TÜTÜN KONTROLÜ Dr. OSMAN ELBEK (osmanelbek@yahoo.com) Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi

TARTIŞMA HEDEFLERİ Tütün kontrolünde hekime düşen rolü vurgulamak Tütün bağımlılığını etkileyen faktörleri saptamak Ulusal ve küresel uygulamalar ışığında tütün kontrolünün bileşenlerini tanımlamak

SUNU AKIŞI Taraf mıyız? Tütün kullanımını etkileyen faktörler nelerdir? Tütün kontrolünün hedefi kim(ler)dir? Etkin kontrol politikaları nelerdir?

ÖNCE ZARAR VERME!

Dr. Elif Dağlı’nın izniyle

“SİGARA EĞİTİMİ” Ögüş C, Akciğer Arşivi, 2004.

DOKTORUN SORUMLULUĞU Kişisel İmaj (Rol Model) “sigara içmeyen” davranış, görünüm “doktorlar da içiyor” Politik Rol Lobi Faaliyeti (Yasal düzenleme) Sigara Mücadelesi Etkinlikleri İl Tütün Kontrol Kurulu Faaliyetleri

ULUSAL & KÜRESEL MORTALİTE Dünyada; 1.1 milyar sigara içen 4.5 milyon ölüm/yıl 10 milyon ölüm /2025 (günde 12 bin ölüm) Türkiye’de; 17 milyon sigara içen 70-100 bin ölüm/yıl (günde 200-250 ölüm) Ulusal Tütün Kontrol Programı Genelgesi, 7 Ekim 2006 26312 Sayılı Resmî Gazete.

TÜTÜN: ALTI TEMEL ÖLÜM NEDENİ WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

SİGARA & EKONOMİ & EĞİTİM & YAŞ CDC, Tobacco Use, Health People 2010.

KÜRESELLEŞME & SİGARA ASH, Tobacco: Global Trends, 2006.

TÜTÜN: 175 MİLYON ÖLÜM (2030) WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

“TOP TEN” WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

TÜTÜN & TR 1999 2000 2001 2002 2003 DPT, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, 2004 (yeniden dizayn edildi). WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

AZALAN KİŞİ BAŞI TÜKETİM DPT, Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013, 2007.

WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

TÜTÜN KONTROLÜ Başlamanın önlenmesi Bırakmaya yardım Çevresel tütün dumanından koruma İçenlerin daha az zarar görmesini sağlamak

KİMİ KONTROL (YOK) EDECEĞİZ? ASH, Tobacco: Global Trends, 2006.

ENDÜSTRİ TAKTİKLERİ Hukuki Engelleme Devlet Gücüne Sahip Olmak Cenevre’de Ticaret Ataşesi Kanun Yazmak Başkentte GR Kanunu Durdurmak Hükümet İle “Arkadaşlık” Kanunu Değiştirmek Tekel İle Ortaklık İhlal Etmek Medya İlişkileri Dezenformasyon Sağlık Bilgisini Sansür

“HİSSEDARLARIN MEMNUNİYETİ” “Gelişen bir pazarı yok saymak aptallık olur. Ahlaki konuda cevap veremem. Biz, hissedarlarımızın memnuniyetiyle sorumluyuz.” M. Pavitt, Public Affairs Manager, Rothman’s Exports Ltd, “Selling Cigarettes to Africans” Independent Magazine, 29 October 1988.

ETKİN KONTROL POLİTİKALARI Yüksek Fiyat (30 puan) Sigara Yasağı ve Kısıtlama (22 puan) Tütün Kontrolüne Kaynak (15 puan) Reklam Yasağı (13 puan) Belirgin Uyarı Yazıları (10 puan) Sigara Bıraktırma Desteği (10 puan) ENSP, 2004.

ETKİN KONTROL POLİTİKALARI Yüksek Fiyat Sigara Yasağı ve Kısıtlama Tütün Kontrolüne Kaynak Reklam Yasağı Belirgin Uyarı Yazıları Sigara Bıraktırma Desteği ENSP, 2004.

ÜCRET & TÜKETİM FRANSA DSÖ, Avrupa Tütün Kontrol Raporu 2007, 2008.

TÜTÜN TÜKETİMİ %10 %-4 %-8 FİYAT DEĞİŞİMİ Gelişmiş Ülke Gelişmekte Olan Ülke %-4 %-8 TÜTÜN TÜKETİMİ

UCUZLAYAN SİGARA

DÜŞÜK ÜCRET / YÜKSEK TÜKETİM 2-4 € Aspect Consortium, Tobacco or Health in the European Union, 2004.

TÜRKİYE & BENZİN Aspect Consortium, Tobacco or Health in the European Union, 2004.

KAÇAKÇILIKLA ETKİN MÜCADELE İSPANYA Aspect Consortium, Tobacco or Health in the European Union, 2004.

ÇÖZÜM? Bütün paketler uygun etiketler sayesinde izlenmeli Cezalar ve denetimler arttırılmalı Üretim kontrol edilmeli Transit denetlenmeli

UCUZ SİGARA ÇÖZÜM DEĞİL Ülke Fiyat ( ABD Doları) Kaçakçılık Düzeyi İspanya 1.20 Yüksek Portekiz 1.75 Orta Yunanistan 2.06 Orta İtalya 2.07 Yüksek Lüksemburg 2.12 Orta Hollanda 2.43 Orta Avusturya 2.69 Yüksek Belçika 2.95 Orta Almanya 3.02 Yüksek Fransa 3.38 Düşük Finlandiya 4.26 Düşük İrlanda 4.27 Düşük İngiltere 4.35 Düşük Danimarka 4.55 Düşük İsveç 4.97 Düşük Norveç 6.27 Düşük Avrupa Komisyonu, 1997.

