TJP Mesozoyik Triyas-Jura-Kretase
M E S O Z O Y İ K (Orta yaşam) Mesozoyik zamanı üç devirden oluşur KRETASE 145.5 – 65.5 my JURA 199.6 – 145.5 my TRİYAS 251 – 199.6 my
Neojen (23 – 0) F A Paleojen (65.5 – 23) N E R O Kambriyen (542 - 488.3) Ordovisiyen (488.3 - 443.7) Siluriyen (443.3 - 416) Devoniyen (416 - 359.2) Karbonifer (359.2 - 299) Permiyen (299 - 251) PALEOZOYİK Triyas (251 – 199.6) Jura (199.6 - 145.5 ) Kretase (145.5 – 65.5) MESOZOYİK Paleojen (65.5 – 23) Neojen (23 – 0) SENOZOYİK F A N E R O Z Y İ K Devir (milyon yıl) Zaman Üst
T R İ Y A S 251 – 199.6 my (Latince Triad = üç) Triyas Devri Erken Orta Geç Triyas Sistemi Alt Üst Zaman Birimi Zaman-Stratigrafi Birimi
T R İ Y A S adlama 19. Yüzyılın ilk yarısında E. Beaumont ve F. Alberti (1834) Germanya Havzası’ nda inceledikleri istifi Triyas Sistemi olarak ayırtlamış ve adlamışlardır. Bu havzadaki istif altta karasal, ortada denizel, üstte karasal birimlerden oluşmaktadır. Triyas adı istifin 3 bölümden oluşmasına istinaden verilmiştir (Latince Triad = üç) Germanya Havzası
Bu nedenle 3 tip Triyas ayırtlanmıştır Bu Triyas, epikontinental tipte olup tipik olarak Suab, Frankoni, Turingen ve Hanover bölgelerini kapsayan Germanya Havzası’nda görüldüğü için GERMANYA TRİYAS’ ı denir Triyas istifleri, Germanya Havzası’ndan kuzeye gidildikçe karasal, güneye gidildikçe denizel özelliklere geçer Bu nedenle 3 tip Triyas ayırtlanmıştır Germanya Havzası
T R İ Y A S Kontinental Triyas Germanya Triyas’ı Alp Triyas’ı (Latince Triad = üç) Kontinental Triyas Germanya Triyas’ı Alp Triyas’ı
3 tip Triyas : GD KB karasal denizel 1 2 denizel denizel denizel 3
GERMANYA TRİYAS’ı Germanya Havzası Germanya Havzası
GERMANYA TRİYAS’ı GERMANYA TRİYAS’ı GERMANYA TİPİ TRİYAS’IN GÖRÜLDÜĞÜ ALANLAR
(kavkılı kireçtaşları) GERMANYA TRİYAS’ı bölümleme Sistem / Devir Seri/ Devre Kat / Çağ T R İ Y A S Üst/Geç KOYPER (alacalı marnlar) Orta/Orta MÜŞELKALK (kavkılı kireçtaşları) Alt/Erken BUNTZANTŞTAYN (alacalı kumtaşları)
GERMANYA TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİ Sistem / Devir Seri/ Devre Kat / Çağ TANITMAN FOSİLLER T R İ Y A S Üst/ Geç Koyper Myophoria kefersteini (bivalv) Orta/Orta Müşelkalk Myophoria vulgaris (bivalv) Myophoria goldfussi (bivalv) Encrinus liliformis (krinoid) Ceratites nodosus (ammonoid) Ceratites semipartitus (ammonoid) Beneckeia buchi (ammonoid) Alt/ Erken Buntzantştayn (Bunter) Myophoria tenuis (bivalv) Gervillia murchisoni (bivalv) Beneckeia tenuis (ammonoid)
Buntzantştayn Seri Kat Üst Koyper Orta Müşelkalk Alt Buntzantştayn Alt Triyas, Permiyen üzerinde transgressif olan alacalı kumtaşlarıyla başlar. Triyas’ın sınırları tümüyle Zekştayn Denizi’nin biraz genişlemesi şeklinde görülür. Tümüyle kurak iklimde oluşmuş, sel sağnak formasyonu özelliği gösterir.
