Rekabetçi Piyasalardaki Firmalar 14 Rekabetçi Piyasalardaki Firmalar

REKABETÇİ PİYASA NEDİR? Tam rekabet piyasası aşağıdaki özelliklere sahiptir: Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı vardır. Farklı satıcılar tarafından arz edilen mallar homojendir (türdeştir). Firmalar piyasaya serbestçe girebilir ya da çıkabilirler.

REKABETÇİ PİYASA NEDİR? Özellikleri dolayısıyla rekabetçi piyasa aşağıdaki sonuçları doğurur: Tek bir alıcının ya da satıcının piyasadaki eylemleri piyasa fiyatı üzerinde önemli bir etki doğurmaz. Her alıcı ve satıcı piyasa fiyatını veri kabul eder.

REKABETÇİ PİYASA NEDİR? Rekabetçi piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı homojen malları alır ve satarlar. Bu nedenle her alıcı ve satıcı fiyatı veri kabul eder. Alıcılar ve satıcılar piyasanın belirlediği fiyatı kabul etmek zorundadırlar.

Rekabetçi Firmanın Hasılatı Bir firmanın toplam hasılatı (TR), satış fiyatı (P) ile satış miktarının (Q) çarpılması sonucu bulunur. TR = (P  Q)

Rekabetçi Firmanın Hasılatı Toplam hasılat, çıktı miktarının katı şeklindedir.

Rekabetçi Firmanın Hasılatı Ortalama hasılat (gelir) firmanın sattığı tipik bir birim için elde ettiği hasılatı (geliri) gösterir. Ortalama hasılat, toplam hasılatın satış miktarına bölünmesi ile bulunur.

Rekabetçi Firmanın Hasılatı Tam rekabette ortalama hasılat malın fiyatına eşittir.

Rekabetçi Firmanın Hasılatı Marjinal hasılat (gelir) fazladan bir birim satıldığında toplam hasılatta meydana gelen değişmedir. MR =TR/ Q

Rekabetçi Firmanın Hasılatı Rekabetçi firmalarda marjinal hasılat malın fiyatına eşittir.

Tablo 1 Rekabetçi Bir firma İçin Toplam, Ortalama ve Marjinal Hasılat Copyright©2004 South-Western

KÂR MAKSİMİZASYONU VE REKABETÇİ FİRMANIN ARZ EĞRİSİ Rekabetçi firmanın amacı kâr maksimizasyonudur. Bunun anlamı şudur: Firma, toplam hasılat ile toplam maliyet arasındaki farkı maksimize edecek miktarda üretim yapmak isteyecektir.

Tablo 2 Kâr Maksimizasyonu: Sayısal Bir Örnek Copyright©2004 South-Western

Figür 1 Rekabetçi Firmanın Kâr Maksimizasyonu Maliyet Firma marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olduğu yerde üretim yaparak kârını maksimize eder. ve Hasılat MC MC 2 Q ATC P = MR 1 2 AR Q MAX AVC MC 1 Q Miktar Copyright © 2004 South-Western

KÂR MAKSİMİZASYONU VE REKABETÇİ FİRMANIN ARZ EĞRİSİ Kâr maksimizasyonu marjinal hasılatın marjinal maliyete eşit olduğu miktarda gerçekleşir.

KÂR MAKSİMİZASYONU VE REKABETÇİ FİRMANIN ARZ EĞRİSİ MR > MC → Q’yu artırın. MR < MC → Q’yu azaltın. MR = MC → Kâr maksimizasyonu gerçekleşir.

Figür 2 Firmanın Arz Eğrisi olarak Marjinal Maliyet Eğrisi P MC eğrisinin bu bölümü firmanın arz eğrisidir. MC P 2 Q ATC P 1 Q AVC Q Copyright © 2004 South-Western

Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı Kapatma (üretimi durdurma) piyasa şartları nedeniyle firmanın kısa-dönemde bir süre hiçbir şey üretmeme kararı vermesidir. Çıkış uzun-döneme yönelik bir karardır ve piyasayı terk etmek anlamına gelir.

Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı Firma çıkış kararı verirken batık maliyetleri dikkate alır, ancak kapatma kararı alınırken bu tür maliyetler dikkate alınmaz. Batık maliyetler zaten katlanılmış olan ve ortadan kaldırılmaları mümkün olmayan maliyetlerdir.

Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı Eğer firmanın üretiminden kaynaklanan hasılat değişken giderlerden düşük ise firma kapatma kararı verir. TR < VC → kapatır TR/Q < VC/Q → kapatır P < AVC → kapatır

Figure 3 The Competitive Firm’s Short Run Supply Curve Maliyetler Firmanın kısa- dönem arz eğrisi Eğer P > ATC ise firma kâr elde etmeye devam eder. MC ATC Eğer P > AVC ise firma kısa-dönemde üretime devam eder. AVC Eğer P<AVC ise firma kapatır. Q Copyright © 2004 South-Western

Firmanın Kısa-Dönemde Kapatma Kararı Marjinal maliyet eğrisinin ortalama değişken maliyetin üzerinde kalan kısmı rekabetçi firmanın kısa-dönem arz eğrisidir.

Firmanın Bir Piyasaya Girip Girmemek Konusundaki Uzun Dönemli Kararı Uzun dönemde, firmanın üretimden kaynaklanan hasılatı toplam maliyetinin altında olursa firma piyasadan çıkış kararı alır. TR < TC → Çıkış TR/Q < TC/Q → Çıkış P < ATC → Çıkış

Firmanın Bir Piyasaya Girip Girmemek Konusundaki Uzun Dönemli Kararı Firma kârlı ise bir endüstriye girme kararı verir. TR > TC → Giriş TR/Q > TC/Q → Giriş P > ATC → Giriş

Figür 4 Rekabetçi Firmanın Uzun Dönem Arz Eğrisi Costs Firmanın uzun dönem arz eğrisi MC P>ATC ise firma giriş kararı alır. ATC P<ATC ise firma çıkar. Quantity Copyright © 2004 South-Western

REKABETÇİ PİYASADA ARZ EĞRİSİ The competitive firm’s long-run supply curve is the portion of its marginal-cost curve that lies above average total cost.

Figure 4 The Competitive Firm’s Long-Run Supply Curve Costs MC Firm ’ s long-run supply curve ATC Quantity Copyright © 2004 South-Western

REKABETÇİ PİYASADA ARZ EĞRİSİ Kısa-dönem Arz Eğrisi Marjinal maliyet eğrisinin ortalama değişken maliyetin üzerinde kalan kısmı. Uzun-dönem Arz Eğrisi Marjinal maliyet eğrisinin ortalama toplam maliyetin minimum olduğu noktanın üzerinde kalan kısmı.

Figür 5 Fiyat ve Ortalama Toplam Maliyet Arasındaki Alan olarak Kâr (a) Kâr Elde Eden Bir Firma Fiyat ATC MC Kâr (π) ATC Q P P = AR MR Miktar (kârı maksimize eden miktar) Copyright © 2004 South-Western

Figür 5 Fiyat ve Ortalama Toplam Maliyet Arasındaki Alan olarak Kâr (b) Zarar Elde Eden Bir Firma Fiyat (P) MC ATC ATC Q Zarar P = AR MR Miktar (Q) (Zararı minimize eden miktar) Copyright © 2004 South-Western

REKABETÇİ PİYASADA ARZ EĞRİSİ Piyasa arzı, piyasadaki firmaların arz miktarlarının toplamına eşittir.

Kısa Dönem: Sabit Sayıda Firma Varken Piyasa Arzı Fiyat veri iken, her firma marjinal maliyetini bu veri fiyata eşitleyen çıktı miktarını arz eder. Piyasa arz eğrisi firmaların arz eğrilerinin toplamından oluşur.

Figür 6 Sabit Sayıda Firma Varken Piyasa Arzı (a) Tek bir firmanın arzı (b) Piyasa arzı Price Price MC S $2.00 200 $2.00 200,000 1.00 100 1.00 100,000 Q (firma) Q (piyasa) Copyright © 2004 South-Western

Uzun Dönem: Giriş ve Çıkışlar Varken Piyasa Arzı Kârlar sıfır olana kadar firmalar piyasaya girmeye ya da piyasadan çıkmaya devam edeceklerdir. Uzun dönemde fiyat minimum ortalama toplam maliyete eşittir. Uzun dönem piyasa arz eğrisi bu fiyat düzeyinde (ortalama toplam maliyetin minimum düzeyinde) yataydır.

