim sistemimizde öğrenci karnelerinde zayıf, geçer, orta, iyi ve pekiyi gibi sıfatları içeren sıralamalı bir sistem kullanılmaktadır. Sıralama ölçeğiyle elde edilen ölçme sonuçları arasında “geçişlilik” ve “asimetriklik” olmak üzere iki tür özellik vardır. Örneğin; Geçişlilik özelliği: Hakan, Akif’ten daha uzun boylu, Akif’te Elif’ten daha uzun boylu ise Hakan, Elif’ten daha uzun boyludur. Bu şu şekilde sembolize edilir: A>B ve B>C ise A>C’dir. Asimetriklik özelliği: Hakan, Akif’ten daha uzun boylu ise, Akif, Hakan’dan daha uzun boyludur diyemeyiz. Bu şu şekilde sembolize edilir: A>B ise B>A değildir.

Eşit Aralıklı Ölçek Bir başlangıç noktasına sahip ve aralıkları eşit olan bir ölçektir. Bu ölçeklerin kullanıldığı ölçmelerde niteliğin miktarı hakkında da bilgi edinmiş oluruz. Eşit aralıklı ölçeklerde başlangıç olan sıfır noktası, keyfi olarak saptanır ve noktanın kaydırılması sonucu değiştirmez. Termometre, takvim, gibi araçlar eşit aralıklı ölçek esasına göre geliştirilmiştir. Buna göre suyun donma noktası 00 ile suyun kaynama noktası 100 belirlenmiş, bu iki nokta arası 100 eşit birime bölünmüştür. Buradaki 00 noktası izafidir, hiç sıcaklığın bulunmadığı anlamına gelmez. Aynı şekilde, miladi takvim Hz. İsa’nın doğumunu 0 (başlangıç) noktası olarak kabul eder. Bu Hz. İsa’nın doğduğunda zamanın olmadığı anlamına gelmez. Sadece öyle kabul edilmiştir.

Eşit Aralıklı Ölçek Bu bilgiden hareketle, bir sınavdan sıfır puan alan bir öğrencinin o dersten hiç bilgisinin bulunmadığı yargısına varılamaz. Bunun nedeni sıfırın gerçek sıfır olmadığıdır. Bunun gibi, bir sınavdan 75 puan alan bir öğrencinin bilgisinin aynı sınavdan 25 puan alan bir başka öğrencinin bilgisinin üç katı olduğu da söylenemez. Mutlak bir sıfır noktasının bulunmadığı bu tür ölçeklerde oranlı karşılaştırmalar yapılamaz. Eğitim, psikoloji ve diğer sosyal bilim alanlarında yapılan ölçmelerin pek çoğunda eşit aralıklı ölçekler kullanılır. Örneğin, zekâ, başarı, tutum vb. özelliklerin ölçülmesinde bu ölçek kullanılır. Bu ölçekte toplama ve çıkarma işlemleri yapılabilir.

Eşit Oranlı Ölçek Başlangıç noktası gerçek sıfır noktası olarak alınan ve eşit aralıklarla bölümlenen ölçeklere eşit oranlı ölçekler adı verilir. Bu tür ölçmelerle varılan sonuçlar üzerinde her türlü matematiksel işlemler yapılabilir. Örneğin, Ayşe’nin boyu 180 cm, Elif’in boyu ise 120 cm dir. Buna göre Elif’in boyu Ayşe’nin boyunun 2/3’ü kadardır denebilir. Ancak, Elif’in İngilizce notunun 90 puan ve Ayşe’nin notunun 30 puan olması durumunda Elif, İngilizciden Ayşe’den üç kat daha başarılıdır diyemeyiz. Uzunluk ve ağırlık ölçerken kullandığımız ölçek bu esaslara göre geliştirilmiştir. Bu tür ölçeklerde sıfır noktası ölçülecek özelliğin yokluğu anlamına gelir.

Ölçek türleri, ölçeğin yapısı ve ölçme sonuçlarının anlamı

Değerlendirmenin Tanımı Ölçme ve değerlendirme birbirleriyle ilişkili iki kavramdır. Ölçme sayı ve semboller kullanılarak bir niteliği belirleme işlemidir. Ölçme işlemi bir ölçüm ile ifade edilir. Değerlendirme ise ölçüm sonuçlarının pratikte ne anlam taşıdığının yorumlanmasıdır. Ölçme olmadan değerlendirme yapılamaz. Bir değerlendirmeden söz edebilmek için de öncelikle bir ölçme sonucunun ve bu ölçme sonucunun karşılaştırılacağı bir ölçütün (kriter) olması gerekir.