Alt Triyas BUNTZANTŞTAYN Üstte: lagüno-denizel (transgressiyon) bazen denizel fosilli bazen de jips ve dolomitli olan lagüner-denizel kumtaşları Ortada: karasal (regresyon) bitki kalıntılı, konglomeratik kumtaşları altta: Zekştayn denizinin sonu ince, benekli kumtaşları
Orta Triyas MÜŞELKALK (kavkılı kireçtaşı) Linyitli marnlar. Dolomit, jips ve bitki kalıntıları kapsayan bu seviye Müşelkalk denizinin sonunu belirtir. Bu seviyenin tanıtman fosili Myophoria goldfussi’ dir. üst 80-100 m kalınlığında kokina (kavkılı kireçtaşı), enkrinit (krinoidlerden oluşan kçt), kireçtaşı, marn ve dolomit (asıl Müşelkalk seviyesi). Bu seviyede Encrinus liliformis, Myophoria vulgaris, Ceratites nodosus, Ceratites semipartitus gibi fosiller vardır. jips, anhidrid, tuz ve potas. Bu seviyede hemen hemen hiç fosil bulunmaz. Kireçtaşı-marn ardışımı (Welenkalk). Havzanın kenarlarında ise kumlu veya kırıntılı fasiyesler (Müşelzantştayn). Welenkalk içinde Myophoria vulgaris (bivalv), Beneckeia buchi (ammonoid) gibi fosiller vardır. alt
Üst Triyas KOYPER 100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur. Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur. Üst Triyas’ın tanıtman fosili Myophoria kefersteini’dir. Bu fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini sağlar.
Germanya (Almanya) Triyas’ı tümüyle “Tam seri” halinde görülür Germanya (Almanya) Triyas’ı tümüyle “Tam seri” halinde görülür. Altta transgressif, ortada denizel, üstte ise regressif özellikler dikkati çeker.
ALP TRİYAS’ı Alp Dağları bölgesinde görülen derin denizel Triyas’a “Alp Triyas’ı” adı verilmiştir (3) Katların ayırtlanması Germanya tipinden farklıdır. Germanya ve Alp tipi Triyas’ın birbirleriyle girik olduğu yerler mevcuttur (örn., Lysa Gora ve Balear adaları).
ALP TRİYAS’ı bölümlenme Sistem / Devir Seri/ Devre Kat / Çağ T R İ Y A S Üst/Geç NORİYEN KARNİYEN Orta/Orta LADİNİYEN ANİSİYEN Alt/Erken SKİTİYEN SPATİYEN NAMMALİYEN GRİSBAHİYEN
ALP TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİ Sistem / Devir Seri/ Devre Kat / Çağ TANITMAN FOSİLLER T R İ Y A S Üst/ Geç Noriyen Myophoria kefersteini (bivalv) Monotis salinaria (bivalv) Karniyen Trachyceras aonoides (ammonoid) Halobia stryaca (bivalv) Orta/ Orta Ladiniyen Daonella lommeli (bivalv) Protrachyceras archelaus (ammonoid) Anisiyen Spiriferina mentzelli (brakiyopod) Paraceratites trinodosus (ammonoid) Paraceratites binodosus (ammonoid) Alt/ Erken Skitiyen Spatiyen Tirolites cassianus (ammonoid) Nammaliyen Anasbirites pluriformis (ammonoid) Grisbahiyen Ophiceras woodwardi (ammonoid)
KONTİNENTAL TRİYAS İngiltere’nin orta kesimlerinde (1) Triyas, üst seviyelerdeki Resiyen tabakaları hariç, genelde kırmızı renkli konglomera, kumtaşı ve marnlardan oluşur. Bu karasal istifin alt kesimi Almanya’daki Buntzantştayn’a, üst kesimi ise Koyper’e eşdeğerdir. Müşelkalk veya herhangibir denizel oluşuk mevcut değildir. karasal denizel 1 2 Koyper Müşelkalk Buntzantştayn
KONTİNENTAL TRİYAS Resiyen tabakaları: denizel TRİYAS karasal PERMİYEN Geç Triyas’ta Resiyen Denizi’nin kapladığı alanlar
