SÖZCÜKLERDE ÇOK ANLAM Gördüğünüz gibi bazı sözcüklerin, gerçek anlamları dışında bir de mecaz anlamları oluşmuştur. Bir sözcüğün birden fazla mecaz anlamı olabilir. Böylece bir sözcük birden çok anlam kazanır. Bu durum sözcüklerin cümle içinde kullanılmaları ile anlaşılır.

Bu söylediklerimizi hemen örnekleyelim: ‘Oturmak’ sözcüğü; Çocuk şurada oturuyordu Cümlesinde gerçek anlamında, Ceket üzerine iyice oturdu Cümlesinde uygun gelmek anlamında, Dedem bizimle oturuyor Cümlesinde ise biriyle birlikte yaşamak anlamında kullanılmıştır.

Görüldüğü gibi oturmak sözcüğü üç ayrı anlam kazanmıştır Görüldüğü gibi oturmak sözcüğü üç ayrı anlam kazanmıştır. Baş sözcüğünün çok anlamlılık özelliğini aşağıdaki örnekler üzerinde görelim

1)İnsan vücudu baş,gövde,kol ve bacaklar olmak üzere üç bölümden oluşur. 2)Baş olan boş olmaz. 3)Hafta başından itibaren kursa başlayacağım. 4)Her işin başı sağlıktır. 5)Erciyes’in başı hep dumanlıdır.

6)Toplu iğne başı kadar küçücük bir sivilce bile onu üzmeye yeti- yordu. 7)Köprünün iki başında iki nöbetçi bekliyordu. 8)Şehmuz Ağa’nın iki yüz baş ko- yunu vardı. 9)O gün havuz başında toplanmış- tık.

Bu cümleleri daha da çoğaltabiliriz Bu cümleleri daha da çoğaltabiliriz. Gördüğünüz gibi baş sözcüğünün anlamı, içinde bulunduğu cümleye göre değişmektedir. ÖRNEKLER Yeni kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde biraz önce anlamında kullanılmıştır.

A)Başarılı olmak için yeni yayınları da takip etmelisin A)Başarılı olmak için yeni yayınları da takip etmelisin. B)Eski dostlarını unutma, fakat yeni dostlar edinmekten de korkma. C)Şair, yeni şiirlerinde sosyal konu- lara ağırlık vermiş. D)İstasyona yeni gelen tren, hemen hareket etti.

ÇÖZÜM Yeni sözcüğü A,B ve C seçenek- lerinde ediniş ve yazılışlarından beri çok zaman geçmemiş olan anlamında kullanılmıştır. D seçeneğinde ise biraz önce an- lamında kullanılmıştır.

Sorunun yanıtını yeni sözcüğü yerine seçeneklerde sırasıyla biraz önce sözcüklerini koyarak da bulabiliriz.

ÖRNEK SORU Aşağıdaki cümlelerin hangisinde YETİŞMEK sözcüğü ULAŞMAK anlamında kullanılmıştır. A)On dakikada eve yetiştik. B)Bu ödev mutlaka yarına yetişmeli C)Bu yemek hepimize yetişir. D)Bu kadar işe yetişmek zor doğru- su.

ÇÖZÜM: A seçeneğindeki cümlede yetişmek sözcüğü ulaşmak anla- mında kullanılmıştır. Bunu, yetiş- mek sözcüğünün yerine ulaşmak sözcüğünü koyarak anlayabiliyoruz. B seçeneğinde bitirmek-tamamla- mak C seçeneğinde yetmek D seçeneğinde üstesinden gel- mek. Anlamlarında kullanılmıştır.

ÖRNEK SORU: Tutmak kelimesi hangi cümlede diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır? A)Rüzgarda savrulan şapkasını yere düşmeden tuttu. B)Kaleci köşeden gelen topu tuttu. C)İş yerinin yakınında bir ev tuttu. D)Selde sürüklenen çocuğu yaka- sından tuttu.

ÇÖZÜM: Tutmak sözcüğü A,B ve D seçe- neklerinde yakalamak anlamında kullanılmıştır. Oysa C seçeneğinde aynı sözcük kiralamak anlamında kullanılmıştır. Bu nedenle C deki anlam diğerle- rinden farklıdır.