Eğitimde öğrenci başarılarının değerlendirilmesinde; “Mutlak Ölçüt” ve “Bağıl (İzafi) Ölçüt” olmak üzere iki tür ölçüt kullanılmaktadır. Mutlak ölçüte göre değerlendirme: Değerlendirilecek grubun ölçme sonuçları dikkate alınmadan ölçütün önceden kesin olarak konulmasıdır. Örneğin, sınıf geçme notunun 50 olarak alınması, sınavdan önce belirlenmiş mutlak bir ölçüttür ve sınav sonuçlarından etkilenmez. Bağıl (İzafi) ölçüte göre değerlendirme: Ölçütün bir sınav sonucunda elde edilen ölçümlerin ortalamasından elde edilen bir ölçüttür. Öğrenci sınav sonuçlarından elde edilen ölçüt, öğrencilerin gösterdikleri başarıya göre değişkenlik gösterir. Başarı notu olarak grup ortalamasının alınması bağıl ölçüte örnek olarak verilebilir.

Değerlendirme Türleri 1) Tanıma ve yerleştirmeye dayalı, 2) Biçimlendirme ve yetiştirmeye 3) Değer biçmeye (Düzey belirleme) yönelik değerlendirme

Tanıma ve yerleştirmeye dayalı değerlendirme Bu değerlendirmenin temel amacı öğrencinin belli bir kurs, ders ya da ünitenin ön koşul niteliğindeki giriş davranışlarına sahip olup olmadığını, sahipse sahip oluş derecesini belirlemektir. Bu tanımlamaya dayalı olarak öğrenciler başarı seviyelerine göre gruplara ayrılır. Örneğin, Dil kurslarında öğrencinin bir sınavdan geçirilerek seviyesine uygun bir kura yerleştirilmesi, LGS, ÖSS testleri, seçme testleri, yetenek testleri ve muafiyet testleri bu tür değerlendirmeye örnek verilebilir.

Biçimlendirme ve Yetiştirmeye Yönelik Değerlendirme Öğretim yılı süresi içinde yapılan bir değerlendirme türüdür. Amacı, yapılan öğretim etkinlikleri hakkında öğretmen ve öğrenciye sürekli dönüt vermek, öğretim sürerken ünite ya da konulardaki öğrenme eksiklerini, yanlış öğrenmeleri ve öğrenme güçlüklerini belirlemek ve bu eksiklerin giderilmesi için önlemler almaktır. Bu amaçla yapılan testlere de formatif testler ya da izleme testleri adı verilir. Öğretmen öğretim süreci içerisinde uyguladığı bu testlerle öğretim hizmetinin niteliği hakkında sağlıklı dönütler alır. Bu değerlendirme biçimi öğretmene süreci kontrol etme ve ortaya çıkan güçlükleri zamanında tamamlama fırsatı verir.

Biçimlendirme Değerlendirme İzleme testleri ünite içinde yer alan kritik davranışları çok iyi örneklemelidir. Yani ünite içinde yer alan her bir kritik davranışla ilgili testte en az bir soru yer almalıdır. Bu şekilde düzenlenmiş bir testin sonuçlarına bakılarak öğrencin neyi öğrendiği veya neyi öğrenemediği, öğrenme eksiklerinin neler olduğu tespit edilebilir. Bu tür değerlendirmede temel amaç not vermek değildir.

Biçimlendirme Değerlendirme İzleme testleri sonuçlarından hareketle öğrencilerin öğrenme güçlükleri de belirlenebilir. Bunun için davranışlar arasındaki aşamalılık durumu incelenir. Bu amaçla önce öğrenilmemiş davranışın önkoşulu olan davranışlara bakılır. Eğer ön koşulu olan davranışta bir öğrenme eksiği varsa sonraki davranışın öğrenilememesinin önkoşul davranışlardaki bu öğrenme eksiğinden kaynaklandığı sonucuna varılır. Öğrencinin bir davranışı öğrenmesinde ortaya çıkan öğrenme güçlüğü ön koşul öğrenme eksikleri tamamlanarak giderilir. Matematik, İngilizce gibi ön koşul öğrenmelerin önemli olduğu derslerde bu değerlendirme türü oldukça önemlidir. Çünkü bir ünite veya konuda öğrenilenler sonraki üniteye temel teşkil eden durumlarda eksiklerin tamamlanması gerekir. Eğitim sistemimizde uygulanmasına yeni başlanan öğretim programları sarmal bir yapıya sahip olduğundan bu değerlendirme biçimi daha da önem kazanmaktadır.