KONTİNENTAL TRİYAS Yeni Kırmızı Kumtaşı (New Red Sandstone) Resiyen tabakaları: denizel Yeni Kırmızı Kumtaşı (New Red Sandstone) TRİYAS kara üzerinde veya tuzlu, canlı yaşamına elverişli olmayan göllerde meydana gelmişlerdir. Bu birimler içinde kara bitkilerine ait kalıntılar, amphibia, reptil ve balık kalıntıları; bazı ince taneli birimlerde amphibia ve reptil ayak izleri bulunmuştur. PERMİYEN
T R İ Y A S coğrafya PERMO-TRİYAS Türkiye’ye ait alanlar
T R İ Y A S PALEOTETİS OKYANUSU NEOTETİS OKYANUSU KÜRE OKYANUSU NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN Mevcut Okyanuslar PALEOTETİS OKYANUSU NEOTETİS OKYANUSU Açılacak Okyanuslar KÜRE OKYANUSU MELİATA OKYANUSU MALİAK OKYANUSU PİNDOS OKYANUSU
T R İ Y A S KÜRE OKYANUSU KÜRE KOMPLEKSİ
Küre Kompleksinin yüzeylediği alan
KÜRE OKYANUSU Geç Skitiyen’de Lavrasya’nın aktif güney kenarında, Paleotetis’in kuzeye doğru dalmasıyla ilişkili olarak gelişen yay ardı riftleşmeyle açılmaya başladı NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN
ANİSİYEN KÜRE OKYANUSU NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN SKİTİYEN (LAVRASYA) Konya NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN
Karniyen’de güneye doğru dalarak kapanmaya başladı KÜRE OKYANUSU Karniyen’de güneye doğru dalarak kapanmaya başladı LAVRASYA Küre rifti NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN
NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN KÜRE OKYANUSU NORİYEN Paleotetis süturu NEOTETİS NORİYEN Konya Paleotetis süturu kk : Karakaya Kompleksi İs: İstanbul Zonu NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN Küre Okyanusunun açılmaya başlaması Küre Okyanusunun güneye doğru dalarak kapanmaya başlaması
Erken Triyas’ ta açıldı KÜRE OKYANUSU Erken Triyas’ ta açıldı Geç Triyas’ ta güneye doğru dalarak kapanmaya başladı. Orta Jura’ da tamamen kapandı. Küre okyanusal havzasının açılıp kapanması sonucunda gelişen birimler Küre kompleksi’ni oluşturdu
Küre Kompleksi Kompleks jeolojik evrimleri farklı üç birimden oluşmaktadır: 1. Küre Sırtı Birimi : Permiyen öncesine ait, düşük dereceli metamorfizma gösteren okyanusal istifler ve bunları uyumsuzlukla örten Alt-Orta Triyas yaşlı sığ denizel istiflerden oluşur 2. Küre Okyanusal birimi : Küre okyanusunun aktif güney kenarında, Orta Karniyen’den Orta Jura’ya kadar oluşan yığışım prizması birimlerini ve Orta Jura yaşlı molasları kapsar 3. Çalça Birimi : Küre okyanusunun kuzey pasif kenarında oluşan birimleri kapsar
T R İ Y A S KARAKAYA OKYANUSU (?) KARAKAYA KOMPLEKSİ
KARAKAYA KOMPLEKSİ
KARAKAYA KOMPLEKSİ :Permo-Triyas yaşlı değişik tektono-stratigrafik birimlerden oluşur ve Sakarya zonunda bir kuşak şeklinde uzanır.
KARAKAYA KOMPLEKSİ Karakaya Kompleksi’nin çökelme ortamını ve tektonik gelişimini izah eden iki model bulunmaktadır. 1. Rift modeli: Karakaya Kompleksi Geç Permiyen’de açılan, Geç Triyas’ta kapanan okyanusal bir havzada oluşmuştur. 2. Dalma-batma eklenme modeli: Karakaya Kompleksi, Paleotetis’in Triyas’ta Lavrasya’nın altına dalması sırasında dalma-batma zonunda oluşan yığışım prizmasıdır Okay & Göncüoğlu, 2004
1. Rift modelinde, Karakaya Kompleksi kayaları Geç Permiyen yaşında bir riftte oluşmuş, bu rift daha sonra okyanusal bir kenar denize dönüşmüş ve en Geç Triyas’ta kapanmıştır.
