VİTAMİNLER I ÖĞR.GÖR. Dilek KARAMAN

VİTAMİN A Gözün retinasındaki özel fonksiyonlarından dolayı RETİNOL adı verilmiştir. Retinol, A vitaminin besin olarak alınan haline denir %90’ı karaciğerde depolanır. Diğer kısım yağ dokusunda, akciğerde ve böbreklerde bulunur. Yağda eriyen vit grubundadır.

VİTAMİN A EKSİKLİĞİ A vitamini eksikliği çok sık görülmemekle birlikte, eksikliğinde; Derinin pullanması, Akne gibi cilt sorunları, İskelet gelişiminin duraklamasını içeren büyüme eksikliği, Kornea ile ilgili sorunlar ve körlük görülebilir. Ayrıca A vitamini eksikliğinde bağışıklık sistemi ve vücut direnci azaldığından, vücut enfeksiyona daha açık hale gelir ve daha kolay hastalanır.

VİTAMİN A Günlük İhtiyaç: 1-3 yaş:400 mcg 4-6 yaş:500 mcg 7-10 yaş:700 mcg 11 yaş üstü yetişkinler:800 mcg

A VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER: Patates:1 orta boy (2,487mcg) Havuç1 tane (2,025mcg) Mango1 orta boy (805mcg) Ispanak1/2 kase (737mcg) Kayısı10 tane (253mcg) Süt1 bardak (149mcg) Peynir1 kibrit kutusu (84mcg)

A VİTAMİNİ KAYNAKLARI: Bitkisel kaynaklı olanlar beta karoten: havuç, domates, ıspanak, maydanoz,kayısı, şeftali. Hayvansal kaynaklı olanlar retinol: karaciğer, böbrek, balık yağı  

A VİTAMİNİ FAZLA ALIMI Başağrısı, yorgunluk, Mide bulantısı, kusma, Kaşıntı, ishal, Düzensiz adet görme, Eklem ve kemik ağrıları, cilt kuruluğu ve Saç dökülmesine sebep olabilir. Ayrıca hamile kadınlarda, riskli doğum oranının artmasına neden olabilir. Bu yüzden hamile kadınların, A vitamini kullanmadan önce doktora danışmaları gerekir.

VİTAMİN D 7- Dehidrokolesterol hayvan dokularında, ergosterol ise bitkilerde bulunur. Bunların D2 ve D3 formuna dönüştürüp kulanabilmek için ultraviyole yani güneş ışığına ihtiyaç vardır. Vitamin D2 ince bağırsaktan emilerek depo edilir. Vitamin D3 ise ultraviyole ışınlarının etkisiyle deride oluşturulur. Yağda eriyen vit grubundadır.

VİTAMİN D GÖREVLERİ D vitamini, kalsiyum ve fosforun sindirim yollarında kullanımı ve emilimi ile özellikle çocuklarda büyüme için gereklidir. Kas zayıflığına karşı vücudu korur, Kalp atışının düzenlenmesinde etkilidir, Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir, Tiroit fonksiyonları ve normal kan pıhtılaşması için gereklidir. D vitamini sindirim sisteminden kalsiyum emilimini artırır ve kemiklerde kalsiyum birikimine yardım eder. D vitamini kalsiyum emilimini ve kalsiyumun aktif taşınmasını hızlandırarak artırır.

VİTAMİN D GÖREVLERİ Özellikle bağırsak dokularındaki epitel hücrelerde kalsiyum emilimine yardım eden, kalsiyum-bağlayıcı proteinlerin oluşumunu artırır. Ön maddesi deri altında bulunur. Güneş ışınlarının etkisiyle D vitaminine dönüşür. Bu vitamin, kalsiyum ve fosforun bağırsakta emilimi ve vücutta kullanımı için gereklidir. Kuvvetli kemik ve dişler, bu vitaminin kalsiyumu buralara yerleştirmesiyle olur. Çocuklar için önemli: Çocukların güneşin dik gelmediği saatlerde açık havada gezdirilmesi durumunda, deri altındaki ön madde D vitaminine dönüşür.

VİTAMİN D Araştırmalara göre travmaya bağlı olmayan (hafif düşme sonucu) kırık problemiyle hastaneye başvuranların yüzde 97'sinde D vitamini yetersizliği görülmektedir.

VİTAMİN D EKSİKLİĞİ Az kalsiyum ve fosfor alınmasına bağlı olarak kemiklerde yumuşamaya ve kemik ve diş yapısında bozulmalara neden olur. Osteomalasi D vitamini eksikliği veya fonksiyonu bozukluğuna bağlı oluşan kemik mineralizasyon hatasıdır. Osteoporoz riski mineral yetersizliğinde artar. Raşitizm:(Çocuklarda D vitamini eksikliği ile oluşan hastalık)Çarpık bacaklar, kemik veya eklem yerlerinde deformasyonlar, Bacaklarda ağrı, kas zayıflığı ve spazmları, çabuk kırılan kemikler.

