TÜTÜN VE YOKSULLUK Dr. Zeynep Aytemur Solak Toraks Derneği Tütün ve Sağlık Çalışma Grubu

Günümüzde dünyada 1.3 milyar kişinin sigara içtiği tahmin edilmektedir Önlenemezse 2025’te bu sayı 1.7 milyarı aşacaktır Bu içicilerin %84’ü gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır (Economics of Tobacco Control Paper No.6 February 2003)

Bölge Tüketim Dünyada sigara içim oranları Kuzey Amerika % 4.7   Kuzey Amerika % 4.7 Latin Amerika % 8.9 Batı Avrupa % 9.3 Orta ve Doğu Avrupa % 10.8 Afrika ve Orta Doğu % 11.8 Asya % 54.5

Gelişmekte olan ülkelerin dünya tütün tüketimindeki payı % 71 % 61 % 41 1976 1984 2000

Önümüzdeki 30 yıl içinde sigara, AIDS, Tüberküloz, Trafik kazaları, Anne ölümleri, İntihar, Cinayetlerin toplamından daha fazla insan öldürecektir

Bugünkü sigara içme oranları aynı şekilde devam ettiği takdirde halen yaşayan 250 milyon çocuk sigara nedeniyle ölecektir

Eğitim düzeyi düştükçe Ülkeler düzeyinde ise Sosyoekonomik düzey Eğitim düzeyi düştükçe SİGARA TÜKETİMİ ARTMAKTADIR

Sigara alışkanlığı eğitim düzeyi düşük kişilerde daha yaygındır (Hindistan 1997)

Tütün ve Yoksulluk: Tehlikeli Döngü Tütünün yoksul kişiler tarafından tüketilme eğilimi daha fazladır Tütün hastalık, üretim ve gelir kaybına yol açarak yoksullaşmaya neden olmaktadır

Tütün birkaç yolla birey, ev ve ülke düzeyinde yoksulluğu artırmaktadır Birey ve ev düzeyinde etkileri: Tütün için yapılan harcama fırsatçı bir harcamadır Yoksul birey, yiyecek, eğitim, barınak, sağlık gibi temel ihtiyaçlar için harcamadığı parayı tütün için harcar Tütün nedeniyle hastalanma ve erken ölüm riski yüksektir Bu durum aileler için daha yüksek gelir gereksinimi ve artmış sağlık harcamaları demektir

Birey ve ev düzeyinde etkileri: 1 paket Marlboro’ nun maliyeti; - Gana, Pakistan, Moldovya ve Çin’deki günlük gelirin %56-66’sına - Bulgaristan ve Romanya’da %25’ten fazlasına denktir - Türkiye’de asgari ücretle geçinen bir kişinin günlük gelirinin %40’nı oluşturmaktadır - Vietnam’da sigaraya harcanan para,tüm ailenin eğitime harcadığının yarısı, sağlık harcamalarının 5 katıdır

Ülke düzeyinde etkileri: - Tütünün neden olduğu hastalıklar , erken ölüm nedeniyle artmış üretim kaybı ve yüksek sağlık harcamaları - Tütün yaprağı ve tütün ürünleri ithalatı nedeniyle döviz kaybı - Kaçakçılık nedeniyle sigara fiyatlarında düşme, tüketimde artma, vergi gelirinde azalma

Büyük sigara şirketleri milyarlarca dolar kazanır, fakat ödeyen kimdir ve en çok yararlanan kimdir? Sigarasız Dünya Günü 2004 Dünya Sağlık Örgütü

Ödeyen Kimdir? Tütün, birey ve ailelerde yoksulluğu artırmaktadır 1)Hastalıklardan dolayı gelir kaybı: Sağlığın yitirilmesi sıklıkla yoksulluğu daha da aşağı çekmektedir Zaten mal varlığı olmayan yoksul, çalışma gücünü de yitirmektedir Sigara içen birey, evi geçindiren kişiyse, aile, yiyecek ve zorunlu ihtiyaçlarını karşılayamaz duruma gelecektir