Rift modelinde, (devamı) Küre Okyanusu Küre Okyanusu
2. Dalma-batma eklenme modeline göre Karakaya Kompleksi, Paleo-Tetis’in Triyas’ta kuzeye doğru Lavrasya’nın aktif kıta kenarı boyunca dalma-batması ile oluşmuş bir eklenir prizmayı (yığışım prizması) temsil eder
Stampfli Okay & Göncüoğlu, 2004
KARAKAYA KOMPLEKSİ nin Dalma-batma-eklenme modeline göre oluşum yeri LAVRASYA Küre rifti SAKARYA ZONU SAKARYA ZONU
NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN Konya
NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN NORİYEN Paleotetis süturu NEOTETİS NORİYEN Konya Paleotetis süturu kk : Karakaya Kompleksi İs: İstanbul Zonu NORİYEN KARNİYEN LADİNİYEN ANİSİYEN SKİTİYEN Küre Okyanusunun açılmaya başlaması Küre Okyanusunun güneye doğru dalarak kapanmaya başlaması
Türkiye’nin tektonik birlikleri İstanbul Zonu Sakarya Zonu Türkiye’nin tektonik birlikleri Okay & Göncüoğlu 2004
JURA 199.6 – 145.5 my JURA DEVRİ JURA SİSTEMİ Erken Orta Geç Alt Üst Zaman Birimi Zaman-Stratigrafi Birimi
J U R A adlama Jura terimini ilk kez 1795 yılında Alman jeolog A. Von Humbolt Jura dağlarındaki beyaz kireçtaşları için önermiştir. 1829 yılında Fransız paleontolog Brogniart bu terimi bir devir için kullanmıştır. Alman jeolog Von Buch Jura Dağları’ndaki formasyonların üçe ayrıldığını görerek Jura Sistemini üç seriye ayırmıştır
J U R A bölümleme Üstte MALM (Beyaz Jura) Ortada DOGGER (Esmer Jura) Jura Sistemi üç seriye bölünmüştür: Üstte MALM (Beyaz Jura) Ortada DOGGER (Esmer Jura) Altta LİYAS (Kara Jura)
J U R A Titoniyen Kimmericiyen Oksfordiyen Kalloviyen Batoniyen Hettanjiyen Sinemuriyen Pliyensbahiyen Toarsiyen LİYAS Alt/Erken Aaleniyen Bajosiyen Batoniyen Kalloviyen DOGGER Orta/Orta Oksfordiyen Kimmericiyen Titoniyen MALM Üst/Geç J U R A Kat / Çağ Seri/ Devre Sistem / Devir
J U R A Paraulacosphinctes transitorius Hybonoticeras hybonotum Sis/Dev Seri/Devre Kat / Çağ Tanıtman fosiller J U R A MALM Üst/Geç Titoniyen Paraulacosphinctes transitorius Hybonoticeras hybonotum Kimmericiyen Sutneria platynota Oksfordiyen Idoceras planula Epipeltoceras bimammatum DOGGER Orta/Orta Kalloviyen Batoniyen Bajosiyen Aaleniyen LİYAS Alt/Erken Toarsiyen Harpoceras falciferum Pliyensbahiyen Phricodoceras taylori Pseuduptonia micromphala Sinemuriyen Asteroceras obtusum Hettanjiyen Alsanites liassicus
Jura Sistemi’nin katları ammonit zonlarıyla belirlenmiştir. Jura Devri’nde yaşamış canlıların en önemlileri ammonitlerdir Jura Sistemi’nin katları ammonit zonlarıyla belirlenmiştir.