VİTAMİN D FAZLASI; Yüksek miktarlarda alınması toksik reaksiyonlara (zehirlenme) neden olabilir. Uzun süreli doz aşımı yüksek kan basıncı, düzensiz kalp atışı Mide bulantısı ve kusma, karın ağrısı, iştah kaybı, Zihinsel ve fiziksel gelişme geriliği, Damar sertliğine eğilim, Böbrek hasarlarına yol açabilir. !!!!Günde bir litreden fazla süt içen ya da buna yakın süt ürünü tüketen kişilerin ayrıca D vitamini almaları risk yaratabilir. Günde 1000 üniteye kadar D vitamini alınması güvenli olarak nitelendirilirken, günde 5 bin üniteden fazla alınması halinde böbrekler ve kalpte hasar riski doğabilir.

VİTAMİN D Günlük ihtiyaç; 0-6 ay: 7,5 mcg 6-12 ay: 10 mcg 1-10 yaş: 10 mcg 11-18 yaş: 10 mcg 9-24 yaş: 10 mcg 25 yaş üstü:5 mcg Hamileler: 10 mcg Emzirenler: 10 mcg

VİTAMİN D KAYNAKLARI En önemli kaynak güneş ışınlarıdır. Ayrıca, karaciğer, balık(konserve balıkta tazesinin yarısı kadardır), yumurta, tereyağı, peynir, mantar, süt ve süt ürünleri.

VİTAMİN E İnsanda ince bağırsağın üst kısmında emilir, karaciğerin yanı sıra yağlı dokularda, böbrekte, kalpte, kaslarda ve böbrek üstü bezi kabuğunda depolanır. Bitkilerde 2 grup E vit bileşiği sentezlenir. Tokoferol Tokotrienol Yağda eriyen vit grubundadır

VİTAMİN E YARARLARI En iyi antioksidandır. Serbest radikallerin oluşmasını engelleyerek kanser gibi dejeneratif hastalıkların oluşmasını engeller. Hücre zarı ve taşıyıcı moleküllerin lipid kısmını stabilize ederek hücreyi serbest radikaller, ağır metaller, zehirli bileşikler, ilaç ve radyasyonun zararlı etkilerinden korur. Bağışıklık sisteminin aktivitesi için gereklidir. Alyuvarları korur. Virütik hastalıklara karşı bağışıklık sistemini geliştirir. Göz sağlığı için hayati önem taşır. Retina gelişimi için gereklidir. Serbest radikallerin katarakt yapıcı etkilerini önler. Yaşlanmaya karşı koruyucudur.Serbest radikallerin dokular, deri ve kan damarlarında oluşturduğu dejenaratif etkiyi önler. Yaşlanmayla ortaya çıkan hafıza kayıplarını da önleyici etkisi vardır.

VİTAMİN E Günlük ihtiyacınız 0-12 ay: 3-4 mg 1-7 yaş: 6-7 mg 11-18 yaş: 8 mg 18 yaş üstü:10 mg Hamileler: 2 mg Emzirenler: 3 mg

E VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER Ayçekirdeği, 1/4 fincan, 26,8 mg Badem, 1/4 fincan, 12,7 mg Buğday, 1/4 fincan, 12,8 mg Çiçek yağı, 1 servis kaşığı, 7,9 mg Yer fıstığı, 1/4 fincan, 4,9 mg Mısırözü yağı, 1 sevis kaşığı, 4,8 mg Soya yağı, 1 sevis kaşığı, 3,5 mg Balık yağı, 1 sevis kaşığı, 3 mg Istakoz, 6 gr, 2,3 mg

VİTAMİN E EKSİKLİĞİ E vitamini eksikliği ender görülür. Kansızlığa neden olabilir. E vitamini eksikliğinde kalp hastalıkları ve kanser riski artar. Yetişkinlerde; dengesiz yürüme, konsantrasyon bozukluğu, düşük tiroid hormonu seviyesi, sinir harabiyeti, uyuşukluk, anemi, bağışıklık sisteminde zayıflama görülebilir. Çocuklarda;Metabolik hızın çok arttığı okul ve ergenlik çağında zararlı maddeleri temizleyici etkisi vardır. Eksikliğinde hemolitik anemi, ödemler (vücutta sıvı toplanmasına bağlı şişlikler) görülebilir.