Figür 7 Giriş ve Çıkış varken Piyasa Arzı (a) Firmanın sıfır-kâr durumu (b) Piyasa Arzı P P MC ATC P = minimum ATC S Q (firma) Q (piyasa) Copyright © 2004 South-Western

Uzun Dönem: Giriş ve Çıkışlar Varken Piyasa Arzı Giriş ve çıkış sürecinin sonucunda endüstride kalan firmalar sıfır ekonomik kâr elde ederler. Giriş ve çıkış süreci fiyat ve ortalama toplam maliyet birbirine eşitlendiğinde sona erer. Uzun-dönem dengesinde firmalar etkin ölçekte üretim yaparlar.

Sıfır Kâr Elde Etmelerine Karşın Neden Rekabetçi Firmalar İşlerine Devam Ederler? Kâr (π) toplam hasılattan (TR) toplam maliyetin (TC) çıkarılması sonucu bulunur. Toplam maliyet, firmanın tüm fırsat maliyetlerini kapsar. Sıfır-kâr dengesinde firmanın hasılatı, firma sahiplerinin firma faaliyetleri nedeniyle kaybettikleri zaman ve parayı da karşılar.

Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Kayma Talepteki bir artış kısa dönemde fiyatı ve miktarı artırır. Bu talep artışı firmaların (pozitif) kâr elde etmesine yol açar, çünkü artık fiyat ortalama toplam maliyeti aşmaktadır.

Figür 8 Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Artış (a) Başlangıçtaki durum Firma Piyasa P P ATC MC S Kısa dönem arzı, 1 D Talep, 1 Uzun-dönem arzı P 1 1 Q A P 1 Q (firma) Q (piyasa)

Figür 8 Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Artış (b) Kısa-dönem tepkisi Firma Piyasa P P D 2 ATC MC Kâr S 1 Q 2 P B P 2 D 1 Q 1 A P 1 P Uzun-dönem 1 arzı Q (firma) Q (piyasa) Copyright © 2004 South-Western

Figür 8 Kısa ve Uzun Dönemde Talepte Bir Artış (c) Uzun-dönem tepkisi Firma Piyasa P P D 2 S MC ATC 1 S 2 B P 2 A Q 3 C P 1 P Uzun-dönem 1 arzı D 1 Q Q Q Q 1 2 Copyright © 2004 South-Western

Neden Uzun Dönem Arz Eğrisi Yukarı Doğru Eğimli Olabilir? Üretimde kullanılan bazı kaynaklar sınırlı sayıda mevcut olabilirler. Firmalar farklı maliyetlere sahip olabilirler.

Neden Uzun Dönem Arz Eğrisi Yukarı Doğru Eğimli Olabilir? Marjinal Firma Marjinal firma fiyat biraz düşük olsa piyasayı terk edecek olan firmadır.

Özet Rekabetçi firma fiyatı veri olarak aldığı için (fiyat kabullenici olduğu için) hasılatı ürettiği malın belli bir katı şeklindedir. Rekabetçi firma için malın fiyatı hem firmanın ortalama hasılatına hem de marjinal hasılatına eşittir.

Özet Kâr (π) maksimizasyonu için firma marjinal maliyeti (MC) marjinal hasılata (MR) eşitleyen miktarda üretim (Q) yapar. Bu aynı zamanda fiyatı (P) marjinal maliyete (MC) eşitleyen üretim düzeyidir (Q). Bu nedenle firmanın marjinal maliyet (MC) eğrisi aynı zamanda firmanın arz eğrisidir.

Özet Kısa dönemde bir firma değişken maliyetlerini karşılayamayacak kadar hasılat elde etme durumundaysa üretime kısa bir süre ara verme (üretimi durdurma) kararı alabilir. Uzun dönemde (bütün maliyetler değişken hale geldiği zaman), fiyat ortalama toplam maliyetin altında kalırsa firma çıkış kararı alır.

Özet Giriş ve çıkış serbestisinin olduğu bir piyasada kârlar uzun dönemde sıfıra doğru eğilim gösterir, bütün firmalar etkin ölçekte üretim yaparlar. Talepteki değişikliklerin kısa dönemde farklı, uzun dönemde farklı etkileri olur. Uzun dönemde, firma sayısı sıfır-kâr dengesini gerçekleştirecek kadar olur.

Özet Uzun dönemde, firma sayısı sıfır-kâr dengesini gerçekleştirecek kadar olur. Kâr (π) > 0 → Firma sayısı artar. → Kâr azalır. Kâr (π) < 0 → Firma sayısı azalır. → Kâr artar. Kâr (π) = 0 → Firma sayısı değişmez. → Kâr değişmez.