J U R A coğrafya Jura öncesinde varolan okyanuslar KÜRE OKYANUSU MELİATA OKYANUSU MALİAK OKYANUSU PİNDOS OKYANUSU NEOTETİS OKYANUSU
Jura öncesinde varolan okyanuslar NEOTETİS TRİYAS SONU
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU J U R A coğrafya Jura’da açılmaya başlayan okyanuslar İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU İNTRAPONTİD OKYANUSU VARDAR OKYANUSU ATLANTİK OKYANUSU ALPİN TETİS OKYANUSU
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU İNTRAPONTİD OKYANUSU İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU
İntrapontid süturu: İntrapontid okyanusu’nun kapandığı kuşak
İzmir-Ankara-Erzincan süturu: İz. -Ank. -Erz İzmir-Ankara-Erzincan süturu: İz.-Ank.-Erz. okyanusu’nun kapandığı kuşak
GÜNÜMÜZDE TÜRKİYE’NİN TEKTONİK BİRLİKLERİ VE OFİYOLİTİK KENET ZONLARI
OKYANUSLAR KAPANMADAN ÖNCE (Not: şematik olup gerçek coğrafik konumlar değildir)
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU (IA) Titoniyen Kimmericiyen Oksfordiyen Kalloviyen Batoniyen Bajosiyen Aaleniyen Toarsiyen Pliyensbahiyen Sinemuriyen Hettanjiyen NEOTETİS Küre Okyanusu’nun ve onun batıdaki devamı olan Meliata-Maliak okyanuslarının güneye doğru dalmasıyla ilişikli olarak Geç Triyas-Erken Jura’ da Vardar Okyanusu ve onun doğuya doğru devamı şeklinde İzmir-Ankara-Erzincan Okyanusu açılmaya başlamıştır
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU Titoniyen Kimmericiyen Oksfordiyen Kalloviyen Batoniyen Bajosiyen Aaleniyen Toarsiyen Pliyensbahiyen Sinemuriyen Hettanjiyen
İNTRAPONTİD OKYANUSU İntrapontid okyanusu Jura başında, Sakarya Zonu’nun saatin aksi yönünde dönerek Lavrasya kenarından ayrılmasıyla açılmıştır ve Vardar Okyanusu’nun doğuya doğru uzanan bir koyu şeklindedir.
ATLANTİK OKYANUSU ALPİN TETİS OKYANUSU
ATLANTİK OKYANUSU SİNEMURİYEN Titoniyen Kimmericiyen Oksfordiyen Kalloviyen Batoniyen Bajosiyen Aaleniyen Toarsiyen Pliyensbahiyen Sinemuriyen Hettanjiyen Atlantik Okyanusu’ nun orta kesimleri Geç Triyas-Erken Jura evresinde açılmaya başlamıştır
ALPİN TETİS OKYANUSU TOARSİYEN ALPİN TETİS RİFTİ Titoniyen Kimmericiyen Oksfordiyen Kalloviyen Batoniyen Bajosiyen Aaleniyen Toarsiyen Pliyensbahiyen Sinemuriyen Hettanjiyen Atlantik Okyanusu’ndaki riftleşmeler Jura boyunca doğuya doğru ilerleyerek Alpin Tetis’i açmıştır
ALPİN TETİS OKYANUSU K TİTONİYEN KİMMERİCİYEN OKSFORDİYEN KALLOVİYEN BATONİYEN BAJOSİYEN AALENİYEN TOARSİYEN PLİYENSBAHİYEN SİNEMURİYEN HETTANJİYEN
ALPİN TETİS OKYANUSU TİTONİYEN KİMMERİCİYEN OKSFORDİYEN KALLOVİYEN BATONİYEN BAJOSİYEN AALENİYEN TOARSİYEN PLİYENSBAHİYEN SİNEMURİYEN HETTANJİYEN
GEÇ JURA Lavrasya Gondwana Oksfordiyen Lavrasya Gondwana ve TİTONİYEN Orta Jura’da Kapanan Küre süturu TİTONİYEN KİMMERİCİYEN OKSFORDİYEN KALLOVİYEN BATONİYEN BAJOSİYEN AALENİYEN TOARSİYEN PLİYENSBAHİYEN SİNEMURİYEN HETTANJİYEN Gondwana
ATLANTİK OKYANUSU Orta Atlantik ve Alpin Tetis’in açılmasıyla PANGEA LAVRASYA LAVRASYA P A N G E A GONDWANA GONDWANA Orta Atlantik ve Alpin Tetis’in açılmasıyla PANGEA Kıta’sı ikiye ayrılmıştır: Kuzeyde LAVRASYA (Lavrensiya+Avrupa+Asya) Güneyde GONDWANA (G.Amerika+Afrika+Hindistan+Avustralya+Antartika)
KRETASE 145.5 – 65.5 my KRETASE DEVRİ KRETASE SİSTEMİ Erken Geç Alt Zaman Birimi Zaman-Stratigrafi Birimi
(Latince Creta = tebeşir) KRETASE adlama (Latince Creta = tebeşir)
KRETASE adlama Kretase terimi ilk kez 1822 yılında Omalius d’Halloy tarafından Manş denizi’nin sahillerinde görülen beyaz renkli, tebeşirli, bir gurup formasyon için kullanılmıştır Kretase istifleri her yerde beyaz renkli, tebeşirli formasyonlardan oluşmaz Bu güne kadar daha uygun bir terim önerilmediği için Kretase terimi korunmuştur.