ETKİN KONTROL POLİTİKALARI Yüksek Fiyat Sigara Yasağı ve Kısıtlama Tütün Kontrolüne Kaynak Reklam Yasağı Belirgin Uyarı Yazıları Sigara Bıraktırma Desteği ENSP, 2004.

Relative Change in Smoking (%) DUMANSIZ HAVA SAHASI Relative Change in Smoking (%) (consumption per smoker x prevalence) Fichtenberg CM, BMJ, 2002.

İRLANDA Dr. Toker Ergüder’in izniyle…

ETKİN KONTROL POLİTİKALARI Yüksek Fiyat Sigara Yasağı ve Kısıtlama Tütün Kontrolüne Kaynak Reklam Yasağı Belirgin Uyarı Yazıları Sigara Bıraktırma Desteği ENSP, 2004.

SİGARA VERGİLERİ VE TÜKETİM WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

ETKİN KONTROL POLİTİKALARI Yüksek Fiyat Sigara Yasağı ve Kısıtlama Tütün Kontrolüne Kaynak Reklam Yasağı Belirgin Uyarı Yazıları Sigara Bıraktırma Desteği ENSP, 2004.

SEMİYOLOJİ & MİTOLOJİ “Şey”leri mi yoksa o şey’lere yüklenen “anlam”ları mı tüketiyoruz? Coca Cola; gazlı bir içecek mi, sosyal kimlik mi? Siyah bir çakıl taşı ölüm cezasının simgesi…

SİGARA “KARŞITI” MESAJ

SİGARA & ATAERKİLLİK

FİLMLERDE SİGARA REKLAMI Ng C, Tobacco at the Movies, www.masspirg.org/www.toughontobacco.org.

“DUYGUSAL” NEDENLER Jamrozik K, BMJ, 2004.

FİLM ETKİSİ Sargent JG, CA Cancer J Clin, 2003.

KANUN ÖNCESİ GÜNDEME GELEN KONULAR (İRLANDA) Ekonomik kayıplar Özgürlüklerin ihlali Havalandırma sistemleri Konukseverlik sektöründe iş gücü kayıpları Toplumun gelenek ve yaşam biçimine aykırılık

TEMEL NEDEN “Eğer sigara tüm işyerlerinde yasaklansaydı, ortalama tüketim düşerdi.. ve bırakma oranı artardı. Bu yüzden PM için işyerlerinde sigara içenler için yer sağlanmasına çalışmaya devam etmek önemlidir.” Philip Morris, 1992

İKRAM SEKTÖRÜ (Ocak-Ekim 2009) T.C. Sağlık Bakanlığı & T.C. Maliye Bakanlığı Verileri, 2009.

GENÇ KADINLAR HEDEF Campaign for Tobacco Free Kids, 2004.

Kadınların sigara içme oranı 1998 yılında %18 2003 yılında %28 Lise ve üzeri %43.9 Lise altı öğrenimli ise %18.4 http://www.smoke-free.ca/filtertips_001/redkamel.htm

TÜTÜN & REKLAM JAPONYA Lambert A, Tobacco Control, 2004.

GAZİANTEPSPOR-FENERBAHÇE

BİLİMSEL ÇARPITMA

“LIGHT” ÇARPITMASI

YALAN BİLİM ÜRETİMİ

“Bilim hangi içicilerin sigara sebepli bir hastalığa yakalanacağını belirleyebilir ama hasta bir insanın sadece sigara sebebiyle hasta olduğunu söyleyemez.”

ETKİN KONTROL POLİTİKALARI Yüksek Fiyat Sigara Yasağı ve Kısıtlama Tütün Kontrolüne Kaynak Reklam Yasağı Belirgin Uyarı Yazıları Sigara Bıraktırma Desteği ENSP, 2004.

TR UYARILARI

UYARI RESİMLERİ

ETKİLİ RESİMLİ UYARILAR WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

ETKİN KONTROL POLİTİKALARI Yüksek Fiyat Sigara Yasağı ve Kısıtlama Tütün Kontrolüne Kaynak Reklam Yasağı Belirgin Uyarı Yazıları Sigara Bıraktırma Desteği ENSP, 2004.

ROL MODEL “Avrupa’da sigara içilmesi denormalize olursa 150 milyar ünite satış kaybına neden olur.” (PM, 1993)

SİGARA BIRAKMA DSÖ, Avrupa Tütün Kontrol Raporu 2007, 2008 (dizayn edildi).

TARİHİ DÖNÜM NOKTALARI (TR) 1986; Reklam yasağı 1991; Paket uyarısı (“Sigara Sağlığa Zararlıdır”) 1995; Sigara ve Ulusal Sağlık Komitesi’nin kuruluşu 1996; 4207 sayılı kanunun kabulü 2002; TAPDK 2004; Çerçeve sözleşmesinin kabulü 2006; Ulusal Tütün Kontrol Programı’nın yayınlanması 2007; Ulusal Tütün Kontrol Komitesi’nin oluşması 2008; 2008-2012 Ulusal Tütün Kontrol Eylem Planı’nın açıklanması

TEŞEKKÜR* Dr. Ayda Aysun YÜREKLİ Dr. Douglas BETTCHER Dr. Elif DAĞLI Dr. Jonathan SAMET Dr. Nazmi BİLİR Patricia LAMBERT Dr. Pınar PAZARLI Dr. Thomas FRIEDEN Dr. Toker ERGÜDER Dr. Zeynep AYTEMUR TEŞEKKÜR* *Alfabetik Sırayla