2) Artmış sağlık harcamaları: Yoksullar zaten sağlık hizmetlerinden her zaman yararlanamamaktadır Gelişmekte olan ülkelerde çoğu kişi için sağlık hizmetleri bir lükstür Sağlık hizmeti ulaşsa bile tütünün neden olduğu hastalıkların tedavisi çok masraflıdır

3) Tütün tarımı: yoksulluk, hastalık, borç döngüsü Çoğu çiftçi, tütün üretimi ile ancak geçimini sağlar Zengin olmak şöyle dursun sıklıkla sigara şirketlerine borçludur

4) Tütün tarımında çocuk işçi: Tütün üreten bazı ülkelerde 15 yaşın altındaki çocuklar (%13’ü <9 yaş) -günde ortalama 11-12 saat -düşük maaşla çalışmakta (5 saatte 6 sent) -çalışma süresi nedeniyle %40’ı hiçbir zaman okula gidememektedir Tobacco and Poverty, observations from India and Bangladesh, PATH Canada, 2nd ed., July 2003

5)Tütün tarımının sağlığa yönelik tehlikeleri: Yeşil tütün hastalığı Islak tütün yaprağı ile temas sonucu deriden nikotin emilimi: -bulantı -kusma -baş ağrısı -baş dönmesi -karında kramplar -solunum güçlüğü -kan basıncı ve kalp hızında değişkenlikler

Tütün tarımında kullanılan pestisidler: -aldicarb: -çok zehirli -insanda genetik hasarlanma riski -chlorpyrifos: -organofosfat insektisit -sinir sistemi üzerine negatif etki -bulantı, kas seğirmesi, konvulziyon -1,3-Dichloropropene: -buhar dezenfektan -solunum sistemi semptomları -göz ve deri irritasyonu, böbrek hasarı

İntihar girişimleri, ülke düzeyindeki ortalamanın 7 kat üstündedir Brezilya’da tütün çiftçisi ailelerin %48’i pestisidlerin neden olduğu sağlık problemleri yaşamaktadır Organofosfat pestisidlerin nöro-psikiyatrik etkileri nedeniyle çiftçilerde depresyon ve intihar girişimleri artmaktadır İntihar girişimleri, ülke düzeyindeki ortalamanın 7 kat üstündedir Toxicological Sciences 2003; 73: 267-271

Ürünün sigara şirketlerine değerinin altında satılmasına mecbur etme 6) Tütün ve borç döngüsü: Sigara şirketleri tarafından çiftçilere tohum, gübre, pestisid ve teknolojik destek için kredi Ürünün sigara şirketlerine değerinin altında satılmasına mecbur etme

Tütün, ülke yoksulluğunu artırmaktadır 1) Artmış üretim kaybı ve sağlık harcamaları: ABD’de -1993’te tıbbi giderler 50 milyar dolar, işgücü ve üretim kaybı 47 milyar dolar veya kişi başına 373 dolardır -1998’de, tıbbi giderlerin maliyeti 75.5 milyar, kişi başına maliyet 3391 dolardır ve bu da sağlık giderlerinin %8’idir Am J Respir Crit Care Med 1996;154:1579-80. Annual smoking-attributable mortality,years of potential life cost, and economic costs United States,1995-1999. MMWR, 2002;51:300-303 Türkiye’de 8-10 milyar dolarlık zarar hesaplanmaktadır

19 ülkede negatif denge 100 milyon doların üstündedir 2) Döviz kaybı: 2002’de 161 ülkenin 2/3’ünde tütün yaprağı ve ürünlerinin ithalatı, ihracatından çok daha fazla olduğu saptanmıştır 19 ülkede negatif denge 100 milyon doların üstündedir From FAO Database, http://apps.fao.org

Tütün, ülke yoksulluğunu arttırmaktadır 3) Sigara kaçakçılığı: Kaçak sigara Sigara fiyatlarında düşme Sigara satış ve Vergi gelirinde tüketiminde artma azalma Artmış hastalık riski Ülke gelirinin kaybı yılda 25-30.000 milyon dolar