KRETASE bölümleme Üst / Geç Alt / Erken K R E T A S E Seri / Devre Sistem / Devir Seri / Devre K R E T A S E Üst / Geç Alt / Erken
Maastrihtiyen Kampaniyen Santoniyen Koniasiyen Türoniyen Senomaniyen Beriaziyen Valanjiniyen Hotriviyen Barremiyen Apsiyen Albiyen Alt/ Erken Senomaniyen Türoniyen Koniasiyen Santoniyen Kampaniyen Maastrihtiyen Üst/ Geç K R E T A S Kat / Çağ Seri/ Devre Sistem / Devir
Maastrihtiyen Kampaniyen Senoniyen Santoniyen Koniasiyen Türoniyen Sistem / Devir Seri/ Devre Kat / Çağ K R E T A S Üst/ Geç Maastrihtiyen Kampaniyen Senoniyen Santoniyen Koniasiyen Türoniyen Senomaniyen Alt/ Erken Albiyen Apsiyen Barremiyen Hotriviyen Neokomiyen Valanjiniyen Beriaziyen
Maastrihtiyen K Kampaniyen Santoniyen R Koniasiyen Türoniyen E Sistem / Devir Seri/ Devre Kat / Çağ Tanıtman fosiller K R E T A S Üst/ Geç Maastrihtiyen Orbitoides apiculatus (foraminifer) Orbitoides medius (foraminifer) Globotruncana stuarti (foraminifer) Kampaniyen Globotruncana calcarata (foraminifer) Santoniyen Lacazina compressa (foraminifer) Koniasiyen Globotruncana concovata (foraminifer) Türoniyen Rotalipora turonica (foraminifer) Senomaniyen Cyclolina cretacea (foraminifer) Alt/ Erken Albiyen Hoplites dentatus (ammonit) Douvilleiceras mamillatum (ammonit) Apsiyen Acanthohoplites nolani (ammonit) Barremiyen Costidiscus recticostatus (ammonit) Macroscaphites yvani (ammonit) Hotriviyen Crioceratites (C.) duvalii (ammonit) Crioceratites (C.) nolani (ammonit) Valanjiniyen Neocomites neocomiensis (ammonit) Beriaziyen Pseudosubplanites grandis (ammonit) Calpionella alpina Tintinnopsella carpatica
Hoplites dentatus (ammonit) Douvilleiceras mamillatum (ammonit) Seri/ Devre Kat / Çağ Tanıtman fosiller Alt/ Erken K r e t a s Albiyen Hoplites dentatus (ammonit) Douvilleiceras mamillatum (ammonit) Apsiyen Acanthohoplites nolani (ammonit) Barremiyen Costidiscus recticostatus (ammonit) Macroscaphites yvani (ammonit) Hotriviyen Crioceratites (C.) duvalii (ammonit) Crioceratites (C.) nolani (ammonit) Valanjiniyen Neocomites neocomiensis (ammonit) Beriaziyen Pseudosubplanites grandis (ammonit) Calpionella alpina Tintinnopsella carpatica
Üst/ Geç K r e t a s Cyclolina cretacea (foraminifer) Senomaniyen Rotalipora turonica (foraminifer) Türoniyen Globotruncana concovata (foraminifer) Koniasiyen Lacazina compressa (foraminifer) Santoniyen Globotruncana calcarata (foraminifer) Kampaniyen Orbitoides apiculatus (foraminifer) Orbitoides medius (foraminifer) Globotruncana stuarti (foraminifer) Maastrihtiyen Üst/ Geç K r e t a s Tanıtman fosiller Kat / Çağ Seri/ Devre
Alpin Tetis güneye doğru dalmaya başladı KRETASE Coğrafya ERKEN KRETASE (VALANJİNİYEN) Alpin Tetis Alpin Tetis MAASTRİHTİYEN KAMPANİYEN SANTONİYEN KONİASİYEN TÜRONİYEN SENOMANİYEN ALBİYEN APSİYEN BARREMİYEN HOTRİVİYEN VALANJİNİYEN BERİAZİYEN Alpin Tetis güneye doğru dalmaya başladı
ERKEN KRETASE (APSİYEN) KRETASE Coğrafya Pirene Okyanusu açılmaya başladı ERKEN KRETASE (APSİYEN) MAASTRİHTİYEN KAMPANİYEN SANTONİYEN KONİASİYEN TÜRONİYEN SENOMANİYEN ALBİYEN APSİYEN BARREMİYEN HOTRİVİYEN VALANJİNİYEN BERİAZİYEN