Değer Biçmeye (Düzey belirleme) Yönelik Değerlendirme Öğrenme düzeyini belirlemeye dayalı testler öğretim yılı içinde, bir veya birkaç ünite bitiminde ve öğretim yılı sonunda yapılır. Ölçme sonuçları, dönem içinde birkaç üniteyi, dönem sonunda ise tüm üniteleri kapsayan sınavların uygulanması ile elde edilebilir. Bu değerlendirme biçimi izlemeye yönelik değerlendirme biçiminden hem amaç olarak hem de kapsam olarak farklıdır. Temel amaç, öğrencilerin öğrenme düzeylerini belirlemektir. Bu testler daha kapsamlı ve program hedeflerine yönelik hazırlanır. Test sonuçlarından hareketle öğrencinin ham puanları nota çevrilir ve bir karara varılır. Karar, öğrencinin mezun olup olamamasını ya da bir üst öğrenime geçip geçmemesinde etkili olur. Eğitim sistemimizde sıklıkla kullanılan bu değerlendirme biçiminde uygulanan testlere, başarı testleri ya da yeterlilik testleri adı verilmektedir.

Ölçme ve Değerlendirme Arasındaki İlişkiler

1. I. Matematik sorularının %75’ini, fizik sorularının da %60’ını doğru cevaplayan öğrenciler bu dersleri başarmış sayılır. II. İlk iki sorudan alınabilecek en yüksek puan 25’tir. III. Sınavda 65’in altında puan alan öğrenciler dersi tekrar ederler. IV. Türkçe ve matematik derslerinden başarısız olan öğrenciler bir sonraki döneme devam edemezler. Yukarıdakilerden hangileri birer değerlendirme ölçütünü ifade etmektedir? (KPSS–2006) A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) III ve IV E) I, III ve IV 2. Aşağıdaki öğrenci özelliklerinden hangisi doğrudan ölçülebilir? (KPSS–2006) A) Zekâ puan B) Boy uzunluğu C) Derse karşı tutum D) Yetenek E) Ders başarısı 3. Yabancı dil sınavında Duru 80, Berke 40 puan almıştır. Duru’nun yabancı dil bilgisinin Berke’nin yabancı dil bilgisinin iki katı kadar olduğunu öne süren bir kişi, bu ölçme sonuçlarının aşağıdaki ölçek türlerinin hangisiyle elde edildiğini kabul etmektedir? (KPSS–2006) A) Eşit aralıklı B) Sıralama C) Dereceleme D) Sınıflama E) Eşit oranlı

4. İş birliğine dayalı bir öğrenme uygulamasında gruplar öğrencilerin soyadlarının baş harfleri kullanılarak oluşturulmuştur. Bu uygulamadaki gruplara ayırma, bir ölçme işlemi olarak kabul edilirse kullanılan ölçek türü aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS–2006) A) Sıralama B) Eşit oranlı C) Sınıflama D) Dereceleme E) Eşit aralıklı 5. Aşağıdaki örneklerin hangisinde sözü edilen ölçme işleminde bağıl (keyfî, itibari) sıfır söz konusu değildir? (KPSS–2007) A) Ankara ili Çankaya ilçesinin deniz seviyesinden yüksekliği 870 metredir. B) Öğrencilerin felsefe dersine karşı tutum puanları ortalaması 207 dir. C) Tarih sorularından en az dört tanesine doğru cevap veremeyenler sıfır puan almıştır. D) Bugün hava sıcaklığı 15 ºC dir. E) Bu kitabın ilk 4 sayfasında kitabın kapsamı tanıtılmaktadır.

6. Değerlendirme yapılırken, ölçüt ile ölçme sonuçlarının aynı birimle ifade edilmesi gerekir. Bunun en önemli amacı aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS–2007) A) Ölçme aracının geçerliğini artırmak B) Karşılaştırmada doğru karar verilmesini sağlamak C) Ölçme aracının güvenirliğini artırmak D) Sonuçların anlaşılmasını kolaylaştırmak E) Ölçütün uygun olmasını sağlamak 7. Aşağıdakilerden hangisi ölçülürken dolaylı ölçme yapılır? (KPSS–2008) A) Park yerindeki araçların sayısı B) Bilgisayar masasının yüksekliği C) Bir sepet elmanın kütlesi D) Öğrencilerin dört işlem becerileri E) Koridorun uzunluğu 8. Durum değerlendirme ya da düzey belirleme denen ölçme ve buna bağlı değerlendirme sürecinde temel amaç aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS–2008) A) Öğretim programında belirtilen kazanımların gerçekleşme derecesini belirlemek B) Öğrencilerin yaşadıkları öğrenme güçlüklerini ortaya çıkarmak C) Öğrencilerin sosyal, psikolojik ve ekonomik durumlarını belirlemek D) Öğrencileri belli özelliklere göre sıralayıp ilgili programlara yerleştirmek E) Öğrencilerin kavramsal gelişim düzeylerini ve kavram yanılgılarını tespit etmek

9. Bir araştırmada X ve Y değişkenleri arasında sıfıra yakın bir ilişki bulunmuştur. Bu değişkenler aşağıdakilerin hangisinde verilenler olabilir? X Y A) Doğum yeri Doğum yılı B) Boy Kütle C) Yaş Eğitim düzeyi D) Kaygı düzeyi Başarı E) Spor yapma Sağlık