4)Tütünün çevre zararları: Tütün üretiminde kullanılan kimyasallar, su ve havayı kirletmektedir Tütünün kurutulması için gelişmekte olan ülkelerde her yıl orman alanlarının %5’i yok edilmektedir (Odun, yaprak kurutma ve kuru yaprak ambarı inşaatında kullanılır)

En çok yararlanan kimdir? 1)Tütün endüstrisinin kazancı hızla artmaktadır 2002’de Philip Morris / Altria’da bir yöneticinin maaş ve primi 3.2 milyon dolardan fazladır Brezilya’da bir tütün çiftçisinin, bu sigara şirketindeki bir yöneticinin 1 günlük kazancını kazanabilmesi için 6 yıl çalışması gerekir (yöneticinin 1 yıllık kazancı = çiftçinin 2140 yıllık kazancı)

Son birkaç dekatta özellikle gelişmekte olan ülkelerde global tütün üretimi artmıştır 1975-1998 arasında bu artış %128’dir Tütün üretimindeki bu aşırı artış tütün endüstrisi tarafından teşvik edilmekte ve bazen de finanse edilmektedir

Sigara şirketleri, sigara üretiminde daha az tütün kullanmak, sap, toz ve diğer tütün atıklarını katkı maddesi içine eklemek için yeni yöntemler geliştirme çabasındadır Tütünün sert ve acı tadını maskelemek için katkı maddelerine tatlandırıcı ve çeşitli kimyasal maddeler eklerler

Sigara üretiminde makinalaşma, masrafları azaltmaktadır Yeni makinalar günde 840.000 sigara üretebilir İleri teknoloji, insan gereksinimini azaltmaktadır

Tütün endüstrisinin 2002-2004 yılı karları: Kazanç (milyon $) Son 3 yılda büyüme British American Tobacco (BAT) 2095 %28.16 Japan Tobacco International (JTI) 710 %24.96 Altria (Philip Morris) 11 102 %13.72 Imperial Tobacco Group 424 %13.15 ALTADIS 541 %426.34

Tütün ve istihdam ile ilgili gerçekler Tütün şirketlerine göre, tütün sektörü önemli bir istihdam alanıdır Gerçekte kullandıkları teknoloji (makinalaşma) iş alanı kaybına neden olmaktadır İngiltere’de 1990-1998 arası tütün üretimi %3 artarken, aynı sürede tütün sektöründe iş kaybı %75 dir Gelişmekte olan ülkelerde tütün tüketimi artarken, iş olanakları azalır ya da sabit kalır

Tütün ve istihdam ile ilgili gerçekler Bazı ülkelerde tütün iş gücünün çoğunluğunu çocuk işçiler oluşturmaktadır, bu da onları okullarından alıkoymaktadır Üreticilerin büyük bölümünün çocukları da, ürünün yüksek işgücü gereksiniminden dolayı okula gidememektedir Sağladığı iş imkanı tüm imalat sektörleri arasında %1’in altındadır Tütün çiftçiliği tüm tarım sektörleri arasında çok az yer tutmaktadır Dünyanın en büyük tütün üreten ülkesi olan Çin’de tütün tarımının yeri %3

Tütün ve istihdam ile ilgili gerçekler Tütün şirketlerine göre tütün üretimi, ülke gelirini arttırmaktadır 100’den fazla ülkede ihracat geliri büyük oranda ham tütüne bağlıdır Ancak diğerlerinde toplam ihracatın çok küçük bir dilimini oluşturmaktadır

Dünya Bankası verileri: Kapsamlı tütün kontrol politikaları iş olanakları üzerine çok az etkilidir ya da etkilememektedir Sigara tüketiminin azalması, harcamaları diğer sektörlere kaydırdığından istihdam değişmemekte ya da artmaktadır

Geleceğimizi kurtarmak Dünya bankası verileri: Tütün kontrolü oldukça maliyet etkilidir, tütün ithal eden ülkeler ekonomik açıdan karlıdır -Tütün vergilerinin arttırılması - Kamuya açık yerlerde sigara içme yasağı - Reklam yasağı -Paketler üzerindeki güçlü uyarılar Tütün kullanımını azaltmaktadır