ERKEN KRETASE (APSİYEN) KRETASE Coğrafya ERKEN KRETASE (APSİYEN) Pirene Okyanusu Güney Atlantik açılmaya başladı MAASTRİHTİYEN KAMPANİYEN SANTONİYEN KONİASİYEN TÜRONİYEN SENOMANİYEN Hindistan, Avustralya ve Antartika Gondwana’dan ayrılmaya başladı ALBİYEN APSİYEN BARREMİYEN HOTRİVİYEN VALANJİNİYEN BERİAZİYEN
KRETASE Coğrafya GEÇ KRETASE SANTONİYEN Güney Atlantik açıldı Kuzey Atlantik açılmaya başladı Tethiyen alanda daralma başladı Avustralya ve Antartika ayrıldı MAASTRİHTİYEN KAMPANİYEN SANTONİYEN KONİASİYEN TÜRONİYEN SENOMANİYEN ALBİYEN APSİYEN BARREMİYEN HOTRİVİYEN VALANJİNİYEN BERİAZİYEN SANTONİYEN
Pirene Okyanusu kapandı, Pirene Dağları yükseldi KRETASE Coğrafya Pirene dağları GEÇ KRETASE Fransa MAASTRİHTİYEN KAMPANİYEN SANTONİYEN KONİASİYEN TÜRONİYEN SENOMANİYEN ALBİYEN APSİYEN BARREMİYEN HOTRİVİYEN VALANJİNİYEN BERİAZİYEN İspanya Pirene Okyanusu kapandı, Pirene Dağları yükseldi
KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU Hatırlatma: İntrapontid Okyanusu, Sakarya Zonu’nun saatin aksi yönünde dönerek Lavrasya kenarından ayrılmasıyla Jura başında açılmıştır Vardar Okyanusu’nun doğuya doğru uzanan bir koyu şeklindedir.
KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU İP Kretase’nin ortalarında, İntra-Pontid Okyanusu (İP) kuzeye, İstanbul Zonu’nun (İZ) altına doğru dalmaya başlamıştır.
KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU BERİAZİYEN VALANJİNİYEN HOTRİVİYEN BARREMİYEN APSİYEN ALBİYEN SENOMANİYEN TÜRONİYEN KONİASİYEN SANTONİYEN KAMPANİYEN MAASTRİHTİYEN İstanbul Zonu’ndaki ilk yaygın kalkalkalen volkanizmanın Türoniyen (Geç Kretase) yaşlı olması İntra-Pontid Okyanusu’ndaki dalma-batmanın Apsiyen-Senomaniyen sürecinde başladığına işaret eder.
KRETASE Türkiye Batı Karadeniz Rifti BERİAZİYEN VALANJİNİYEN HOTRİVİYEN BARREMİYEN APSİYEN ALBİYEN SENOMANİYEN TÜRONİYEN KONİASİYEN SANTONİYEN KAMPANİYEN MAASTRİHTİYEN İstanbul Zonu’nun kuzeyindeki Odessa şelfinde başlayan riftleşme batı Karadeniz havzası’nın açılacağı alandır.
KRETASE Türkiye Batı Karadeniz Havzası Erken Kretase sonları
KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU Erken Kretase’nin sonlarında başlayan riftleşmeyle, İstanbul Zonu iki büyük transform fayla sınırlanmış küçük bir kıta parçası halinde, arkasında batı Karadeniz havzasını açarak güneye doğru hareket etmeye başlamıştır. Bununla eş zamanlı olarak doğu Karadeniz bloğu’nun saatin aksi yönünde dönmesiyle Batı Karadeniz havzasının doğu kesimi ve doğu Karadeniz havzası açılmaya, Slate-Diabase Okyanusu ise kapanmaya başlamıştır
KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU BERİAZİYEN VALANJİNİYEN HOTRİVİYEN BARREMİYEN APSİYEN ALBİYEN SENOMANİYEN TÜRONİYEN KONİASİYEN SANTONİYEN KAMPANİYEN MAASTRİHTİYEN
KRETASE Türkiye İntrapontid keneti İstanbul Zonu’nun, Geç Kretase’de başlayıp Erken Eosen’e kadar devam eden güneye doğru kayma hareketi sonucu Erken Eosen’de kıta-kıta çarpışmasıyla İstanbul ve Sakarya zonları kenetlenmiştir.
KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformu
KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformu Model 1 Şengör&Yılmaz, 1981 Türkiye’nin büyük bir kesiminin üstünde bulunduğu alanı Torid-Anatolid platformu olarak adlandırmış, bu alanı Mesozoyik ve Tersiyer’de bir bütün olarak kabul etmişlerdir. Torid – Anatolid platformu Enine kesit yeri Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir
KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformu Model 1
KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformu Model 2 Görür ve diğerl., 1985 Kırşehir bloğu ile Torid platformunu iki ayrı parça olarak düşünmüşler ve araya Neotetis’in bir kolu olarak İç Torid Okyanusu nu, yerleştirmişlerdir Enine kesit yeri Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir
KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformu Model 2
KIRŞEHİR BLOĞU Günümüzdeki konumu
KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesi Geç Kretase, Tüm alpidlerde olduğu gibi Türkiye’de de Neotetis tektonik gelişmelerinin meydana geldiği bir süreçtir. Hemen hemen bütün levhalarda bir yaklaşma rejiminin başladığı bu dönem, devasa ofiyolitik napların yerleşmeleriyle simgelenir.
KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesi Torid-Anatolid platformunun hemen hemen her kesimi, Geç Kretase’de, yaygın bir ofiyolit yerleşme dönemidir. Platformun bütün kuzey kenarı boyunca naplarının yerleşmesi Geç Kampaniyen-Maastrihtiyen’de gelişmiştir. BERİAZİYEN VALANJİNİYEN HOTRİVİYEN BARREMİYEN APSİYEN ALBİYEN SENOMANİYEN TÜRONİYEN KONİASİYEN SANTONİYEN KAMPANİYEN MAASTRİHTİYEN
KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesi Naplar, çok geniş karbonat platformları üzerine ilerlemiş, platformlar bu üzerlemenin başlaması ile birlikte çöküp alçalmaya başlamışlardır. İlerleyen ofiyolit naplarına nazaran platformun değişik kesimlerinde, ofiyolitlerle olan mesafeye bağlı olarak, pelajik birimler veya fliş/olistostrom çökelme ortamları gelişmiştir.
Ofiyolitik napların yerleşme mekanizması G SENOMANİYEN Erken SENONİYEN Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN
Model 2 Kırşehir Ofiyolit Napı Bozkır Ofiyolit Napı Bitlis-Pötürge İP Bozkır Ofiyolit Napı Bitlis-Pötürge Ofiyolit Napı
KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesi Platformun kuzey kıtasal şelfi üzerinde görülen ofiyolitik olistostromlar ve Maastrihtiyen fliş çökelimi napların Maastrihriyen yerleşmesinin verileridir. Aynı esnada platformun kendi de ilerleyen ofiyolit örtülerinin altında çökmüştür İlerleyen bindirme örtüleri altında görülen seyrek mavişist metamorfizmasının gelişimi olasılıkla ofiyolit yerleşimine bağlıdır. Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı boyunca Torid-Anatolid platformu üzerinde allokton konumlu duran metamorfik kayalardaki mavişist metamorfizması buna örnek gösterilebilir.
KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesi G SENOMANİYEN Erken SENONİYEN Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN
GEÇ KRETASE MAASTRİHTİYEN MAASTRİHTİYEN KAMPANİYEN SANTONİYEN KONİASİYEN TÜRONİYEN SENOMANİYEN ALBİYEN APSİYEN BARREMİYEN HOTRİVİYEN VALANJİNİYEN BERİAZİYEN
Kretase’de deniz düzeyi bu günkünden 100-200 metre daha yüksekti.
Kuzey ve Güney kutup dairelerinde önemli buzullar gelişmedi, bu alanlarda Dinazorlar ve palmiye ağaçları mevcuttu
Global iklim bu günkünden daha sıcaktı
Volkanlar patlamakta, gökten göktaşları yağmaktaydı
Kretase sonu Dünyaya göktaşları çarptı Kitlesel yok olumlar meydana geldi
Kretase sonu Meksika Körfezine düşen göktaşının yeri