VİTAMİN K Doğal olarak bitkilerden sentezlenen fillokinon K1 ,menakinon K2 gram pozitif bakterilerce sentezlenir. K1 ve K2 ince bağırsaktan enerjiye ihtiyaç duyularak emilir. Emilim için safra tuzlarına gereksinim vardır. Yağda eriyen vit. grubunun üyesidir.

VİTAMİN K YARARLARI Kan pıhtılaşmasında önemli rol oynar Kanda bulunan protrombin Ca+2 iyonları ile trombine dönüşür.K vitamini protrombine Ca+2 bağlanmasını sağlar. Bazı çalışmalar özellikle yaşlılarda kemikleri güçlendirdiğini göstermektedir. Hayvan dokularındaki oksidatif fosforlizasyon için kofaktördür.

K VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER Yeşil yapraklı sebzelerde fillokinon bulunurken, hayvan dokularında menakinon bulunur. Düzey hayvanın tükettiği diyete ve bağırsak florasında sentezlenen vitamin miktarına bağlı olarak değişmektedir. Lahana, karnıbahar, ıspanak ve diğer yeşil sebzelerde, soya fasülyesi ve tahıllarda bulunur.

VİTAMİN K Günlük ihtiyacınız Doğumdan sonra 2 mg oral olarak yada IM olarak 1 mg fillokinon verilmelidir. Yeni doğan bağırsak florası steril old. bakteri oluşumu olana kadar. Anneden plasenta bariyerini aşıp fetusa ulaşamaz. Erişkinlerde günlük 60-85 mg alınması yeterlidir.

VİTAMİN K EKSİKLİĞİ Emilim için safraya ihtiyaç duyulduğundan dolayı safra yollarında veya kesesindeki sorunlar vit K eksikliği yapabilir.ameliyatlardan önce 10 mg verilebilir. Akut veya kronik karaciğer hastalıklarında da emilim bozulur. 3 gün boyunca 10 mg K vit verilebilir. Karaciğer hücrelerinde ciddi harabiyet( özellikle alkol kullanımına bağlı) varsa vit yararlı olmaz. Eksikliğinde kanın pıhtılaşma zamanı uzamaktadır. Yeni doğanda GİS kanamaları görülebilir.

VİTAMİN K EKSİKLİĞİ Hastanede yatan hastalarda Antibiyotik kullanma GİS operasyonları TPN alma (haftada 1 gün 1 mg vit K verilmelidir.) gibi sebeplerden dolayı vit K eksikliği görülmektedir.

VİTAMİN K FAZLASI Çeşitli nedenlerle kanının sulandırılması gereken hastalarda fazla dozlar zararlıdır

VİTAMİN C Askorbit asit adıyla anılır. Kristaller halinde bulunur Suda ve etil alkolde çözünür. Emilimi mide ve ince bağırsakta olur. Depo edilmesine karşın bazı dokularda konsantrasyonu yüksek bulunmuştur.

VİTAMİN C YARARLARI C vitamininin başlıca rolü doku bağlarını tutan ana protein maddesi olan kollageni üretmek Bağışıklık sistemi, sinir sistemi, hormonlar ve besinlerin emilimi fonksiyonlarına (E vitamini ve demir gibi) destek olmaktır. Göz merceği ve akciğer gibi yapılarda antioksidan olarak çalışır. C vitamini ayrıca antioksidan yapıda olan E vitaminine dönüşebilir. Soğuk algınlığı gibi hastalıklara karşı da direnci arttırmaktadır.

VİTAMİN C FAZLASI Yüksek dozları sindirim sisteminde tahrişlere neden olabilir. Uzun süre yüksek dozda kullanılmasının, böbrek taşı ihtimalini arttırdığı da bilinmektedir.

C VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER Turunçgillerde bol miktarda bulunur. Ayrıca muzda, taze sebzelerde, maydanozda, kabakta, soğanda, domateste, lahana, ıspanak, kıvırcık salata gibi yeşil yapraklı sebzelerde ve biberde bulunur.

VİTAMİN C Günlük ihtiyacınız Kadınlarda ve erkeklerde her gün alınması gereken en az miktarı, 60 miligramdır. Sigara içenlerin en az 100 mg C vitamini almaları gerekir.

VİTAMİN YETERSİZLİKLERİNDE BEKLENEN BULGULAR Vitamin A Gece körlüğü, kseroftalmi(göz konjektivasının kalınlaşması), Vitamin D Osteomalasi, tetani Vitamin E Anemi bulguları Vitamin K Kanama eğilimi Vitamin C Eklem ağrıları, peteşi, ekimozlar, diş eti şişmesi

TEŞEKKÜRLER...